radio LIVE tv LIVE
meer NPO start

Hoe 'Judas' van Astrid Holleeder een wereldwijde hit werd

Hoe 'Judas' van Astrid Holleeder een wereldwijde hit werd

Het boek Judas, van Astrid Holleeder, is in maar liefst twaalf landen uitgegeven. Er is een Amerikaanse tv-serie in de maak, de filmrechten zijn verkocht aan de filmmaatschappij van Steven Spielberg én de Nederlandse theatertour staat op het punt van beginnen. Tegelijkertijd gaat het proces tegen Willem Holleeder weer bijna verder.

In meerdere afleveringen bespreken we de impact van het boek waarin Astrid de angst voor haar criminele broer beschrijft. 

Aflevering 1: 'Ik had met haar te doen'

"Het is wel een van de interviews die lang bij me is gebleven." Verslaggever Roos Oosterbaan praat met journalist Antoinnette Scheulderman. In een groot interview met Astrid Holleeder in De Volkskrant liet zij Nederland voor het eerst kennis maken met de zus van een van 's lands bekendste criminelen. "Ik had door haar verhaal wel echt met haar te doen." Scheulderman voelde zich na het interview bijna schuldig, toen ze in een restaurant zat. "Ik dacht: en zij zit daar in een kooitje." 

Journalist Antoinnette Scheulderman

Scheulderman vertelt in welke geheimzinnigheid het interview tot stand kwam. "Ik mocht pas twee dagen voordat het interview zou verschijnen het aan mijn hoofdredacteur vertellen." Ze merkte dat Astrid popelde om haar verhaal te vertellen. "Als ik niet op een bepaald moment was weggegaan, had ik daar tot middernacht gezeten." In het interview vertelde Astrid dat ze hoopte dat het boek een bestseller zou worden. "Door de royalties hoeft ze zich financieel niet zoveel zorgen meer te maken." Scheulderman verzucht: "Maar ja, wat kan ze ermee?"

Aflevering 2: Succes in de boekhandel

Eigenaar Gerda Aukes van boekhandel Den Boer in Baarn vertelt met welke geheimzinnigheid 'Judas' de winkels in kwam. "Het was een gok", zegt ze. Op het moment van aanschaffen, wist ze niet om welk boek het ging. Toen zag ze het besproken worden bij RTL Late Night en was er de geruststelling. "Toen dacht ik: die doos raak ik wel kwijt. Ik had alleen niet gedacht dat het zo'n ongelooflijk succes zou worden."

Ook vertelt de hoofdredacteur van Hebban.nl, de grootste boekensite van Nederland, Sander Verheijen, hoe het boek zo'n groot succes heeft kunnen worden. "Het is de schurk Willem Holleeder die het bijzonder maakt. We wisten alles van hem, dachten we, en nu krijg je het van een andere kant te zien en te horen."

Aflevering 3: Heeft Judas invloed op de rechtszaak?

Heeft het boek Judas ook invloed op de rechtszaak tegen Willem Holleeder? Misdaadjournalist Peter R. de Vries noemt het boek in elk geval uniek. Hij weet zeker dat wat in het boek staat de werkelijkheid is. "Ik heb  ook heel veel gebeurtenissen zelf meegemaakt, gezien en gehoord." De Vries denkt niet dat het boek geschreven is om het proces te beiïnvloeden. "Ze zat zich te vervelen en besloot toen eens wat op te schrijven. Daar komt het vandaan."

Peter R. de Vries

Advocaat Yehudi Moszkowicz zet wél zijn vraagtekens bij de inhoud van het boek. "De lezer gaat er vanuit dat wat daar staat de waarheid is. Dat zal voor bepaalde onderdelen zo zijn, maar voor andere delen misschien niet." Moszkowicz denkt wel dat Astrid Holleeder bedoelingen had met het boek. "Ze heeft er in elk geval heel goed over nagedacht. Dit is echt bedacht om de media er bij te betrekken." 

Aflevering 4: Amerikaans succes

Het prominente weekblad 'The New Yorker' publiceerde recent een groot verhaal over het boek. Het blad sprak daarvoor twintig uur lang met de ondergedoken Astrid Holleeder en haar familie. Vervolgens kwam er ook een podcast van het verhaal uit. Amerika-correspondent Michiel Vos vertelt hoe bijzonder al deze aandacht is. "Amerika is al heel lang geobsedeerd met true crime-verhalen. Ze slurpen dat op." Astrid was ook in de podcast te horen, met vervormde stem. "Ze praat in pakkende oneliners. Ze weet heel goed wat ze verkoopt", zegt Vos.

