Criminelen vluchten soms naar landen waar Nederland geen uitleveringsverdrag mee heeft. Dat zien we ook bij de gezochte drugbaron Jos L., die recent is gespot in Sierra Leone. Voor EenVandaag Vraagt vroegen we wat jullie over zulke verdragen willen weten.
Internationaal strafrechtadvocaat en hoogleraar politiek van internationaal recht Geert-Jan Knoops en hoogleraar internationaal publiekrecht Marcel Brus geven antwoord op jullie vragen.
1. Wat is een uitleveringsverdrag precies en waarom is het belangrijk voor landen?
Brus: "Dat is een verdrag tussen twee landen waarin staat onder welke voorwaarden mensen van het ene land naar het andere land worden uitgeleverd als iemand is betrokken bij strafrechtelijke onderzoeken en vervolging."
"Het doel is ervoor te zorgen dat deze voorwaarden in lijn zijn met de normen van onze rechtsstaat, zoals een eerlijk proces. Je wil voorkomen dat iemand wordt uitgeleverd aan een land waar bijvoorbeeld een schijnproces leidt tot een doodvonnis of waar onder dwang bekentenissen worden afgedwongen. Zo'n verdrag moet daarom waarborgen dat uitgeleverde personen op een correcte en rechtvaardige manier worden behandeld."
Knoops: "Het mes snijdt aan twee kanten. Het is natuurlijk in het belang van het land, maar er zitten ook waarborgen aan die moeten worden gerespecteerd zodat je niet zonder spelregels iemand zomaar naar een ander land kunt overbrengen."
![Marcel Brus en Geert-Jan Knoops Marcel Brus en Geert-Jan Knoops](https://eenvandaag.assets.avrotros.nl/_processed_/e/4/csm_b178bac8cc1b3805e9c5_a1ab4af4e1.jpg)
2. Met hoeveel landen heeft Nederland een uitleveringsverdrag, en waarom is dat relevant voor criminelen die proberen te ontsnappen?
Dat zijn er velen, zegt Knoops. "Het aantal verdragen is de laatste jaren door invloed van toenemende georganiseerde criminaliteit dan ook toegenomen. Denk aan het verdrag met Marokko, of aan het verdrag met de Verenigde Arabische Emiraten." Volgens Knoops begint Nederland steeds meer in te zien dat bestrijding van georganiseerde criminaliteit dermate belangrijk is geworden.
Maar er zijn ook landen waar we geen uitleveringsverdrag mee hebben, zegt Brus. "Bijvoorbeeld landen waarvan we het rechtssysteem niet voldoende vertrouwen."
Criminelen proberen soms te ontsnappen naar landen waar Nederland geen uitleveringsverdrag mee heeft, gaat de hoogleraar internationaal publiekrecht verder. "Daardoor is de kans kleiner dat ze uitgeleverd worden. Maar dat wil niet zeggen dat het onmogelijk is."
Bekijk ook
3. Waarom werken landen wel of niet mee aan uitlevering?
In beginsel moet er een verdrag zijn, zegt Knoops. "En landen sluiten alleen een verdrag met elkaar als er sprake is van een vertrouwensrelatie. Met andere woorden: er moet wederzijds vertrouwen zijn in elkaars rechtssysteem."
Maar, uitzonderingen komen soms voor, gaat de advocaat verder. "Bijvoorbeeld als er een groot politiek belang is. We hebben dat gezien bij ex-veroordeelde Machiel Kuijt: hoewel hij eerst werd vrijgesproken, werd hij daarna in hoger beroep door het Thaise gerecht veroordeeld voor drugssmokkel en kreeg levenslang. Er was destijds geen verdrag gesloten met Thailand, maar toen is - met druk uit de Tweede Kamer - een verdrag tot stand gekomen. Uitzonderingen zijn dus mogelijk, maar doorgaans is een vertrouwensrelatie tussen beide landen essentieel."
Daarnaast geldt dat Nederland uitleveringsverdragen sluit onder de voorwaarde van dubbele strafbaarheid, zegt Brus. "Dat betekent dat Nederland alleen iemand uitlevert als het feit waarvan de persoon verdacht wordt, strafbaar is in zowel Nederland als in het land dat om uitlevering verzoekt."
"Stel bijvoorbeeld dat in een bepaald land het bezit van alcohol strafbaar is, terwijl dat in Nederland niet verboden is. In zo'n geval zal Nederland nooit iemand om die reden uitleveren", geeft hij als voorbeeld.
EenVandaag Vraagt
In dit artikel zijn antwoorden verwerkt op vragen die zijn ingestuurd via EenVandaag Vraagt. Met EenVandaag Vraagt heb je invloed op wat we maken. Wil je meedoen? Download dan de Peiling-app van EenVandaag, ga dan naar 'Instellingen' en zet je notificaties voor EenVandaag Vraagt aan. Je vindt de vragen en antwoorden terug bij 'Doe mee'. De Peiling-app van EenVandaag is gratis te downloaden in de App Store of Play Store.
4. Waarom kon Taghi wel worden uitgeleverd via Dubai?
Knoops: "Ridouan Taghi is niet officieel uitgeleverd aan Nederland. Hij is ongewenst vreemdeling verklaard door de Verenigde Arabische Emiraten. Daardoor is hij vervolgens het land uitgezet en heeft Nederland hem opgepakt en meegenomen. Die gang van zaken is destijds goed bevonden door de rechtbank. Maar in feite is dat dus niet volgens de regels van het recht geweest."
"Door de verdediging van Taghi is ook aangevoerd dat dat illegaal is geweest. Formeel is dat dus ook gebeurd op een wijze waarbij je uitgevoerd recht omzeild."
5. Wat zijn de procedures voor een uitlevering als een crimineel zich in een land zonder verdrag bevindt?
Die zijn heel beperkt, zegt Knoops. "In beginsel kan er niemand worden uitgeleverd. Maar er zijn wel wegen die soms bewandeld worden die het verdrag omzeilen.
Dus als je een verdachte ongewenst vreemdeling verklaard, dan moet hij of zij het land uit worden gezet. Op die manier kan het land waar de uitlevering vandaan komt de verdachte alsnog arresteren buiten dat land. Dat is dus gebeurd in de zaak van Taghi."
6. Kunnen landen ooit 'onofficiële' afspraken maken om criminelen uit te leveren zonder een formeel verdrag?
Het mag niet, maar het gebeurt soms wel, zegt Knoops. "Dat hebben we ook gezien in de zaak rondom Adolf Eichmann. Hij werd in Argentinië ontvoerd door een eenheid van de Israëlische geheime dienst, en is vervolgens berecht in Israël."
Maar ook is het gebeurd bij het Joegoslaviëtribuaal, vervolgt Knoops. Dit tribunaal is opgericht door de VN en had als doel mensen te vervolgen voor oorlogsmisdaden in het voormalige Joegoslavië in de jaren 90. "Daar werd een verdachte ook via een ingewikkelde constructie meegenomen zonder dat er sprake was een officiële 'uitleveringssituatie'. Toen is ook geconcludeerd: de man is nu eenmaal hier, dus we gaan hem berechten."
Bekijk ook
Vragen? Stel ze!
Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.