Ruim de helft vindt dat Nederland de klimaatdoelen voor 2030 moet halen, maar meer maatregelen liggen gevoelig. Ook onder coalitiestemmers is dat voelbaar: de meeste PVV- en BBB-kiezers willen dat hun partij uit het kabinet stapt als het te veel wordt.

Dat blijkt uit onderzoek van EenVandaag onder bijna 25.000 leden van het Opiniepanel. Volgens het Planbureau voor de Leefomgeving loopt Nederland 5 jaar achter op de klimaatdoelen en moet het kabinet meer doen om die te halen. Minister Sophie Hermans erkent dat en wil begin volgend jaar extra maatregelen presenteren. Hoewel ruim de helft van de mensen (56 procent) die doelen nog steeds wil halen, liggen die extra maatregelen gevoelig, zeker bij kiezers van de coalitiepartijen.

Ook VVD'ers tegen meer maatregelen

Zo delen vier op de tien mensen in het land (39 procent) de wil van minister Hermans om meer maatregelen in te voeren. De meeste mensen, 56 procent, zijn daar tegen, ook als de doelen daardoor niet worden gehaald. Iemand schrijft: "Andere landen trekken zich steeds minder aan van het klimaat. We moeten wel iets doen, maar economisch niet te ver achter gaan lopen daardoor."

Binnen de coalitie verzetten zich niet alleen de doorgaans klimaatsceptische kiezers van PVV (92 procent) en BBB (90 procent) tegen extra maatregelen. Ook twee op de drie VVD-kiezers (65 procent) willen niet dat Hermans - een minister van hun eigen partij - een stap extra zet.

Kabinetscrisis waard

PVV- en BBB-kiezers vinden dit thema zelfs een kabinetscrisis waard. 59 procent van de PVV-kiezers en 54 procent van de BBB-kiezers vinden dat hun partij uit de regering moet stappen als het kabinet in hun ogen te veel maatregelen wil nemen om klimaatverandering tegen te gaan.

Een BBB-kiezer zegt daarover: "De al zwaar belaste middenklasse gaat de klappen vangen. Caroline van der Plas moet daar echt een streep trekken." Ruim een derde (38 procent) van de VVD-kiezers vindt ook dat hun partij dat moet doen. "Er zijn grotere problemen waar de burger een oplossing voor wil. Dit onderwerp komt als dat op orde is", zegt een VVD-kiezer.

'Vooral bedrijven moeten meebetalen'

Veel kiezers vrezen zelf te moeten meebetalen aan de klimaattransitie. Zes op de tien hebben er weinig tot geen begrip voor als zij de rekening van ervan krijgen gepresenteerd. Een meerderheid vindt dat vooral bedrijven en de overheid de lasten moeten dragen.

Als de overheid wil dat burgers zich inzetten voor het klimaat moet daar meer financiële ondersteuning voor komen: 56 procent vindt nu dat burgers onvoldoende worden geholpen om klimaatbewuster te leven.

'Klimaat niet geholpen met dit kabinet'

Kiezers hebben lage verwachtingen van dit kabinet als het gaat om klimaat. Driekwart (73 procent), zowel coalitie- als oppositiekiezers, verwacht dat dit kabinet niet gaat bijdragen aan het tegengaan van klimaatverandering. Maar slechts een minderheid (39 procent) vindt dat het kabinet te weinig doet. Een kwart (25 procent) vindt het te veel en nog eens een kwart (23 procent) vindt het ongeveer goed.

Waar het voor sommige coalitiekiezers nog wel een tandje minder kan, zijn veel kiezers van de oppositie verbolgen over wat het kabinet doet. Zo vinden kiezers van GL-PvdA (96 procent), Partij voor de Dieren (94 procent), D66 (90 procent), maar ook die van het CDA (54 procent) dat het kabinet te weinig doet.

Kerncentrales of duurdere benzine?

EenVandaag legde panelleden ook losse klimaatmaatregelen voor die het kabinet zou kunnen nemen om klimaatverandering tegen te gaan. De breedste steun is er voor de bouw van twee extra kerncentrales in Nederland, zoals het kabinet al van plan is. Tweederde (65 procent) vindt dat daar op moet worden ingezet. Ook is er redelijk wat draagvlak voor de invoering van rekeningrijden en het bouwen van meer windmolens op zee.

Bij meer windmolens op land (35 procent steun), het duurder maken van vlees (33 procent) of brandstof (24 procent), en het verplichten van een warmtepomp in huishoudens (23 procent) kan het kabinet rekenen op beduidend meer weerstand. Dit zijn allemaal maatregelen die de portemonnee of de directe leefomgeving van mensen raken.

