Twee derde vindt dat de Europese Unie belangrijker wordt voor Nederland nu Trump opnieuw tot president van de VS is verkozen. De Unie zou nu meer moeten investeren om zichzelf te beschermen en niet in zichzelf te keren, zoals Trump wil met Amerika.

Dat blijkt uit onderzoek van EenVandaag onder bijna 22.000 leden van het Opiniepanel na de verkiezing van Donald Trump als president van de Verenigde Staten. Trump wil dat Amerika een kleinere rol gaat spelen in de wereld en vindt dat ook EU-landen, vooral op militair gebied, hun eigen boontjes moeten doppen.

'Steun uit Amerika gepasseerd station'

Diverse Nederlandse politici, zoals Dilan Yesilgöz (VVD), Caroline van der Plas (BBB) en Frans Timmermans (GL-PvdA), hamerden gisteren op het belang van de Europese Unie. Mensen in het land delen die mening.

"Europese landen moeten nu echt meer op elkaar gaan bouwen. Niet dat de EU zich meer met ons moet bemoeien, maar steun uit Amerika is een gepasseerd station", zegt een deelnemer die vorig jaar nog twijfelde over het Nederlands lidmaatschap.

Investeren in defensie

De urgentie voor Europese samenwerking wordt vooral gevoeld op het gebied van veiligheid. 8 op de 10 mensen (80 procent) vindt dat de Europese Unie meer zal moeten investeren om zichzelf te beschermen tegen dreiging van buitenaf.

"De EU moet nu zorgen dat het de defensie op orde heeft en zal hier dus in moeten investeren", aldus iemand die in november op de PVV heeft gestemd.

PVV-kiezers minder negatief over EU

Opvallend is dat deze PVV-kiezer niet alleen staat. Een meerderheid (68 procent) van de doorgaans zeer eurosceptische PVV-achterban steunt meer Europese defensie-investeringen nu Trump weer aan het roer zal staan.

PVV-kiezers zijn na de verkiezing van Trump ook minder negatief over lidmaatschap van de Unie. Hoewel de grootste groep (54 procent) nog steeds uit de EU wil, is het deel dat lid wil blijven sinds mei dit jaar toegenomen van 26 naar 34 procent: een verschil van 8 procentpunt.

Meer steun voor lidmaatschap EU

Bij VVD, NSC en BBB, - de coalitiegenoten van de PVV - was en is de meerderheid voor het Nederlandse EU-lidmaatschap. BBB-kiezers zijn door de verkiezing van Trump meer uitgesproken voor deelname dan in mei: toen was 54 procent voor lid blijven, nu 60 procent.

Ook het algemene EU-sentiment is gestegen. Niet alleen ten opzichte van mei dit jaar nam het aantal mensen toe dat Nederland in de Unie wil houden. Ten opzichte van oktober vorig jaar, nog voor de Tweede Kamerverkiezingen, is het aantal voorstanders gegroeid met 8 procent.

Grote invloed VS-verkiezingen

De uitslag van de VS-verkiezingen gaat een grote impact hebben op de veiligheid in de wereld, is het gevoel. Ongeacht of dat positief of negatief wordt, 83 procent verwacht dat de impact van Trumps tweede termijn als president groot wordt.

Slechts een kwart (27 procent) denkt dat de verkiezing van Trump hen persoonlijk gaat treffen. 67 procent verwacht weinig of geen impact op hun dagelijks leven. Vooral 65-plussers zijn daarvan overtuigd: "Ik heb al zoveel presidenten meegemaakt in m'n leven en er nog nooit wat van gemerkt", zegt een ouder panellid. Onder jongeren denken bijna 4 op de 10 (38 procent) dat het hun leven gaat raken.

Meerdere natuurbranden en een sproeiverbod in Brabant: het is erg droog. En dat terwijl het pas begin april is. Wapenen we ons wel goed genoeg tegen droogte? "Er is in de winter vrij veel regen gevallen, maar dat water is voor een groot deel afgevoerd."

De kogel is door de kerk: de publieke omroep wordt grondig hervormd. Van de dertien omroepen blijft een handvol 'omroephuizen' over en de NTR verdwijnt, waardoor nog onduidelijk is wie programma's als Het Klokhuis en het Sinterklaasjournaal gaat maken.

Minister Eppo Bruins, die verantwoordelijk voor is mediabeleid, heeft zijn plannen vandaag in een brief naar de Tweede Kamer gestuurd. Volgens hem moet de publieke omroep beter inspelen op veranderingen in de samenleving en de opkomst van de grote techbedrijven, die de digitale media domineren. Ook wil Bruins 157 miljoen euro bezuinigen.

