Een recordaantal partijen laat haar verkiezingsprogramma niet doorrekenen. Toch vindt een flink deel van hun kiezers dat wel belangrijk. Stemmers op NSC, SP en Partij voor de Dieren zeggen dat zelfs in meerderheid.

Dat blijkt uit onderzoek van EenVandaag onder ruim 24.000 kiezers uit het Opiniepanel, in aanloop naar de publicatie van de doorrekeningen van de verkiezingsprogramma's door het Centraal Planbureau (CPB) vandaag.

Haalbaarheid plannen

Sinds de verkiezingen van 1986 is het traditie geworden dat partijen hun programma's laten doorrekenen, met als doel de kiezer inzicht te geven in de haalbaarheid van de plannen.

Maar aan die traditie hechten partijen steeds minder waarde: nog nooit leverden er zoveel hun programma niet in bij het CPB. Onder meer NSC, BBB, SP, Partij voor de Dieren, PVV, DENK en BVNL haken om verschillende redenen af. Tot onvrede van een flink deel van hun kiezers.

Bekijk ook

Doorrekening wél belangrijk

Zo zegt een meerderheid van de kiezers van Partij voor de Dieren (69 procent), NSC (60 procent) en SP (59 procent) het redelijk tot heel belangrijk te vinden dat plannen van hun partij worden doorgerekend. Een NSC-kiezer schrijft daarover: "Omtzigt zal zijn redenen wel hebben, maar nu weet ik niet hoe haalbaar zijn plannen zijn. Ik had gehoopt dat hij met het CPB om tafel ging om te kijken wat wel doorberekend kon worden."

Pieter Omtzigt (NSC) noemde gebrek aan tijd en kritiek op de modellen als redenen om geen spreadsheets in te leveren bij het CPB. Naast begrip is er bij kiezers ook onvrede: "Je kan in overleg gaan met het CPB over aannames en modellen", zegt een andere NSC-kiezer. "Een doorrekening zegt niet alles, maar het weigeren zegt wel veel."

Welke kiezers vinden het belangrijk dat ‘hun’ partij het programma laten doorrekenen?

SP-kiezers vóór doorrekenen

Ook in de achterban van de SP klinkt kritiek op het niet laten doorrekenen van het verkiezingsprogramma. SP-leider Lilian Marijnissen vond dat het CPB te veel keek naar kosten. Verkiezingen moeten volgens haar een 'ideeënstrijd en geen boekhoudersdebat' zijn.

Maar daar denken de meeste van haar kiezers toch anders over. "Zonder doorrekenen word je als kiezer misleid. Voor de verkiezingen komen ze met leuke plannen, na de verkiezingen worden die leuke plannen weer van tafel geveegd", zegt een SP-stemmer.

'Beloftes worden niet nagekomen'

De Partij voor de Dieren heeft vergelijkbare kritiek op het CPB, maar ook die kiezers hechten in ruime meerderheid toch waarde aan het doorrekenen van plannen. Een PvdD-kiezer: "Veel kiezers in Nederland zijn makkelijk om te halen met grote beloftes, maar in de praktijk worden die beloftes lang niet altijd nagekomen."

Van de PvdD-kiezers is bijna de helft (47 procent) het eens met de stelling 'Partijen die hun plannen niet laten doorrekenen, misleiden de kiezer met beloftes die niet waargemaakt kunnen worden'.

Bekijk ook

PVV, FVD en BBB wantrouwig

Ook in de achterbannen van FVD (47 procent), PVV (46 procent) en BBB (39 procent) zegt een grote groep kiezers waarde te hechten aan een doorrekening van het verkiezingsprogramma. Een PVV-kiezer: "Ik wil weten wat het betekent voor de portemonnee van Nederland. Ook al heb ik niet zoveel vertrouwen in die berekeningen."

Dat laatste is de voornaamste reden voor deze partijen om af te zien van het opsturen van de plannen naar het CPB. Hoewel het doorrekenen in ieder geval voor een deel wenselijk is, vertrouwen de meeste kiezers van de PVV (67 procent), FVD (57 procent) en BBB (54 procent) de berekeningen van het CPB niet. Daarin zijn kiezers van deze partijen anders dan die van NSC, SP en PvdD, die wat meer vertrouwen hebben in het planbureau.

info

Over dit onderzoek

Het onderzoek is uitgevoerd van 1 tot en met 3 november 2023. Aan het onderzoek deden 24.188 leden van het EenVandaag Opiniepanel mee die een voorkeur hebben voor een partij.

De uitkomsten zijn gewogen en representatief voor zes variabelen, namelijk: leeftijd, geslacht, opleiding, burgerlijke staat, spreiding over het land en politieke voorkeur, gemeten naar de Tweede Kamerverkiezingen van 2021. Het Opiniepanel bestaat uit ruim 80.000 leden.

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.