radio LIVE tv LIVE
meer NPO start
EenVandaag Opiniepanel

Het moeilijke evenwicht voor Rob Jetten - weblog Gijs Rademaker

Het moeilijke evenwicht voor Rob Jetten - weblog Gijs Rademaker
Rob Jetten op het partijcongres van D66 (archiefbeeld)
Bron: EenVandaag

Rob Jetten pleit voor een ‘transferunie’ en EU-belastingheffing. Daarmee vervreemdt hij zich van de kabinetskoers. Wat vinden zijn kiezers van zijn plannen, en wie willen ze als lijsttrekker?

Jetten koos de afgelopen weken voor de aanval. Hij profileerde zich zich scherp met een artikel waarin hij zich 'ergerde' aan de opstelling van Rutte en Hoekstra in Europa en kwam met plannen voor een 'transferunie', waarin sterke EU-landen de zwakkere helpen. Ook pleitte hij ervoor dat de EU zelf belastingen kan heffen.

Verkiezingsretoriek?

Het zal binnen de coalitie voor opgetrokken wenkbrauwen hebben gezorgd - maar wellicht wordt het ook begrepen. Deels omdat het een pro-Europese partij als D66 past om tegengas te geven rond de EU-besluitvorming in deze coronacrisis. Maar misschien ook omdat je dit kunt zien als verkiezingsretoriek van Jetten. Niet alleen voor de verkiezingen van 2021, maar ook voor die van dít jaar: de lijsttrekkersverkiezingen binnen D66.

In dat kader hebben we eens gekeken wat D66-kiezers vinden van de voorstellen van Jetten. Deze achterban is overduidelijk het meest pro-Europees: de helft (51 procent) wil méér bevoegdheden naar Europa. Van alle kiezers is dat slechts 10 procent - en wil de helft juist minder bevoegdheden afstaan. Wat dat betreft is dat tegengas dus helemaal niet zo'n slecht idee.

Transferunie gaat te ver

Ook Jetten's plan van de Europese belastingen valt redelijk goed: 62 procent van de D66-achterban is vóór, een kwart tegen. Maar met zijn voorstel voor een transferunie schiet Jetten zijn kiezers ver voorbij: 33 procent is vóór, 46 procent is tegen, 20 procent weet het niet.

Het is ook een moeilijk evenwicht voor een partijleider: aan de ene kant wil je staan voor wat je kiezers vinden, aan de andere kant past het ook een voortrekkersrol spelen en nieuwe ideeën te omarmen. Met het risico dat kiezers eraan moeten wennen, of je ze juist van je vervreemdt.

Kaag leidt als lijsttrekkerskandidaat

Rob Jetten lijkt dat evenwicht nog niet helemaal gevonden te hebben. Want als we D66-kiezers vragen wie ze op dit moment het liefst als D66-lijsttrekker zien, dan leidt Sigrid Kaag met 30 procent. Gevolgd door Jetten met 24 procent en Ollongren (net teruggekeerd in functie) met 18 procent. Een kwart van de D66-kiezers weet het nog niet.

Deze uitslag zegt wat mij betreft vooral dat de drie (mogelijke) kandidaten nog heel dicht bij elkaar liggen - er kan nog van alles gebeuren. Maar het wijst er mijns inziens ook op dat Jetten, na anderhalf jaar als partijleider met alle media-aandacht die daarbij komt, een deel van zijn achterban nog niet heeft overtuigd.

Lees ook

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Kiezers verdeeld over Nederlandse militairen naar Oekraïne bij vredesakkoord, PVV-achterban wel duidelijk tegen

Kiezers verdeeld over Nederlandse militairen naar Oekraïne bij vredesakkoord, PVV-achterban wel duidelijk tegen
Premier Dick Schoof bezocht vlak voor kerst Nederlandse militairen in Litouwen
Bron: ANP

Kiezers van de coalitiepartijen zijn het oneens over het wel of niet sturen van Nederlandse militairen naar Oekraïne. Die van de PVV zijn vooral tegen, die van de VVD en NSC voor. Wel zijn coalitiekiezers het erover eens dat meer geld naar defensie moet.

Dat blijkt uit onderzoek van EenVandaag onder ruim 20.000 leden van het Opiniepanel. De Verenigde Staten en Rusland praten in Saudi-Arabië over onder andere mogelijke vrede in Oekraïne, maar zonder dat het land zelf mag aanschuiven.

PVV-ers tegen, VVD- en NSC-ers voor

Nederland is bereid militairen te sturen naar Oekraïne om de vrede te bewaken. Maar de leider van de grootste partij in de coalitie, de PVV, wil dat niet. Net als de meeste van zijn kiezers. Veel PVV-stemmers in het onderzoek zien het sturen van militairen als het bemoeien met conflicten van anderen.