Slechts één op de vijf asielzoekers in Nederland die volgens de regels naar een ander EU-land moeten terugkeren, wordt daadwerkelijk overgedragen. Dat blijkt uit cijfers die EenVandaag heeft opgevraagd bij de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND).

In 2023 werden 11.440 zogenoemde overdrachtsverzoeken ingediend. Maar slechts 2.420 asielzoekers vertrokken daadwerkelijk naar het land waar ze hun procedure zouden moeten afwachten. Voor 2024 ligt het aantal verzoeken op 8.820, waarvan er tot nu toe maar 1.550 zijn gehonoreerd. Volgens de IND kunnen overdrachten door lange procedures meer dan een jaar duren.

Grote verschillen tussen EU-landen

De bereidheid van EU-landen om asielzoekers terug te nemen, verschilt sterk. Duitsland accepteert bijna de helft van de verzoeken, terwijl Italië vrijwel nooit reageert. In de afgelopen 3 jaar is er geen enkele asielzoeker vanuit Nederland naar Italië teruggestuurd, ondanks ruim 4.000 verzoeken.

Griekenland en Hongarije krijgen vanuit Nederland zelfs helemaal geen verzoeken meer. Deze landen weigeren structureel om asielzoekers terug te nemen, waardoor het aantal succesvolle overdrachten al 5 jaar op nul staat.

Nederlandse rechters blokkeren soms overdrachten

Soms voorkomen Nederlandse rechters dat een asielzoeker wordt teruggestuurd. In de afgelopen 2,5 jaar gebeurde dat bijvoorbeeld twee keer bij overdrachten naar België. Dit omdat asielzoekers daar een 'onmenselijke behandeling' te wachten zou staan.

De meeste asielzoekers die volgens de zogeheten Dublinverordening naar een ander EU-land zouden moeten vertrekken, verdwijnen uit het zicht van de autoriteiten. Ze worden als "met onbekende bestemming vertrokken" geregistreerd, waardoor overdracht niet meer mogelijk is.

Veel asielzoekers verdwijnen in de illegaliteit

Volgens migratiedeskundige aan de Universiteit Leiden Mark Klaassen, die ook lid is van de Adviesraad Migratie, is het voor het kabinet geen prioriteit om deze groep te volgen of te dwingen te vertrekken. "Daar is nu geen effectief beleid voor", zegt hij.

"De overheid zou beter haar best moeten doen om mensen in een opvangvoorziening te houden."

Asielzoekers die in een ander Europees land zijn aangekomen, mogen hier worden geweigerd door de IND. Als ze na 1,5 jaar niet zijn teruggestuurd, mogen ze blijven. "Er zijn in ons land heel veel mensen die deze mensen helpen onderduiken."

Mohammad uit Iran is opgelucht. Hij heeft van zijn advocaat te horen gekregen dat de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) zijn asielprocedure in behandeling heeft genomen. Hij is een politieke vluchteling en loopt gevaar in zijn geboorteland. Hij moest volgens de Dublinverordening zijn asielaanvraag eigenlijk in Kroatië afwachten.

'Ik wilde niet terug naar Kroatië'

Daar werd hij, voordat hij bijna 2 jaar geleden in Nederland aankwam, door de Kroatische politie opgepakt en voor het eerst geïdentificeerd. Toen hij vervolgens naar Nederland doorreisde en bij de IND asiel aanvroeg, kreeg hij daar te horen dat ze zijn aanvraag niet in behandeling zouden nemen.

"Ik moest terug naar Kroatië", vertelt Mohammad. "Daar zouden ze mijn asielaanvraag in behandeling nemen. Maar ik wilde niet terug naar Kroatië. Ik heb hier in Nederland familie wonen en ben nierpatiënt. Hier heb ik mensen die mij kunnen helpen, in Kroatië niet."

Dublinverordening

De Dublinverordening bepaalt dat het land waar een vreemdeling Europa binnenkomt, verantwoordelijk is voor de behandeling van zijn of haar asielverzoek. Deze regels werden in 2003 ingevoerd om te voorkomen dat asielzoekers Europa rondreizen om in verschillende lidstaten een procedure te beginnen. Maar ook om te zorgen dat niet ieder land zijn handen van een zaak af kan trekken.

Zodra iemand in Nederland asiel aanvraagt, wordt in verschillende databases gecontroleerd of diegene eerder in een andere EU-lidstaat is geweest. Als dat zo is, gaat de IND niet verder met de asielprocedure. Nederland verzoekt de andere lidstaat dan om de asielzoeker terug te nemen. Dat wordt een 'Dublinclaim' genoemd.

