Ruim de helft vindt dat Nederland de klimaatdoelen voor 2030 moet halen, maar meer maatregelen liggen gevoelig. Ook onder coalitiestemmers is dat voelbaar: de meeste PVV- en BBB-kiezers willen dat hun partij uit het kabinet stapt als het te veel wordt.

Dat blijkt uit onderzoek van EenVandaag onder bijna 25.000 leden van het Opiniepanel. Volgens het Planbureau voor de Leefomgeving loopt Nederland 5 jaar achter op de klimaatdoelen en moet het kabinet meer doen om die te halen. Minister Sophie Hermans erkent dat en wil begin volgend jaar extra maatregelen presenteren. Hoewel ruim de helft van de mensen (56 procent) die doelen nog steeds wil halen, liggen die extra maatregelen gevoelig, zeker bij kiezers van de coalitiepartijen.

Ook VVD'ers tegen meer maatregelen

Zo delen vier op de tien mensen in het land (39 procent) de wil van minister Hermans om meer maatregelen in te voeren. De meeste mensen, 56 procent, zijn daar tegen, ook als de doelen daardoor niet worden gehaald. Iemand schrijft: "Andere landen trekken zich steeds minder aan van het klimaat. We moeten wel iets doen, maar economisch niet te ver achter gaan lopen daardoor."

Binnen de coalitie verzetten zich niet alleen de doorgaans klimaatsceptische kiezers van PVV (92 procent) en BBB (90 procent) tegen extra maatregelen. Ook twee op de drie VVD-kiezers (65 procent) willen niet dat Hermans - een minister van hun eigen partij - een stap extra zet.

Kabinetscrisis waard

PVV- en BBB-kiezers vinden dit thema zelfs een kabinetscrisis waard. 59 procent van de PVV-kiezers en 54 procent van de BBB-kiezers vinden dat hun partij uit de regering moet stappen als het kabinet in hun ogen te veel maatregelen wil nemen om klimaatverandering tegen te gaan.

Een BBB-kiezer zegt daarover: "De al zwaar belaste middenklasse gaat de klappen vangen. Caroline van der Plas moet daar echt een streep trekken." Ruim een derde (38 procent) van de VVD-kiezers vindt ook dat hun partij dat moet doen. "Er zijn grotere problemen waar de burger een oplossing voor wil. Dit onderwerp komt als dat op orde is", zegt een VVD-kiezer.

'Vooral bedrijven moeten meebetalen'

Veel kiezers vrezen zelf te moeten meebetalen aan de klimaattransitie. Zes op de tien hebben er weinig tot geen begrip voor als zij de rekening van ervan krijgen gepresenteerd. Een meerderheid vindt dat vooral bedrijven en de overheid de lasten moeten dragen.

Als de overheid wil dat burgers zich inzetten voor het klimaat moet daar meer financiële ondersteuning voor komen: 56 procent vindt nu dat burgers onvoldoende worden geholpen om klimaatbewuster te leven.

'Klimaat niet geholpen met dit kabinet'

Kiezers hebben lage verwachtingen van dit kabinet als het gaat om klimaat. Driekwart (73 procent), zowel coalitie- als oppositiekiezers, verwacht dat dit kabinet niet gaat bijdragen aan het tegengaan van klimaatverandering. Maar slechts een minderheid (39 procent) vindt dat het kabinet te weinig doet. Een kwart (25 procent) vindt het te veel en nog eens een kwart (23 procent) vindt het ongeveer goed.

Waar het voor sommige coalitiekiezers nog wel een tandje minder kan, zijn veel kiezers van de oppositie verbolgen over wat het kabinet doet. Zo vinden kiezers van GL-PvdA (96 procent), Partij voor de Dieren (94 procent), D66 (90 procent), maar ook die van het CDA (54 procent) dat het kabinet te weinig doet.

Kerncentrales of duurdere benzine?

EenVandaag legde panelleden ook losse klimaatmaatregelen voor die het kabinet zou kunnen nemen om klimaatverandering tegen te gaan. De breedste steun is er voor de bouw van twee extra kerncentrales in Nederland, zoals het kabinet al van plan is. Tweederde (65 procent) vindt dat daar op moet worden ingezet. Ook is er redelijk wat draagvlak voor de invoering van rekeningrijden en het bouwen van meer windmolens op zee.

Bij meer windmolens op land (35 procent steun), het duurder maken van vlees (33 procent) of brandstof (24 procent), en het verplichten van een warmtepomp in huishoudens (23 procent) kan het kabinet rekenen op beduidend meer weerstand. Dit zijn allemaal maatregelen die de portemonnee of de directe leefomgeving van mensen raken.

Meerdere natuurbranden en een sproeiverbod in Brabant: het is erg droog. En dat terwijl het pas begin april is. Wapenen we ons wel goed genoeg tegen droogte? "Er is in de winter vrij veel regen gevallen, maar dat water is voor een groot deel afgevoerd."

De kogel is door de kerk: de publieke omroep wordt grondig hervormd. Van de dertien omroepen blijft een handvol 'omroephuizen' over en de NTR verdwijnt, waardoor nog onduidelijk is wie programma's als Het Klokhuis en het Sinterklaasjournaal gaat maken.

