Van Zwarte Piet tot misbruik in de sport: spraakmakende onderzoeken uit 15 jaar Opiniepanel

Sinds 27 oktober 2004 kunnen mensen lid worden van, toen nog, het 'TweeVandaag Opiniepanel', vaak afgekort tot TOP. Op maandag 15 november 2004 kwam de eerste uitslag op televisie, over het kabinet Balkenende. Toen nog zonder eigen presentator.

Gijs Rademaker werd ruim 5 jaar later, in 2010, het gezicht van het panel. Inmiddels heeft het Opiniepanel 59.000 leden. Zij laten wekelijks hun stem horen over verschillende actuele thema's. Van wetsvoorstellen over donorregistratie en het verbieden van knalvuurwerk tot schaatsen op onbetrouwbaar ijs. Van depressies tot de oorlog in Uruzgan en telefoongebruik in het verkeer. En van Zwarte Piet tot zittend of staand plassen.

De vier eerste onderzoeken

We begonnen in 2004 meteen groots met een enquêteweek met maar liefst vier onderzoeken. De onderwerpen van die eerste onderzoeken zijn 15 jaar later nog net zo actueel.

1. Waardering kabinet

Het eerste onderzoek dat we onder het Opiniepanel deden, ging over de waardering voor het kabinet Balkenende II van het CDA, de VVD en D66. Hoeveel vertrouwen mensen hebben in het zittende kabinet, is een van de zaken die we sindsdien op regelmatige basis onderzoeken. Op Prinsjesdag besteden we elk jaar speciale aandacht aan die uitslagen.

2. Veiligheid in de buurt

In 2004 onderzochten we voor het eerst hoe veilig mensen zich voelen in hun eigen buurt. Het veiligheidsgevoel in Nederland en in de eigen buurt, staat tot de dag van vandaag op onze agenda.

3. Bescherming van de burger en privacy

Een van de eerste onderzoeken onder het panel ging over privacy. 15 jaar later is dat thema actueler dan ooit. Zo onderzochten we hoe mensen denken over de schandalen bij Facebook en was een gebrek aan privacy voor veel mensen de reden om tegen te stemmen bij het referendum over de Wet op de Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten (WIV).

4. Geweld in de samenleving

Geweld in de samenleving en op straat is sinds 2004 een terugkerend thema in verschillende van onze onderzoeken. Zo bleek in 2013 dat veel mensen anderen niet durven aan te spreken op het rondslingeren van afval uit angst voor een fysieke reactie. We ondervroegen ook agenten over het geweld dat zij op straat meemaken en meer recentelijk deden we onderzoek naar agressie in het verkeer. Ook doen we elk jaar onderzoek onder LHBTI'ers. Velen van hen durven uit angst voor agressie niet hand in hand over straat.

Drie populaire onderzoeken

Het Opiniepanel is de afgelopen 15 jaar gegroeid naar 59.000 leden. Gemiddeld doen tussen de 20.000 en 30.000 mensen mee aan een onderzoek. Er zijn uitschieters, vooral naar boven.

1. Nederlandse identiteit

EenVandaag deed in 2019 een groot onderzoek naar 'de Nederlandse identiteit'. Maar liefst 46.000 mensen deden aan dat onderzoek mee, een record. Veel van hen maken zich zorgen over de Nederlandse identiteit. De duizenden deelnemers vertellen wat de Nederlandse identiteit volgens hen is en waarom die onder druk staat.

2. Politicus van het Jaar

Sinds het bestaan van het Opiniepanel, hebben we elk jaar gepeild wie volgens de deelnemers de titel 'Politicus van het Jaar' verdient. In 2016 brengen 40.000 leden van het Opiniepanel hun stem uit. Geert Wilders won de publieksprijs. In 2017 zijn dat er zelfs 44.000. Thierry Baudet gaat er met de prijs vandoor: zijn partij kwam dat jaar met twee zetels in de Kamer en blijft vervolgens stijgen in de peilingen.

