Vrouwen voelen een hogere drempel om te onderhandelen dan mannen. En als ze dat doen, krijgen ze bij salarisonderhandelingen twee keer zo vaak 'nee' te horen als mannen.

Dat blijkt uit onderzoek van EenVandaag onder ruim 7.700 mensen die in loondienst werken. Morgen is het 'Equal Pay Day', de dag waarop wordt stilgestaan bij het salarisverschil tussen mannen en vrouwen voor hetzelfde werk: de loonkloof.

Loonkloof

Van de mannen die weleens hebben onderhandeld over hun salaris, zegt 1 op de 10 (10 procent) dat ze er niks bij hebben gekregen. Bij vrouwen is dat ongeveer het dubbele: 19 procent van hen hield ondanks onderhandelingen hetzelfde salaris.

Een deel van de panelleden ervaart ook een loonkloof bij het bedrijf waar ze werken. 17 procent denkt dat vrouwen daar per uur minder verdienen dan mannen, voor vergelijkbaar werk. Vrouwen hebben dat gevoel vaker: een kwart van hen zegt dat, tegenover 1 op de 10 mannen. De cijfers zijn de afgelopen 5 jaar nauwelijks veranderd. Ook in 2019 dacht een kwart van de vrouwen in het onderzoek dat mannen op hun werk meer verdienden dan vrouwen met dezelfde taken.

Salarisonderhandelingen bij vrouwen minder succesvol

Vrouwen in het onderzoek hebben minder vaak onderhandeld dan mannen en bovendien geven vrouwen (75 procent) vaker dan mannen (58 procent) aan dat ze het moeilijk vinden om om een loonsverhoging te vragen. Sommige vrouwen willen hun bedrijf niet afvallen of zijn bang dat ze bij hun baas in een kwaad daglicht komen te staan als ze om opslag vragen. Mannen zijn daar in hun ogen vaak makkelijker in.

Veel vrouwen vinden het dus weliswaar moeilijk om te onderhandelen, maar organisatiepsycholoog Belle Derks zegt dat het vooroordeel dat vrouwen niet onderhandelen niet klopt. "Je ziet dat ze vaak wel onderhandelen, maar niet altijd het gewenste resultaat overhouden wanneer ze om een hoger salaris vragen."

Vrouwen horen vaker 'nee'

Uit het onderzoek blijkt dus ook dat vrouwen die hebben onderhandeld over hun salaris vaker nul op het rekest kregen dan mannen.

De meest genoemde redenen daarvoor zijn dat er geen geld voor was, ze te onervaren waren, of dat meer salaris niet mogelijk was, omdat het bedrijf zich hield aan een cao.

Baas reageert anders bij onderhandeling met man

Sommige vrouwen hebben het gevoel dat hun leidinggevende ze tijdens onderhandelingen anders behandelt dan hun mannelijke collega's. Zo zegt iemand die geen loonsverhoging kreeg: "Dat was omdat er vastgehouden wordt aan schalen. Makkelijk voor een manager om zich achter te verschuilen. Dat doet hij niet bij mannelijke collega's."

En een ander zegt dat ze wel durft te onderhandelen, maar dat het 'gewoon meer geaccepteerd is' als mannen om een hoger salaris vragen.

Lastig te bewijzen

Meer mensen denken dat de baas anders reageert als een vrouw om opslag vraagt. Maar, zeggen ze daarbij, dat is vaak lastig om te bewijzen.

"Ik had wel het idee dat ik anders behandeld werd omdat ik vrouw was, en ook dat mijn prestaties lager werden gewaardeerd dan mijn mannelijke collega's", deelt iemand haar ervaring. "Maar hard maken kan je het niet."

Sociale vooroordelen

Derks zegt dat sociale vooroordelen er inderdaad toe kunnen leiden dat vrouwelijke werknemers minder krijgen dan ze vragen. "Dit ligt niet aan de manier waarop ze onderhandelen, maar aan wat hen wordt 'gegund'. Vooroordelen spelen een rol, zoals het idee dat mannen een gezin moeten onderhouden en dat zij daardoor logischerwijs om meer loon vragen."

Zij denkt dat meer vastleggen in cao, kan helpen. "Dat zou de loonkloof kunnen verkleinen omdat er minder onderhandelingsruimte is", zegt Derks.

Europese regels

Ook de Europese Unie heeft nieuwe regels ingesteld om de loonkloof in de lidstaten te dichten. Grote bedrijven worden verplicht om informatie te delen over salarissen. Ook moeten bedrijven actie ondernemen als het loonverschil tussen mannelijke en vrouwelijke werknemers meer dan 5 procent bedraagt. Nederland moet deze regels over een paar jaar hebben ingevoerd.