Groot succes in de VS wordt nog wel lastig om te bereiken, zegt Michiel Vos. Daar hebben ze namelijk geen idee wat het Holleeder-verhaal is, legt hij uit. "Bijna geen enkel Nederlands product maakt het in zijn eentje in dit land. Alles verdwijnt in een Amerikaanse massa en wordt aan de kant gedrukt." Mocht het wel lukken, dan heeft Amerika wel een hoop te bieden. "Dit is het land van de tweede kans. En wie heeft er meer aan een tweede kans dan Astrid Holleeder?"

Aflevering 5: 'Judas' op het toneel

In de laatste aflevering horen we over het toneelstuk van 'Judas', met rollen voor ondermeer Renée Fokker en Eva van de Wijdeven. Het stuk is gebaseerd op het boek van Astrid Holleeder en zij is zelf ook actief betrokken geweest bij de totstandkoming ervan. Scriptschrijver Sophie Kassies en producent Jelle Kuiper vertellen dat het stuk gaat over het dilemma van Astrid: wanneer kom je tot het besluit je eigen broer te verraden? En is verraad soms juist iets goeds? "Familie, verraad, dood, alles zit er in", zegt Kuiper.

Niet iedereen begrijpt de keuze voor deze toneelbewerking. Advocaat Yehudi Moszkowicz: "‘De strafzaak is nog niet eens afgerond en mensen staan letterlijk en figuurlijk op een podium het na te doen. Laten we eerst even wachten wat de einduitslag is." Kuiper en Kassies zien het probleem niet. "We hebben het er wel over gehad, maar we hebben het gespitst op het persoonlijke drama van Astrid en gekozen om Willem Holleeder niet in de voorstelling te brengen."

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Nieuwe pandemie 5 jaar na corona? Zou volgende maand al kunnen, volgens viroloog Marion Koopmans

Nieuwe pandemie 5 jaar na corona? Zou volgende maand al kunnen, volgens viroloog Marion Koopmans
Viroloog Marion Koopmans
Bron: EenVandaag

Wetenschappers waarschuwen voor de mogelijkheid van een nieuwe pandemie in de nabije toekomst. 5 jaar na de uitbraak van corona kloppen nieuwe virussen op de deur. Is Nederland deze keer wel goed voorbereid? "We moeten zorgen voor een soort deltaplan."

Viroloog Marion Koopmans kijkt met argusogen naar de ontwikkelingen in de Verenigde Staten, waar nu vogelgriep is vastgesteld in koeien. Door één mutatie zou die ook op de mens kunnen overslaan en dus ook in Nederland terecht kunnen komen. "We zien zoveel voorbeelden van nieuwe uitbraken."

'We zien te veel verrassende dingen'

"Het voorbeeld van die koeien, dat is echt niet eerder vertoond", gaat ze verder over de situatie in Amerika. "Daaraan voorafgaand zagen we iets wat ook niet eerder was vertoond, namelijk de wereldwijde verspreiding van een nieuwe variant vogelgriep onder wilde vogels. Dus we zien te veel van dat soort nieuwe, verrassende dingen met infectieziekten. Dan kun je niet zeggen: gaat u gerust slapen het valt allemaal wel mee."

Op de vraag of we op korte termijn met een nieuwe pandemie te maken krijgen, heeft Koopmans dan ook een duidelijk antwoord: "Dat kan bij wijze van spreke al volgende maand gebeuren. Het lastige is dat niemand van ons kan vertellen wanneer, je kunt daar niet goed een kansberekening op loslaten. Maar dat die kans er is én blijft, dat is evident."

Bekijk ook

Weinig medische hulpmiddelen

Toen corona zo'n 5 jaar geleden uitbrak, bleek het gebrek aan IC-apparatuur en met name de beschikbaarheid van medische hulpmiddelen, zoals mondkapjes en beschermingsmiddelen, een groot probleem in Nederland.

Vooral de verpleeghuizen hadden hiermee te kampen omdat China en Zuid-Europa - gebieden waar veel van de hulpmiddelen vandaan kwamen - 'op slot' zaten. De voorraden die verpleeghuizen en ziekenhuis nog in huis hadden waren onvoldoende.

