Bewoners die konden meepraten over komst azc zijn achteraf vaker positief, maar weinig mensen kregen die kans

Maar weinig omwonenden van asielzoekerscentra (azc's) hebben het gevoel gehad dat ze wat te zeggen hadden over de komst ervan in hun buurt. Mensen die dat wel hadden, zijn stukken positiever over hun ervaringen met het azc.

Dat blijkt uit onderzoek van EenVandaag onder ruim 26.000 leden uit het Opiniepanel. Veel van hen zagen in 2024 veel veranderen als het gaat om het thema asiel. Veel meer media-aandacht voor het thema, vrienden of familie die anders zijn gaan denken over asielzoekers, een nieuwe wind in Den Haag die de druk opvoert, maar nog niet ver komt. Dat geldt zeker voor de 10.000 ondervraagden die in de buurt van een azc wonen. Hoe is dat voor hen?

Steun groter bij meer invloed

De meningen van omwonenden zijn sterk verdeeld. De meesten kunnen ermee leven: bijna een kwart is positief en nog eens een derde niet positief, maar ook niet negatief. Maar ruim een derde (38 procent) is niet te spreken over het azc en de ervaringen met de bewoners ervan. Dat zijn vooral mensen die naar eigen zeggen weinig in te brengen hadden tegen de komst ervan.

Omwonenden die wel een gevoel van invloed hadden over de komst van het azc in hun buurt zijn een stuk optimistischer: 71 procent van hen zegt positieve ervaringen te hebben: "De gemeente wilde eerst te veel mensen onderbrengen. Na discussie is er gekozen voor minder mensen op die locatie, wat het voor zowel de asielzoekers als de buurt beter en humaner maakte."

'Alles stond al vast'

Een deel van deze omwonenden is politiek links georiënteerd en staat sowieso positiever tegenover asielzoekers. Maar voor mensen die al sceptisch zijn, helpt gebrek aan echte inspraak niet mee om later een beter gevoel te krijgen bij het azc in hun buurt: "Ik ben geen PVV'er ofzo, maar hoe het azc is doorgedrukt is bij de beesten af. Alles stond al vast. Geen wonder dat mensen zoals ik naar rechts trekken", vertelt een omwonende die NSC heeft gestemd bij de laatste verkiezingen.

Slechts 1 op de 5 omwonenden geeft aan dat er een mogelijkheid tot inspraak was voor de komst van het opvangcentrum. Een klein deel (5 procent) heeft ook gebruikgemaakt van die mogelijkheid. Het overige deel was vooral sceptisch over het effect. Het zou toch niets veranderen, was de gedachte. Al met al heeft maar 5 procent het gevoel gehad dat ze invloed hadden op de komst van het azc in hun omgeving.

Komst azc onder voorwaarden acceptabel

Van de mensen die niet in de buurt van een azc wonen, noemt de grootste groep (53 procent) het onacceptabel als dat er wel zou komen. Maar die houding verzacht wanneer wordt voldaan aan bepaalde voorwaarden. De helft (52 procent) van de mensen die een azc in hun buurt eigenlijk niet ziet zitten, draait die mening bij als ze kunnen meebeslissen over de voorwaarden van die komst.

Andere factoren die weerstand weg kunnen nemen, gaan over de bewoners van dat eventuele azc. Ruim de helft van de mensen die nu kritisch zijn, zegt een mogelijke komst van een azc in hun buurt acceptabel te vinden als daar alleen oorlogsvluchtelingen en stellen of gezinnen in worden opgevangen.

Spreidingswet moet blijven

Ook wordt het draagvlak groter als aangetoond kan worden dat andere gemeenten naar verhouding evenveel asielzoekers opnemen. Daar is, gevraagd aan alle deelnemers van het onderzoek, nu amper sprake van. Slechts 1 op de 10 (11 procent) denkt dat asielzoekers eerlijk zijn verdeeld over Nederland. Vooral minder rijke, kleine dorpen of plattelandsgebieden buiten de Randstad vangen vluchtelingen op, is de indruk.

Met de invoering van de spreidingswet kregen gemeenten dit jaar de taak naar verhouding een bepaald aantal asielzoekers op te vangen. Het vorige kabinet, Rutte 4, heeft de omstreden wet ingevoerd, maar het nieuwe kabinet van Schoof wil er vanaf. Een slecht idee, vindt de grootste groep. Iets meer dan de helft (54 procent) vindt dat de spreidingswet moet blijven, tegenover 38 procent die het eens is met het nieuwe kabinet.

2024: veel aandacht, weinig oplossingen

Over de slagkracht van het nieuwe kabinet op asiel zijn panelleden niet te spreken. Slechts 13 procent vindt dat het nieuwe kabinet het is gelukt om oplossingen te vinden voor de asielproblematiek in Nederland. En ook over het komende jaar zijn kiezers die hopen op meer maatregelen weinig optimistisch: 1 op de 5 (20 procent) denkt dat het kabinet de instroom in 2025 naar beneden kan krijgen.

De combinatie van de aanhoudende druk op het kabinet en de beperkte daadkracht leidt tot zorgen over de sfeer in de samenleving. Een panellid zegt daarover: "Ik zie om me heen dat het geduld wat betreft oplossingen voor de asielproblematiek op begint te raken en dat er een soort moedeloosheid ontstaat. Ik ben bang dat dit alleen maar meer extremisme tot gevolg zal hebben."