Een van hen schrijft: "Voor je het weet, worden die weer in een missie gezogen waar we de komende 10 jaar niet meer uitkomen." Bij BBB-kiezers is er verdeeldheid over het sturen van militairen. 37 procent is daarop tegen, 41 procent voor.

Hoe denken kiezers over het sturen van Nederlandse militairen naar Oekraïne als er vrede wordt gesloten?

Verantwoordelijk voor eigen veiligheid

Andere kiezers, ook de meeste VVD- en NSC-kiezers, zijn juist voor het sturen van militairen naar de oostgrens van Europa. Zij vinden dat de EU, dus ook Nederland, verantwoordelijkheid moet nemen voor zijn eigen veiligheid.

Een VVD-stemmer zegt daarover: "Als we al jaren hard roepen dat Poetin deze strijd niet mag winnen, dan kan je nu niet zeggen: 'En dan zorgen wij voor koffie en thee.' Dan moet je daadwerkelijk bijdragen." Wel vinden veel mensen dat de VS ruggensteun moet geven als de situatie uit de hand loopt.

Meer geld naar defensie

Trump sorteert sinds zijn verkiezing voor op een kleinere rol in Europa en dus moeten Europese landen meer hun eigen veiligheid garanderen. Europese leiders, ook premier Dick Schoof, stelden na het spoedberaad van maandag voor dat de lidstaten daarom meer geld moeten uitgeven aan defensie, bovenop de extra investeringen die veel landen de afgelopen jaren hebben gedaan.

Ook daarover zijn de meeste mensen, 7 op de 10, het eens. Op dit vraagstuk zijn kiezers van alle coalitiepartijen wel in meerderheid voorstander. Ongeveer een kwart van deze achterbannen pleit zelfs voor 'veel meer' geld naar het leger. "De EU moet een sterke defensie opbouwen en wel zo snel mogelijk. Als Amerika zich nu zo snel gaat terugtrekken, hebben we geen tijd te verliezen", zegt een panellid.

Moet er (veel) minder of (veel) meer geld naar defensie?

Zorgen over toekomst Europa

Die gedachte leeft breder. De helft (45 procent) betwijfelt of Europese landen op kunnen boksen tegen dreigingen vanuit Rusland zonder de hulp van Amerika. De andere helft (45 procent) denkt dat Europa wél kan standhouden. Een deelnemer schrijft: "Rusland is inmiddels veel van zijn slagkracht kwijt. Zo'n groot land bleek niet in staat Oekraïne in te nemen, ook niet na 3 jaar."

Toch zorgen de gebeurtenissen van deze week vooral voor onrust over de veiligheid van Europa in de toekomst. Ruim tweederde (68 procent) heeft daar zorgen over. Een kwart (24 procent) zegt zelfs wakker te liggen van de huidige ontwikkelingen. "Ik heb nog nooit wakker gelegen van de situatie in de wereld, maar nu komt het gevaar wel heel erg dichtbij. Ik slaap de afgelopen weken dan ook steeds slechter."

Heeft men zorgen over de toekomst van de Europese veiligheid?

Rusland gaat door

Voor veel mensen is Oekraïne een voorproef voor wat er met andere Europese landen kan gebeuren. Als het aan de VS ligt, neemt Oekraïne genoegen met het inleveren van gebied dat nu door Rusland bezet is en ziet het af van NAVO-lidmaatschap. Als Oekraïne met goedkeuring van het Westen land op moet geven, vreest een meerderheid (62 procent) dat dat ook bij andere landen zal gebeuren.

Hoewel een grote meerderheid (81 procent) het goed vindt dat er over vrede wordt gesproken, zijn weinig mensen te spreken over de voorwaarden die tot nu toe genoemd zijn door de VS. Zo vindt een minderheid (42 procent) het acceptabel als Oekraïne grondgebied moet opgeven dat nu in handen is van de Russen. Iets meer mensen (53 procent) vinden het draaglijk als Oekraïne geen NAVO-lid wordt, als de oorlog daarmee stopt.

info

Over dit onderzoek

Het onderzoek is gehouden van 17 tot en met 19 februari 2025. Er deden in totaal 20.479 leden van het EenVandaag Opiniepanel mee. Het onderzoek is na weging representatief voor zes variabelen, namelijk: leeftijd, geslacht, opleiding, burgerlijke staat, spreiding over het land en politieke voorkeur, gemeten naar de Tweede Kamerverkiezingen van 2023.

Bekijk ook

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Ook interessant