'Iedereen een plek geven'

"Wat we nodig hebben is een publieke omroep die beter samenwerkt, waar men met elkaar ervoor zorgt dat er meer geluid vanuit de samenleving terechtkomt in de omroepen en de programma's", zegt Bruins over het doel van zijn plannen. "Wat ik hoop is dat we over een paar jaar nog die mooie programma's zien die we nu ook zien, maar dat we merken dat iedereen een plek krijgt in het bestel."

In het huidige omroepbestel gaat dat nu niet goed, vindt de minister. Om een nieuw geluid te laten horen moet je eerst een compleet nieuwe omroep oprichten, met het daarbij minimaal 50.000 leden en een volledig nieuwe organisatie. Tussen een idee en het eerste programma zit volgens hem te veel tijd.

Vier of vijf 'omroephuizen'

Om dit te veranderen, en om kosten te besparen, moeten de huidige dertien omroepen van Bruins - als alles meezit - in 2029 opgaan in vier of vijf 'omroephuizen'. Daarmee is het bijna onvermijdelijk dat bekende omroepnamen zullen verdwijnen. In de toekomst hoeven omroepen bovendien geen leden meer te hebben en kunnen er geen nieuwe omroepen meer toetreden tot het bestel.

Maar om ervoor te zorgen dat alle geluiden die te horen zijn in de maatschappij ook daadwerkelijk een plek krijgen op televisie, radio en internet, wil de minister de omroephuizen verplichten om 'mee te bewegen met veranderende geluiden in de samenleving'. Hoe dat er in de praktijk uit moet gaan zien en wie daar toezicht op houdt, moet nog worden uitgewerkt, erkent hij.

Wat merkt de kijker?

Wel is het 'onvermijdelijk' dat de kijker of luisteraar iets gaan merken van de plannen, erkent de minister. Dat komt door de jaarlijkse bezuiniging van bijna 160 miljoen euro, maar ook door het verdwijnen van een omroep als de NTR. Die maakt educatieve programma's en (educatieve) jeugdprogramma's. Denk aan Het Klokhuis en het Sinterklaasjournaal, maar ook programma's als Andere Tijden.

De hervormingen van de publieke omroepen leveren volgens Bruins daarnaast niet genoeg geld op om te voorkomen dat in de toekomst ook programma's van andere omroepen op radio en televisie geschrapt zullen moeten worden.

'Meer herhalingen'

"Dit zal leiden tot meer herhalingen en minder productie", verwacht mediahistoricus en omroepdeskundige Huub Wijfjes van de Rijksuniversiteit Groningen. Ook is het volgens hem de vraag wie programma's als Het Klokhuis en het Sinterklaasjournaal - 'die breedgedragen zijn' - zal overnemen.

"De minister wil dat de educatieve taken naar andere omroepen gaan", legt hij uit. "Maar wie neemt dat soort programma's over? Of de geschiedenisprogramma's? Dat is onduidelijk."

Terug naar oude systeem

De mediahistoricus zegt dat Nederland met het nieuwe omroepbestel terugkeert naar het systeem dat voor 1968 bestond: omroepen die voor eeuwig in het bestel zitten omdat nieuwe omroepen niet kunnen en mogen toetreden.

En met het opheffen van de NTR, een zogenoemde 'taakomroep' die culturele en educatieve programma's moet uitzenden, keren we volgens Wijfjes terug naar de situatie van voor 1992. "Mijn grootste zorg is: hoe wordt de kwaliteit overeind gehouden met minder geld?"

'Eindelijk alles op de schop'

VVD-Kamerlid Claire Martens is juist tevreden dat het omroepbestel nu eindelijk op de schop gaat. Haar partij pleit al jaren voor een grondige stelselherziening omdat de publieke omroep niet meer bij de tijd zou zijn.

In het plan van minister Bruins zegt Martens grotendeels haar eigen plannen terug te zien. "Focus op waar wat ons betreft eigenlijk de publieke omroep voor is. Dus meer op journalistiek, en op het maken van culturele programma's."

Minder geld, minder kwaliteit?

Het Kamerlid zegt dat het 'een feit' is dat de publieke omroep het moet gaan doen met minder geld. "Maar dat betekent niet dat de mensen thuis daar last van gaan hebben", vertelt ze. "Wij willen al die managementlagen, al die bestuurslagen gaan afzwakken. Dus minder geld naar de publieke omroep betekent niet minder geld naar de journalistiek."

Maar volgens omroepdeskundige Wijfjes is dat nog maar de vraag: "De hervorming hinkt op twee gedachten: enerzijds bezuinigen, maar anderzijds investeren in de publieke omroep en journalistiek. Dat is moeilijk met elkaar te verenigingen."