Stikstof is opnieuw een splijtzwam tussen kiezers. Ook die van de coalitie zijn het oneens met elkaar. Vertrouwen dat het kabinet het eens wordt is er amper, ondanks een dwingende uitspraak van de rechter en een speciaal aangestelde stikstofcommissie.
Dat blijkt uit onderzoek van EenVandaag onder ongeveer 25.000 leden van het Opiniepanel. De rechter bepaalde vorige week, in een zaak aangespannen door Greenpeace, dat er te weinig gebeurt om de stikstofuitstoot terug te dringen en dwingt het kabinet om meer te doen om het stikstofdoel van 2030 te halen. Lukt dat niet? Dan moet de overheid 10 miljoen euro boete betalen.
PVV- en BBB-kiezer tegen stikstofdoel
Het zij zo, vindt bijna de helft van de kiezers. Met name kiezers van de PVV (79 procent) en de BBB (69 procent) willen dat het kabinet het stikstofdoel van 2030, 74 procent minder uitstoot in dat jaar, laat varen.
"10 miljoen is 'peanuts' in vergelijking met de miljarden die het Nederland gaat kosten als de economie op slot gaat", zegt een PVV-kiezer in het onderzoek. Een overgroot deel van deze kiezers vindt bovendien dat er geen stikstofprobleem is en vindt dan ook niet dat de overheid zich daarvoor moet inspannen.
Invloed stikstof
Hoogleraar omgevingsbeleid aan de Open Universiteit Raoul Beunen benadrukt dat er wel degelijk een stikstofprobleem is. "Het stikstofprobleem is zeker in Nederland ontzettend groot. Er is heel veel ecologisch onderzoek gedaan naar de effecten van te veel stikstof in allerlei ecosystemen." Hij vertelt dat dat speelt in de meest kwetsbare gebieden, zogenaamde Natura2000-gebieden, maar ook daarbuiten.
De stikstof die neerdwarrelt op natuur heeft grote gevolgen, zoals vermesting - waardoor sommige soorten andere verdringen - en verzuring - waardoor belangrijke mineralen minder beschikbaar worden. "En dat is een heel geleidelijk proces wat in het hele voedselketen doorwerkt en ook als gevolg heeft dat de hele biodiversiteit achteruit gaat. Dus zowel de diversiteit in soorten, maar ook de aantallen van van veel soorten."
NSC- en VVD-kiezers
Maar lang niet alle coalitiekiezers willen het stikstofdoel overboord gooien. Stemmers op de VVD zijn sterk verdeeld: 46 procent wil vasthouden aan het doel; 48 procent niet. Bij kiezers van de partij van Omtzigt zijn de cijfers vergelijkbaar. Ongeveer de helft van hen wil vasthouden aan het doel; de andere helft niet.
Niet alleen om de uitspraak van de rechter, maar in tegenstelling tot PVV- en BBB-kiezers vinden zij dat Nederland wél een stikstofprobleem heeft. "Als het kabinet het stikstofdoel loslaat, wordt er nog steeds niets gedaan. Er moeten gewoon pijnlijke keuzes gemaakt worden, linksom of rechtsom", zegt een NSC-kiezer.
Pijnlijke keuzes
Een speciale stikstofcommissie van bewindspersonen gaat zich buigen over de, waarschijnlijk pijnlijke, keuzes die het kabinet moet maken. Boeren verplicht uitkopen om de stikstofreductie te versnellen, bijvoorbeeld. Volgens een meerderheid (54 procent) van alle deelnemers is dat onacceptabel.
Maar het stilleggen van bouwprojecten tot de stikstofdoelen zijn gehaald of minder woningen bouwen om '2030 te halen', zijn bij kiezers nog minder populair. Alleen bij kiezers van de PVV en BBB wordt het verplicht uitkopen van boeren als even onacceptabel gezien. Voor andere kiezersgroepen zijn het stilleggen van de bouw van woningen en andere projecten een groter taboe.
Nieuwe kabinetscrisis
Een meerderheid (64 procent) vindt dat de stikstofplannen van het kabinet tot nu toe te lang onduidelijk zijn geweest. Landbouwminister Wiersma heeft een paar weken geleden gezegd in te willen zetten op innovatie en vrijwillige uitkoop van boeren, maar zowel de rechter als kiezers vinden dat te weinig en te vaag.
Opvallend is dat ook bijna de helft van de BBB-kiezers (44 procent) vindt dat een aanpak het kabinet te lang op zich laat wachten. "Het duurt veel te lang voordat er duidelijkheid komt. Hier is niemand mee gebaat", aldus een van hen. Wel krijgen de kabinetten Rutte vaak de schuld voor het lang uitblijven van stikstofplannen van dit kabinet.
Bekijk ook
Pessimisme over uitkomst
Hoewel de rechter het kabinet duidelijk aanspoort om werk te maken van de stikstofcrisis, is er maar weinig vertrouwen dat Schoof-1 er binnenkort uit gaat komen. Tweederde (64 procent) verwacht niet dat de coalitiepartijen elkaar de hand zullen schudden op dit thema, mogelijk met een kabinetsval tot gevolg. "Het kabinet gaat vallen door de grote tegenstellingen tussen VVD/NSC en PVV/BBB. Overigens denk ik dat geen enkel kabinet in welke samenstelling dan ook hier uit gaat komen", voorspelt deze deelnemer.
Een kwart (23 procent) denkt daar anders over. Binnen de coalitie zijn VVD-kiezers nog het meest positief over een goede afloop, maar ook daarvan is nog geen meerderheid (45 procent) overtuigd van een goede afloop. "Dit hoeft niet direct een compleet nieuw plan te worden. Kijk kritisch naar de plannen in de kast, kies de goede maatregelen, wees duidelijk en bied ook perspectief", is het advies van een VVD-er aan dit kabinet.
Over dit onderzoek
Het onderzoek is gehouden van 26 tot en met 28 januari 2025. Er deden in totaal 25.011 leden van het EenVandaag Opiniepanel mee. Het onderzoek is na weging representatief voor zes variabelen, namelijk: leeftijd, geslacht, opleiding, burgerlijke staat, spreiding over het land en politieke voorkeur, gemeten naar de Tweede Kamerverkiezingen van 2023.
Vragen? Stel ze!
Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.