Een meerderheid van alle deelnemers (68 procent) vindt het een goede zaak dat deze regels er komen. "Het is jammer dat het anno 2024 nodig is, maar de salariskloof moet opgelost worden", deelt iemand de mening van velen. "Als het niet goedschiks kan, dan maar kwaadschiks."

Slechts één op de vijf asielzoekers in Nederland die volgens de regels naar een ander EU-land moeten terugkeren, wordt daadwerkelijk overgedragen. Dat blijkt uit cijfers die EenVandaag heeft opgevraagd bij de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND).

In 2023 werden 11.440 zogenoemde overdrachtsverzoeken ingediend. Maar slechts 2.420 asielzoekers vertrokken daadwerkelijk naar het land waar ze hun procedure zouden moeten afwachten. Voor 2024 ligt het aantal verzoeken op 8.820, waarvan er tot nu toe maar 1.550 zijn gehonoreerd. Volgens de IND kunnen overdrachten door lange procedures meer dan een jaar duren.

Grote verschillen tussen EU-landen

De bereidheid van EU-landen om asielzoekers terug te nemen, verschilt sterk. Duitsland accepteert bijna de helft van de verzoeken, terwijl Italië vrijwel nooit reageert. In de afgelopen 3 jaar is er geen enkele asielzoeker vanuit Nederland naar Italië teruggestuurd, ondanks ruim 4.000 verzoeken.

Griekenland en Hongarije krijgen vanuit Nederland zelfs helemaal geen verzoeken meer. Deze landen weigeren structureel om asielzoekers terug te nemen, waardoor het aantal succesvolle overdrachten al 5 jaar op nul staat.

Nederlandse rechters blokkeren soms overdrachten

Soms voorkomen Nederlandse rechters dat een asielzoeker wordt teruggestuurd. In de afgelopen 2,5 jaar gebeurde dat bijvoorbeeld twee keer bij overdrachten naar België. Dit omdat asielzoekers daar een 'onmenselijke behandeling' te wachten zou staan.

De meeste asielzoekers die volgens de zogeheten Dublinverordening naar een ander EU-land zouden moeten vertrekken, verdwijnen uit het zicht van de autoriteiten. Ze worden als "met onbekende bestemming vertrokken" geregistreerd, waardoor overdracht niet meer mogelijk is.

Veel asielzoekers verdwijnen in de illegaliteit

Volgens migratiedeskundige aan de Universiteit Leiden Mark Klaassen, die ook lid is van de Adviesraad Migratie, is het voor het kabinet geen prioriteit om deze groep te volgen of te dwingen te vertrekken. "Daar is nu geen effectief beleid voor", zegt hij.

"De overheid zou beter haar best moeten doen om mensen in een opvangvoorziening te houden."

Asielzoekers die in een ander Europees land zijn aangekomen, mogen hier worden geweigerd door de IND. Als ze na 1,5 jaar niet zijn teruggestuurd, mogen ze blijven. "Er zijn in ons land heel veel mensen die deze mensen helpen onderduiken."

Mohammad uit Iran is opgelucht. Hij heeft van zijn advocaat te horen gekregen dat de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) zijn asielprocedure in behandeling heeft genomen. Hij is een politieke vluchteling en loopt gevaar in zijn geboorteland. Hij moest volgens de Dublinverordening zijn asielaanvraag eigenlijk in Kroatië afwachten.

'Ik wilde niet terug naar Kroatië'

Daar werd hij, voordat hij bijna 2 jaar geleden in Nederland aankwam, door de Kroatische politie opgepakt en voor het eerst geïdentificeerd. Toen hij vervolgens naar Nederland doorreisde en bij de IND asiel aanvroeg, kreeg hij daar te horen dat ze zijn aanvraag niet in behandeling zouden nemen.

"Ik moest terug naar Kroatië", vertelt Mohammad. "Daar zouden ze mijn asielaanvraag in behandeling nemen. Maar ik wilde niet terug naar Kroatië. Ik heb hier in Nederland familie wonen en ben nierpatiënt. Hier heb ik mensen die mij kunnen helpen, in Kroatië niet."

Dublinverordening

De Dublinverordening bepaalt dat het land waar een vreemdeling Europa binnenkomt, verantwoordelijk is voor de behandeling van zijn of haar asielverzoek. Deze regels werden in 2003 ingevoerd om te voorkomen dat asielzoekers Europa rondreizen om in verschillende lidstaten een procedure te beginnen. Maar ook om te zorgen dat niet ieder land zijn handen van een zaak af kan trekken.

Zodra iemand in Nederland asiel aanvraagt, wordt in verschillende databases gecontroleerd of diegene eerder in een andere EU-lidstaat is geweest. Als dat zo is, gaat de IND niet verder met de asielprocedure. Nederland verzoekt de andere lidstaat dan om de asielzoeker terug te nemen. Dat wordt een 'Dublinclaim' genoemd.