Niet goed geoefend

"Een van de essentiële ingrediënten van de testen die in veel laboratoria worden gebruikt, werd in Wuhan gemaakt. En de wattenstaafjes die we allemaal kennen voor de monsterafname die werden in Noord-Italië gemaakt, wat ook op slot ging. Toen bleek dat die hele aanvoerketen als een kaartenhuis in elkaar stortte", blikt Koopmans terug.

"En dat was iets wat ik in ieder geval zelf ook echt onderschat had. Ik heb heel veel pandemie oefeningen meegemaakt, maar dat soort kwetsbaarheden waren niet geoefend."

Viroloog Marion Koopmans zegt dat een nieuwe pandemie in de nabije toekomst niet ondenkbaar is

Pandemische paraatheid

5 jaar later lijkt Nederland beter voorbereid op een eventuele nieuwe uitbraak. Zorginstellingen coördineren de inkoop van hulpmiddelen en ziekenhuizen hebben meer beademingsapparatuur aangekocht.

Ook kunnen nieuwe uitbraken eerder worden vastgesteld door het testen in rioolwater, waardoor eerder maatregelen kunnen worden genomen. Dat was in 2020 nog niet mogelijk.

Bezuinigen

Toch zijn er door het nieuwe kabinet 300 miljoen euro aan bezuinigingen op pandemische paraatheid ingeboekt. Minister Agema van Volksgezondheid gaf eerder al aan dit een 'noodzakelijk onderdeel van de zorg' te vinden, en zegde de Tweede Kamer in oktober toe zich te willen inzetten om hier alsnog geld voor te vinden. Halverwege 2025 moet blijken waar dat vandaan moet komen.

Koopmans is daar blij mee: "Ik denk dat het onverstandig is om de aandacht ervoor te verslappen. "Ik zou heel graag zien dat we geleerd hebben waar het mis ging en dat we het vertalen naar wat we kunnen regelen voor de toekomst."

Bekijk ook

Dijkbewaking als voorbeeld

Zelf trekt Koopmans graag de vergelijking met hoe Nederland kijkt naar dijkbewaking en de omgang met water en wateroverlast. "Dat hele programma is eigenlijk op gang gekomen na één grote crisis", zegt de viroloog.

"Namelijk: de Watersnoodramp in de vijftiger jaren. En toen is gezegd: 'Dit kan niet meer, we moeten zorgen dat we dit beter doen', en ik zou eigenlijk willen dat we net zoiets zouden doen voor die infectieziekten. Een soort deltaplan."

Zorgen over vaccinatiebereidheid

Naast zorgen over de aanpak van de overheid maakt Koopmans zich ook zorgen over de vaccinatiebereidheid onder het volk. Tijdens de coronapandemie is veel discussie ontstaan over het gebruik van vaccins. Die zouden volgens sommigen gevaarlijk zijn. Op social media werden deze theorieën ruim gedeeld, en dit debat bereikte grote groepen. "En dus snap ik ook dat mensen daardoor gaan twijfelen en het niet meer weten."

Maar de mogelijkheid om vaccins te ontwikkelen is potentieel een van de belangrijke bestrijdingsmiddelen die we hebben tegen een uitbraak, benadrukt de viroloog. "Als daar steeds minder mensen gebruik van durven te maken, door dit soort polemiek, dan is dat heel zorgelijk. Dan verliezen we zo een belangrijke pijler in de bestrijding."

Bekijk ook

Nederland werd 5 jaar geleden overvallen door het nieuwe coronavirus

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Hoe wordt de zwarte doos teruggevonden na een vliegtuigcrash? En andere vragen beantwoord

Hoe wordt de zwarte doos teruggevonden na een vliegtuigcrash? En andere vragen beantwoord
Een van de zwarte dozen die na de ramp met vlucht MH17 werden gevonden
Bron: AFP

In 2024 kwamen relatief veel burgers om bij vliegtuigongelukken, zoals afgelopen week in Kazachstan en Zuid-Korea. Bij zulke rampen kan het uitlezen van de zwarte dozen belangrijk zijn om de meest waarschijnlijke oorzaak van de crash te achterhalen.

Luchtvaartdeskundige Joris Melkert bij de TU Delft geeft antwoord op jullie vragen.