3. Zwarte Piet

EenVandaag doet inmiddels een aantal jaren onderzoek naar het uiterlijk van Zwarte Piet: aanpassen of niet? Deze onderzoeken zijn elk jaar weer populair. In 2017 deden er 38.000 mensen mee. Een ruime meerderheid van hen wil nog altijd dat Zwarte Piet niet verandert, maar het draagvlak voor de traditionele Piet loopt door de jaren heen terug. In 2018 en in 2019 deden er nog meer mensen mee. En we ondervroegen in 2019 ook duizenden mensen met een Surinaamse of Antilliaanse achtergrond.

Drie keer bijzondere groepen

Hoewel mensen uit allerlei lagen en groepen in het Opiniepanel zitten, hebben we soms een onderzoeksvraag voor een groep die niet voldoende vertegenwoordigd is. In zo'n geval schrijven we soms mensen van buiten het Opiniepanel aan, vaak in samenwerking met een beroepsorganisatie of een vakbond. Dat levert vaak unieke inzichten op.

1. Vluchtelingen

De redactie van het Opiniepanel reisde in het voorjaar van 2016 af naar zeven opvanglocaties in het hele land en ondervroeg daar 600 vluchtelingen die het afgelopen jaar naar Nederland zijn gekomen. Het resultaat was een speciaal en uniek 'vluchtelingenpanel'. In 2016 ondervroegen we ze voor het eerst en kregen we een bijzonder inkijkje in hun ervaringen, beweegredenen en toekomstdromen. In 2017 en 2019 ondervroegen we diezelfde vluchtelingengroep opnieuw over hoe het ze in Nederland vergaat. Toen bleek dat, hoewel IS in Syrië voor een groot deel is verslagen, de groep niet van plan is terug te keren naar Syrië.

2. Bewoners verpleeghuizen

De verpleeghuiszorg was een belangrijk thema in aanloop naar de Tweede Kamerverkiezingen van 2017. In samenwerking met ActiZ, de brancheorganisatie van verpleeghuizen, ging EenVandaag in 2016 het land door om verpleeghuisbewoners zélf te vragen wat ze vinden. Waar moet volgens hen extra geld aan worden besteed? De meeste deelnemers blijken tevreden over hun huis, maar veel bewoners missen persoonlijk contact.

3. Nabestaanden MH17

Een aantal maanden na de ramp met de MH17 deed EenVandaag samen met Stichting Vliegramp MH17 een uniek onderzoek. 60 nabestaanden die ieder één of meerdere slachtoffers representeerden, deelden in 2014 hun ervaring met de nasleep van de ramp en de rol van het kabinet daarin. Vijf jaar later ondervroeg EenVandaag opnieuw tientallen nabestaanden, over hoe ze de afgelopen jaren hebben beleefd, hoe het ze nu vergaat en over het proces dat in 2020 begint.

Drie spraakmakende onderzoeken

Met bijna 60.000 leden is het Opiniepanel een schatkist aan menselijke verhalen. Verhalen die we als nieuwsprogramma maar wat graag willen vertellen. Hieronder drie onderzoeken met impact.

1. Misbruik in de sport

EenVandaag ondervroeg 15.000 mensen die in verenigingsverband sporten of gesport hebben over seksuele intimidatie in de sport. Niet eerder is er zo'n grootschalig onderzoek gedaan over dit onderwerp. Uit het onderzoek blijkt dat vier procent van de sporters ongewenst seksueel gedrag heeft meegemaakt. Tientallen slachtoffers vertellen dat voor het eerst.

2. Onderzoeken onder partijleden

Door het grote aantal panelleden is EenVandaag in staat om unieke onderzoeken uit te voeren onder partijleden. Zo peilde EenVandaag bijvoorbeeld GroenLinks-leden over de missie in Uruzgan en VVD- en CDA-leden over samenwerking met de PVV. In 2012 ondervroeg EenVandaag PvdA-leden over de lijsttrekkersverkiezing. De uitslag van dat onderzoek kwam exact overeen met de uitslag van de verkiezing.

3. De Europese Grondwet

Vooral de afgelopen jaren deed EenVandaag veel onderzoek naar referenda. Dat ging over het zogenoemde 'Oekraïne-referendum', het referendum over de Wet op de Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten (WIV) en naar een mogelijk referendum over de donorwet. Ruim tien jaar geleden, in 2005, deed EenVandaag ook al onderzoek naar een referendum: toen gaven 13.000 panelleden hun mening over de Europese Grondwet.