Lastig in de praktijk

Vervolgens heeft de andere lidstaat 2 maanden om op dat verzoek in te gaan. Is er na die periode nog geen reactie, dan geldt: wie zwijgt, stemt toe. De asielzoeker kan dan worden overgedragen.

Dat is de bedoeling, zegt universitair docent migratierecht Mark Klaassen, maar de praktijk is vaak anders. "De Dublinverordening werkt tussen lidstaten, en de effectiviteit hangt dus af van de bereidwilligheid van de verschillende landen. In de praktijk komt er van de Dublinregels niet veel terecht, omdat het andere land niet meewerkt. Of omdat de asielzoeker niet meewerkt."

Een op zes Dublinclaims ingewilligd

Dat blijkt ook uit cijfers die EenVandaag bij de IND heeft opgevraagd. Slechts één op de zes Dublinclaims die Nederland in de afgelopen 5 jaar heeft gedaan, heeft geleid tot overdracht van een asielzoeker naar een ander land.

Het valt op dat er tussen de verschillende lidstaten grote verschillen zijn in bereidwilligheid. Zo neemt Duitsland asielzoekers bij bijna de helft van de claims daadwerkelijk terug, terwijl Italië nauwelijks op dit soort verzoeken reageert. In de afgelopen 3 jaar is geen enkele asielzoeker vanuit Nederland teruggestuurd naar Italië, ondanks de ruim 4.000 verzoeken die er zijn gedaan.

Termijn van 1,5 jaar

Daar kunnen asielzoekers gebruik van maken. 'Dublin' houdt een land namelijk niet voor eeuwig verantwoordelijk voor de opvang: als iemand na 18 maanden niet is overgedragen aan de verantwoordelijke lidstaat, verloopt de claim en kan hij of zij alsnog ergens anders een asielprocedure beginnen.

Klaassen: "Je ziet bij de cijfers vaak staan: 'Met onbekende bestemming vertrokken.' Dat zijn mensen die uit de asielzoekerscentra zijn vertrokken en uit het zicht van de overheid zijn geraakt. In de Dublinverordening staat dat na 18 maanden de Dublinclaim vervalt. Als iemand dan nog niet naar het land van aankomst is teruggestuurd, kan Nederland niet langer iemand weigeren. En wordt dan alsnog verantwoordelijk voor de asielprocedure."

Asielzoekers duiken onder

Volgens asieladvocaat Sonya Taheri weten veel asielzoekers precies hoe dat werkt, en anticiperen ze er ook op. "Ze hebben een paar maanden om een netwerk op te bouwen. Dan vertel ik ze op een zeker moment: het is nu het moment om uit het centrum te vertrekken. Dan duiken ze onder."

"Er zijn veel mensen in Nederland die deze groep willen helpen, omdat ze begrijpen dat ze hier willen blijven", ziet Taheri. "Omdat ze hier familie hebben, of omdat de landen waar ze naar terug moeten veel slechtere omstandigheden hebben."

Organisaties helpen 'Dubliners'

EenVandaag sprak meerdere kerkelijke organisaties die deze 'Dubliners' helpen. Geen van de organisaties wil hiermee in de publiciteit treden. Ze geven aan kwetsbare asielzoekers te helpen om die 18 maanden door te komen, en zo te voorkomen dat ze op straat moeten zwerven.

De gemeente Amsterdam helpt een deel van deze groep asielzoekers in hun opvang voor ongedocumenteerden. "We willen voorkomen dat kwetsbare mensen op straat moeten slapen, want dat is het alternatief", zegt verantwoordelijk wethouder Rutger Groot Wassink. "Dat vinden wij voor die mensen onwenselijk, en het zorgt uiteindelijk voor meer overlast voor de stad."

Drie jaar ook overbruggen

Groot Wassink maakt zich zorgen over de nieuwe regels die volgend jaar zomer van kracht gaan. Dan wordt de termijn voordat een Dublinclaim vervalt 3 jaar in plaats van 18 maanden. "Dat zal betekenen dat mensen nog langer in de illegaliteit moeten leven, met alle gevolgen van dien. Wij zien als gemeente in de praktijk wat het gevolg is van regels die niet goed werken."

Asieladvocaat Taheri maakt zich er geen zorgen over dat asielzoekers die hier willen blijven met een Dublinclaim die 3 jaar niet zullen weten te overbruggen. "Er zijn hele Facebookgroepen waarin mensen in het geheim mensen tijdelijk opvangen. Het zal misschien net wat lastiger worden, maar mensen laten zich niet zo gemakkelijk afschrikken als ze duidelijk hun toekomst in Nederland voor zich zien."