1. Waarom heet het de zwarte doos als hij oranje is?

"Daar zijn verschillende theorieën over", weet Melkert. "De meest waarschijnlijke verklaring gaat terug naar de begintijd van de elektronica. Apparaten waren toen als een mysterieus doosje: je zag wat erin ging en wat eruit kwam, maar wat er precies binnenin gebeurde, bleef een raadsel. Daarom werd het een 'black box' genoemd: een onbekend systeem."

De term bleef hangen, vooral in de luchtvaart. De zwarte doos is oranje gemaakt zodat die goed herkenbaar is, want in de natuur komt oranje nauwelijks voor. "Het is een opvallende signaalkleur, want behalve mandarijnen en sinaasappels zie je in de natuur weinig dat echt oranje is. Daarom valt het goed op, wat belangrijk is als je hem na een ongeluk snel wilt terugvinden."

2. Van welk materiaal wordt een zwarte doos gemaakt, zodat het alle soorten crashes kan doorstaan?

De zwarte dozen zijn ontworpen om extreme omstandigheden te overleven. "In principe is de doos zelf van staal", legt Melkert uit. "Dat maakt hem sowieso brandveilig." Maar de echte bescherming gaat verder dan alleen de buitenkant.

"De datachips, waar de informatie op staat, zitten op een printplaatje dat is ingespoten met lak. Hierdoor kan het tegen vocht. Daarna komt er een rubberen laag omheen, dan een laag zand, en dan nog een schoklaag", vertelt de deskundige. Ook de 3,5 millimeter dikke buitenste mantel van de doos is van staal. "Er zitten eigenlijk heel veel lagen omheen voordat je bij de chips komt."

Daarnaast zit de zwarte doos op een strategische plek in het vliegtuig: in de staart. "Daar heb je de minste kans dat hij een grote klap krijgt." Zelfs bij zware crashes blijft de kans groot dat de data intact blijft. "Die chips zullen dat wel overleven, daar ben ik wel optimistisch over."

info

Flight data recorder en cockpit voice recorder

Elk vliegtuig heeft twee zwarte dozen: de zogenoemde flight data recorder en de cockpit voice recorder.

De cockpit voice recorder neemt alle geluiden in de cockpit op. Dit gebeurt met vier microfoons op verschillende plekken in de cabine. "Je kunt horen wat de piloten tegen elkaar zeggen, wat ze met de verkeersleiding communiceren, maar ook alle andere geluiden in de cockpit", legt Melkert uit. "Zo kun je bijvoorbeeld horen of de motoren raar doen, als er toeters en bellen afgaan, of als de bemanning van de cabine binnenkomt om iets te vragen."

De flight data recorder slaat technische vluchtgegevens op, zoals signalen van de motoren en andere systemen van het vliegtuig. "Het registreert minimaal 88 verschillende signalen. Het houdt dus de hele techniek van het vliegtuig bij." Het doel van beide recorders is om te helpen bij het onderzoek naar vliegtuigongelukken. "Je probeert uit te vinden wat de meest waarschijnlijke oorzaak van het ongeluk is", vertelt de deskundige. "Dit begint altijd met het overwegen van mogelijke scenario's. Als een scenario niet klopt met de geluiden die je hoort, wordt het minder waarschijnlijk."

3. Hoe wordt een zwarte doos teruggevonden na een crash?

"Na een crash is het een kwestie van goed zoeken om de zwarte dozen te vinden. De oranje kleur gaat je daarbij helpen. Als een vliegtuig in het water terecht gekomen is, worden de zwarte dozen vaak opgespoord met behulp van een speciaal systeem: de pinger. Het is een kleine, grijze cilinder aan de buitenkant van de zwarte doos. Dit apparaat zendt een hoogfrequent signaal uit zodra het in contact komt met water."

"Als de pinger nat wordt, begint hij te piepen en dat signaal is met een onderwatermicrofoon te horen", gaat Melkert verder. "Je kunt hem duizenden meters verderop horen, maar na een maand is het signaal uitgeput." Daarna kan het terugvinden van de doos lastig zijn, zoals bijvoorbeeld bij de vermissing van vlucht MH370 van Malaysia Airlines in 2014, waar het nog steeds niet gelukt is om de doos te lokaliseren.