Minister Eppo Bruins, die verantwoordelijk voor is mediabeleid, heeft zijn plannen vandaag in een brief naar de Tweede Kamer gestuurd. Volgens hem moet de publieke omroep beter inspelen op veranderingen in de samenleving en de opkomst van de grote techbedrijven, die de digitale media domineren. Ook wil Bruins 157 miljoen euro bezuinigen.

'Iedereen een plek geven'

"Wat we nodig hebben is een publieke omroep die beter samenwerkt, waar men met elkaar ervoor zorgt dat er meer geluid vanuit de samenleving terechtkomt in de omroepen en de programma's", zegt Bruins over het doel van zijn plannen. "Wat ik hoop is dat we over een paar jaar nog die mooie programma's zien die we nu ook zien, maar dat we merken dat iedereen een plek krijgt in het bestel."

In het huidige omroepbestel gaat dat nu niet goed, vindt de minister. Om een nieuw geluid te laten horen moet je eerst een compleet nieuwe omroep oprichten, met het daarbij minimaal 50.000 leden en een volledig nieuwe organisatie. Tussen een idee en het eerste programma zit volgens hem te veel tijd.

Vier of vijf 'omroephuizen'

Om dit te veranderen, en om kosten te besparen, moeten de huidige dertien omroepen van Bruins - als alles meezit - in 2029 opgaan in vier of vijf 'omroephuizen'. Daarmee is het bijna onvermijdelijk dat bekende omroepnamen zullen verdwijnen. In de toekomst hoeven omroepen bovendien geen leden meer te hebben en kunnen er geen nieuwe omroepen meer toetreden tot het bestel.

Maar om ervoor te zorgen dat alle geluiden die te horen zijn in de maatschappij ook daadwerkelijk een plek krijgen op televisie, radio en internet, wil de minister de omroephuizen verplichten om 'mee te bewegen met veranderende geluiden in de samenleving'. Hoe dat er in de praktijk uit moet gaan zien en wie daar toezicht op houdt, moet nog worden uitgewerkt, erkent hij.

Wat merkt de kijker?

Wel is het 'onvermijdelijk' dat de kijker of luisteraar iets gaan merken van de plannen, erkent de minister. Dat komt door de jaarlijkse bezuiniging van bijna 160 miljoen euro, maar ook door het verdwijnen van een omroep als de NTR. Die maakt educatieve programma's en (educatieve) jeugdprogramma's. Denk aan Het Klokhuis en het Sinterklaasjournaal, maar ook programma's als Andere Tijden.

De hervormingen van de publieke omroepen leveren volgens Bruins daarnaast niet genoeg geld op om te voorkomen dat in de toekomst ook programma's van andere omroepen op radio en televisie geschrapt zullen moeten worden.

'Meer herhalingen'

"Dit zal leiden tot meer herhalingen en minder productie", verwacht mediahistoricus en omroepdeskundige Huub Wijfjes van de Rijksuniversiteit Groningen. Ook is het volgens hem de vraag wie programma's als Het Klokhuis en het Sinterklaasjournaal - 'die breedgedragen zijn' - zal overnemen.

"De minister wil dat de educatieve taken naar andere omroepen gaan", legt hij uit. "Maar wie neemt dat soort programma's over? Of de geschiedenisprogramma's? Dat is onduidelijk."

Terug naar oude systeem

De mediahistoricus zegt dat Nederland met het nieuwe omroepbestel terugkeert naar het systeem dat voor 1968 bestond: omroepen die voor eeuwig in het bestel zitten omdat nieuwe omroepen niet kunnen en mogen toetreden.

En met het opheffen van de NTR, een zogenoemde 'taakomroep' die culturele en educatieve programma's moet uitzenden, keren we volgens Wijfjes terug naar de situatie van voor 1992. "Mijn grootste zorg is: hoe wordt de kwaliteit overeind gehouden met minder geld?"

'Eindelijk alles op de schop'

VVD-Kamerlid Claire Martens is juist tevreden dat het omroepbestel nu eindelijk op de schop gaat. Haar partij pleit al jaren voor een grondige stelselherziening omdat de publieke omroep niet meer bij de tijd zou zijn.

In het plan van minister Bruins zegt Martens grotendeels haar eigen plannen terug te zien. "Focus op waar wat ons betreft eigenlijk de publieke omroep voor is. Dus meer op journalistiek, en op het maken van culturele programma's."

Minder geld, minder kwaliteit?

Het Kamerlid zegt dat het 'een feit' is dat de publieke omroep het moet gaan doen met minder geld. "Maar dat betekent niet dat de mensen thuis daar last van gaan hebben", vertelt ze. "Wij willen al die managementlagen, al die bestuurslagen gaan afzwakken. Dus minder geld naar de publieke omroep betekent niet minder geld naar de journalistiek."

Maar volgens omroepdeskundige Wijfjes is dat nog maar de vraag: "De hervorming hinkt op twee gedachten: enerzijds bezuinigen, maar anderzijds investeren in de publieke omroep en journalistiek. Dat is moeilijk met elkaar te verenigingen."