Van PVV-kiezers mag het kabinet al na een paar maanden vallen als Geert Wilders niet zijn zin krijgt met de noodwet. De noodwet zelf is niet heilig, maar kiezers vrezen voor uitstel en afstel bij andere pogingen om strenge asielregels in te voeren.
De spoedwet heeft om die reden niet de voorkeur bij de PVV-kiezer. Dit blijkt uit onderzoek van EenVandaag onder kiezers uit het Opiniepanel, van wie er 4.600 op de PVV hebben gestemd en 3.600 op NSC. Hun partijen vechten op dit moment uit of het kabinet noodwetgeving moet gebruiken om asiel in te perken. Deze week lijkt het buigen of barsten voor de coalitiepartijen en daarmee het kabinet.
Middel niet heilig
PVV-kiezers geven in het onderzoek van EenVandaag een sterk signaal aan Geert Wilders: buig niet voor NSC. 72 procent wil dat hun leider vasthoudt aan de noodwet.
Dat is niet zozeer omdat de noodwet zelf hen zo dierbaar is, maar omdat ze bang zijn voor vertraging bij alternatieve pogingen om asiel in te perken, zoals bij de spoedwet die ook op tafel ligt. In tegenstelling tot de noodwet moet het parlement bij een spoedwet wel eerst instemmen.
'Moet nu iets gebeuren'
"Met de spoedwet zijn we nog jaren aan het sukkelen. Er moet nu echt iets gebeuren", zegt een PVV-kiezer.
Die haast is terug te zien in hun antwoord op de vraag wat er moet gebeuren. Ongeveer de helft (45 procent) vindt de noodwet dé manier om asiel in te perken, maar een ander deel (44 procent) vindt dat het niet uitmaakt hoe asiel ingeperkt moet worden, als dat maar snel gebeurt. 1 op de 10 (9 procent) geeft nu de voorkeur aan de spoedwet.
'Al genoeg ingeleverd'
Een andere reden voor de onbuigzaamheid van PVV-kiezers is de opvatting dat 'hun' partij al genoeg heeft ingeleverd en Wilders daarom nu zijn zin moet krijgen. "De PVV is de grootste, maar mag niet de minister-president leveren en moet steeds meer water bij de wijn doen", zegt een PVV-kiezer. "Dit is een van hun laatste, grote punten. Als ze deze nou ook inleveren, verandert er wat mij betreft te weinig ten opzichte van de vorige kabinetten."
Verder hebben veel PVV-kiezers er vertrouwen in dat de partij van Wilders bij nieuwe verkiezingen nog groter wordt dan die nu is en nog meer macht krijgt om strenge asielwetten in te voeren.
Noodwet versus spoedwet
Om asiel in te perken wil het kabinet noodwetgeving gebruiken. Daarmee kan het voorgenomen plannen, zoals het afschaffen van de permanente asielvergunning en het schrappen van het nareisrecht voor jongvolwassenen van statushouders, doorvoeren zonder dat het parlement er van tevoren over kan meestemmen. Volgens de grondwet mag een noodwet er alleen komen als er plotselinge 'bijzondere omstandigheden' zijn waar het kabinet weinig aan kan doen, zoals een ramp, oorlog of epidemie.
De laatste keer dat de noodwet in Nederland werd toegepast was bij de invoering van de avondklok in de coronaperiode. Volgens premier Dick Schoof moet de coalitie er deze week uitkomen. Volgens hem liggen er ook andere, nog onbekende alternatieven op tafel.
NSC-kiezers verdeeld
NSC-kiezers zijn minder rechtlijnig over de noodwet dan de partij in de huidige discussie is. De helft (49 procent) vindt dat NSC moet vasthouden aan de bezwaren tegen de noodwet, ook als daardoor het kabinet valt. De andere helft (44 procent) vindt die bezwaren geen kabinetsval waard.
Deze kiezers willen vooral, net als veel PVV-kiezers, dat er zo snel mogelijk asielmaatregelen komen. Zo graag dat daar best de grenzen van de rechtsstaat mogen worden opgezocht. Ook vrezen sommigen voor een electorale klap als NSC nu de verkiezingen in moet. "Er blijft bij eventuele verkiezingen niets van deze partij over. Alle eerdere kiezers zijn zwaar teleurgesteld en afgehaakt", zegt een NSC-stemmer.
Huidige NSC-kiezer wel principieel
In de laatste zetelpeiling van EenVandaag en Verian staat de partij van Pieter Omtzigt op 3 zetels, 17 minder dan bij de laatste verkiezingen. Kiezers die over zijn gebleven, vinden wél in meerderheid (67 procent) dat tijdelijk partijleider Nicolien van Vroonhoven moet vasthouden aan haar bezwaren tegen de noodwet, ook als het kabinet daarmee valt.
Een kiezer die weer op NSC zou stemmen als er nu verkiezingen zouden zijn: "NSC mag niet de geschiedenis ingaan als de partij die de rechtsstaat om zeep hielp. Dan maar roemloos ten onder bij de volgende verkiezingen."
Kabinet valt snel
Of het kabinet deze discussie overleeft of niet, het doet de verwachtingen geen goed. Nog maar 13 procent denkt dat kabinet-Schoof de volledige regeertermijn aanblijft. De meerderheid (62 procent) verwacht dat het nog in 2024 of anders in 2025 valt.
Ook coalitiekiezers hebben weinig hoop op een goede afloop. Kiezers van de PVV (27 procent), VVD (21 procent), NSC (13 procent) en BBB (29 procent) denken in minderheid dat het kabinet de hele rit uitzit. Een coalitiekiezer: "Ze gunnen de ander niets, vertrouwen elkaar niet en hebben te weinig ervaring. Ze zijn alleen bezig met de schade beperken en niet met wat goed is voor Nederland."
Het onderzoek is gehouden van 20 tot en met 22 oktober 2024. Er deden in totaal 28.759 leden van het EenVandaag Opiniepanel mee. Daarvan hebben 4.614 mensen bij de laatste Tweede Kamerverkiezingen op de PVV gestemd; 3.634 op NSC. Het onderzoek is na weging representatief voor zes variabelen, namelijk: leeftijd, geslacht, opleiding, burgerlijke staat, spreiding over het land en politieke voorkeur, gemeten naar de Tweede Kamerverkiezingen van 2023.
Bekijk ook
Vragen? Stel ze!
Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.