In gevallen waarin de doos wel wordt gevonden, worden de gegevens uitgelezen. Als de doos niet beschadigd is, kan de data eenvoudig worden gedownload via de juiste aansluiting. Maar als de doos beschadigd is, dan is er speciale apparatuur nodig. "Er zijn laboratoria in landen zoals de Verenigde Staten, Engeland, Frankrijk en Rusland die kunnen helpen bij het uitlezen van beschadigde zwarte dozen", vertelt de luchtvaartdeskundige. "Uiteindelijk gaat het om de gegevens die zijn opgeslagen op de data chips. Als je die hebt komt men meestal wel bij de vluchtgegevens. Maar dat duurt soms wel maanden."

info

EenVandaag Vraagt

In dit artikel zijn antwoorden verwerkt op vragen die zijn ingestuurd via EenVandaag Vraagt. Met EenVandaag Vraagt heb je invloed op wat we maken. Wil je meedoen? Download dan de Peiling-app van EenVandaag, ga dan naar 'Instellingen' en zet je notificaties voor EenVandaag Vraagt aan. Je vindt de vragen en antwoorden terug bij 'Doe mee'. De Peiling-app van EenVandaag is gratis te downloaden in de App Store of Play Store.

4. Waarom worden de gegevens van een zwarte doos niet altijd direct naar de cloud gestuurd?

"Op dit moment wordt er steeds meer gecommuniceerd met de buitenwereld via een systeem dat Aircraft Communications Adressing and Reporting System (ACARS) wordt genoemd, een soort sms voor vliegtuigen. Dit systeem moet altijd betrouwbaar werken en mag niet gevoelig zijn voor hackaanvallen", weet de luchtvaartdeskundige. "Van een zwarte doos weet je dat hij het eigenlijk altijd doet. Communiceren naar de cloud, zeker als je boven een grote oceaan vliegt is veel lastiger."

Hoewel de technologie om gegevens naar de cloud te sturen in de toekomst mogelijk is, is dit momenteel nog niet de standaard. "Als je gegevens naar de cloud stuurt, kan iemand dat herkennen en mogelijk inbreken."

Daarom is het huidige ACARS-systeem, waarbij vliegtuigen via satellieten communiceren of radiostations op het vasteland, betrouwbaarder. Dit systeem werd bijvoorbeeld al gebruikt toen een Air France-vliegtuig in 2009 in de Atlantische Oceaan neerstortte. "Het heeft 2 jaar geduurd voordat het wrak werd gevonden, maar dankzij satellietcommunicatie hadden we al eerder informatie over het vliegtuig."

Het nadeel van de huidige technologie is alleen dat het vliegtuigwrak gevonden moet worden om de gegevens te kunnen uitlezen. "Als het wrak niet wordt gevonden, kunnen de gegevens niet verkregen worden", legt Melkert uit. In de toekomst zou het mogelijk kunnen zijn om de gegevens van de zwarte doos direct naar de cloud te sturen, maar daarvoor moet het systeem volledig veilig en betrouwbaar zijn. "Ik verwacht dat we in de toekomst naar een combinatie gaan: de zwarte dozen aan boord houden en ook via een satelliet naar buiten communiceren."

Bekijk ook

5. Wat is de rol van de zwarte doos bij het onderzoeken van vliegtuigongelukken?

De zwarte doos is een belangrijk hulpmiddel bij het achterhalen van de oorzaak van een vliegtuigongeluk, maar het is niet 'de heilige graal'. "Het helpt ontzettend, maar het is één van de hulpmiddelen", legt Melkert uit. De zwarte doos geeft inzicht in de technische gegevens van de vlucht en de communicatie in de cockpit, maar er zijn altijd andere factoren die meehelpen bij het vormen van een compleet beeld. "De zwarte doos kan je vaak veel vertellen over wat er gebeurt is maar vertelt niet waarom dit gebeurt is. Dat laatste is erg belangrijk als je wil voorkomen dat in de toekomst dezelfde problemen nog een keer optreden met opnieuw een ongeluk tot gevolg."

Getuigenverklaringen en video-opnames kunnen belangrijke aanwijzingen geven, zoals in het geval van de crash in Zuid-Korea. "Daar zijn video-opnames gemaakt die helpen om de situatie beter te begrijpen", zegt Melkert. Ook de onderhoudsgeschiedenis van het vliegtuig, de betrokken monteurs, en wat overlevers van de crash hebben waargenomen, zijn belangrijk.

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Ook interessant