Lastig in de praktijk

Vervolgens heeft de andere lidstaat 2 maanden om op dat verzoek in te gaan. Is er na die periode nog geen reactie, dan geldt: wie zwijgt, stemt toe. De asielzoeker kan dan worden overgedragen.

Dat is de bedoeling, zegt universitair docent migratierecht Mark Klaassen, maar de praktijk is vaak anders. "De Dublinverordening werkt tussen lidstaten, en de effectiviteit hangt dus af van de bereidwilligheid van de verschillende landen. In de praktijk komt er van de Dublinregels niet veel terecht, omdat het andere land niet meewerkt. Of omdat de asielzoeker niet meewerkt."

Een op zes Dublinclaims ingewilligd

Dat blijkt ook uit cijfers die EenVandaag bij de IND heeft opgevraagd. Slechts één op de zes Dublinclaims die Nederland in de afgelopen 5 jaar heeft gedaan, heeft geleid tot overdracht van een asielzoeker naar een ander land.

Het valt op dat er tussen de verschillende lidstaten grote verschillen zijn in bereidwilligheid. Zo neemt Duitsland asielzoekers bij bijna de helft van de claims daadwerkelijk terug, terwijl Italië nauwelijks op dit soort verzoeken reageert. In de afgelopen 3 jaar is geen enkele asielzoeker vanuit Nederland teruggestuurd naar Italië, ondanks de ruim 4.000 verzoeken die er zijn gedaan.

Termijn van 1,5 jaar

Daar kunnen asielzoekers gebruik van maken. 'Dublin' houdt een land namelijk niet voor eeuwig verantwoordelijk voor de opvang: als iemand na 18 maanden niet is overgedragen aan de verantwoordelijke lidstaat, verloopt de claim en kan hij of zij alsnog ergens anders een asielprocedure beginnen.

Klaassen: "Je ziet bij de cijfers vaak staan: 'Met onbekende bestemming vertrokken.' Dat zijn mensen die uit de asielzoekerscentra zijn vertrokken en uit het zicht van de overheid zijn geraakt. In de Dublinverordening staat dat na 18 maanden de Dublinclaim vervalt. Als iemand dan nog niet naar het land van aankomst is teruggestuurd, kan Nederland niet langer iemand weigeren. En wordt dan alsnog verantwoordelijk voor de asielprocedure."

Asielzoekers duiken onder

Volgens asieladvocaat Sonya Taheri weten veel asielzoekers precies hoe dat werkt, en anticiperen ze er ook op. "Ze hebben een paar maanden om een netwerk op te bouwen. Dan vertel ik ze op een zeker moment: het is nu het moment om uit het centrum te vertrekken. Dan duiken ze onder."

"Er zijn veel mensen in Nederland die deze groep willen helpen, omdat ze begrijpen dat ze hier willen blijven", ziet Taheri. "Omdat ze hier familie hebben, of omdat de landen waar ze naar terug moeten veel slechtere omstandigheden hebben."

Organisaties helpen 'Dubliners'

EenVandaag sprak meerdere kerkelijke organisaties die deze 'Dubliners' helpen. Geen van de organisaties wil hiermee in de publiciteit treden. Ze geven aan kwetsbare asielzoekers te helpen om die 18 maanden door te komen, en zo te voorkomen dat ze op straat moeten zwerven.

De gemeente Amsterdam helpt een deel van deze groep asielzoekers in hun opvang voor ongedocumenteerden. "We willen voorkomen dat kwetsbare mensen op straat moeten slapen, want dat is het alternatief", zegt verantwoordelijk wethouder Rutger Groot Wassink. "Dat vinden wij voor die mensen onwenselijk, en het zorgt uiteindelijk voor meer overlast voor de stad."

Drie jaar ook overbruggen

Groot Wassink maakt zich zorgen over de nieuwe regels die volgend jaar zomer van kracht gaan. Dan wordt de termijn voordat een Dublinclaim vervalt 3 jaar in plaats van 18 maanden. "Dat zal betekenen dat mensen nog langer in de illegaliteit moeten leven, met alle gevolgen van dien. Wij zien als gemeente in de praktijk wat het gevolg is van regels die niet goed werken."

Asieladvocaat Taheri maakt zich er geen zorgen over dat asielzoekers die hier willen blijven met een Dublinclaim die 3 jaar niet zullen weten te overbruggen. "Er zijn hele Facebookgroepen waarin mensen in het geheim mensen tijdelijk opvangen. Het zal misschien net wat lastiger worden, maar mensen laten zich niet zo gemakkelijk afschrikken als ze duidelijk hun toekomst in Nederland voor zich zien."