Maandag is het 80 jaar geleden dat Auschwitz door de Russen werd bevrijd. Ook voor Christian is dit een emotionele dag. Sinds een paar jaar weet hij namelijk dat zijn moeder Wilhelmina een bewaakster was in dat concentratiekamp. "Een harde realiteit."

Wilhelmina ter Braake hield haar inktzwarte oorlogsverleden haar hele leven geheim voor haar gezin. Zoon Christian* kwam er 3 jaar geleden pas achter dat zijn moeder kampbewaakster in Auschwitz was. Het heeft zijn leven op z'n kop gezet.

Ontwijkende antwoorden

"Ik kende haar als een vrolijke, liefdevolle moeder", begint Christian over zijn moeder. "Maar wel iemand die altijd afstand hield. Ik kon niet echt tot haar doordringen." Wilhelmina sprak nooit over haar verleden, vertelt hij. "Ik stelde wel vragen, maar dan kreeg ik altijd een ontwijkend antwoord."

Christian had wel vermoedens dat zijn moeder misschien een Duits vriendje had gehad, maar de gruwelijke werkelijkheid dat ze kampbewaakster in Auschwitz was, dát had hij nooit kunnen bedenken. "Dat zijn zaken waar ik maar niet mee in het reine kan komen."

'Had ik maar doorgevraagd'

Het blijft moeilijk voor hem om te accepteren dat hij niet de kans heeft gehad om er met zijn moeder over te praten. "Ik vind het zo erg dat ik geen vragen meer aan haar kan stellen. Had ik tijdens haar leven maar doorgevraagd. Maar dat heb ik op gegeven moment niet meer gedaan."

Dat betreurt Christian, want nu moet hij zijn gevoelens alleen verwerken. Al begrijpt hij de keuze van zijn moeder om te zwijgen ook wel: "Zij is natuurlijk doodsbang geweest voor de gevolgen."

Christian doet zijn verhaal ook in de podcast De Nederlandse bewaaksters van Auschwitz, die gemaakt wordt door EenVandaag-verslaggever Harm van Atteveld en collega-journalist Stijn Reurs

Vader wist ook van niets

Als Wilhelmina wel over haar verleden had gesproken, was haar gezin hoogstwaarschijnlijk uit elkaar gevallen, beseft Christian. "Want het gaat niet alleen om mij, maar ook om mijn vader."

Die wist namelijk ook niet dat zijn vrouw in de Tweede Wereldoorlog bewaakster in Auschwitz is geweest. "Ik weet zeker: als hij dat geweten had, dan was het ergens geuit in een echtelijk geschil."

'Familie wilde ons beschermen'

De familie van Wilhelmina wist wél van dit oorlogsverleden. "Een groot deel van haar familie heeft haar na de oorlog verstoten", weet Christian. Maar tegen het gezin zeiden ze niets. Toch neemt Christian hen dat niet kwalijk: "Ze dachten daarmee goed te doen en ons te beschermen."

Er waren volgens hem maar een paar familieleden die Wilhelmina vergaven, waaronder een van haar broers en zussen. "Die verkeerde echt in de veronderstelling dat mijn moeder een dubbele taak had, dat ze ook iets deed ten goede van Nederland terwijl ze in die kampen werkte."

Plattegrond van Auschwitz

Zelf twijfelt Christian daaraan: "Ik heb nooit iets in dossiers kunnen terugvinden daarover." Toen hij 3 jaar geleden door journalisten Stijn Reurs en Harm van Atteveld over het geheime verleden van zijn moeder werd geïnformeerd, ging hij namelijk zelf op onderzoek uit.

Christian sprak met historici en bezocht Nationaal Monument Kamp Vught om meer te leren over de omstandigheden daar. Ook dook hij in het Nationaal Archief, waar hij de dossiers en persoonlijke documenten doornam. Er zat zelfs een plattegrond van Auschwitz tussen de papieren. En zo vielen langzaam de puzzelstukjes van het verleden van Wilhelmina op hun plaats.

Baantje op SS-kantoor

Cristian heeft proberen te achterhalen waarom zijn moeder dienst nam bij de SS. "De primaire reden is dat ze verliefd werd op een jongeman die ze in de trein ontmoette. Hij beweerde voor het verzet te werken. Later bleek hij een pro-Duitse Tsjech te zijn."

Volgens Christian wilde zijn moeder 'graag van huis weg' omdat ze een slechte band had met haar vader. "Haar geliefde bezorgde haar een baantje in Den Bosch, bij het kantoor van de SS-Fürsorgeoffizier. En later als kampbewaakster in Kamp Vught en Auschwitz."

'Ze wilde het huis uit'

Hij denkt dat de achtergrond van een gebroken gezin een belangrijke rol speelde in de keuzes van Wilhelmina. Ze verloor haar eigen moeder al op 17-jarige leeftijd, een groot verdriet dat haar verdere leven tekende. Haar zes broers en zussen waren veel ouder en hadden het ouderlijk huis al verlaten.

"Mijn moeder was alleen met haar vader en er was weinig klik tussen die twee. Dus was ze blij om het huis uit te zijn en haar eigen leven te gaan leiden", vertelt hij. "Ze verdiende goed in het kamp en dat kan een reden zijn geweest voor iemand uit een minder welgesteld gezin om daarvoor te kiezen."

'Geheim in openbaarheid brengen'

De ontdekking over het oorlogsverleden van zijn moeder heeft het leven van Christian totaal veranderd. "Het is een klap in je gezicht", legt hij uit. "Je probeert het een plek te geven. Het helpt me om het van me af te schrijven."

Inmiddels heeft Christian een document van 300 pagina's geschreven in een poging het verleden van zijn moeder te begrijpen. Het is zijn levenswerk geworden: "Ik hoop dat dit me gaat helpen om dit geheim in de openbaarheid te brengen, vooral voor mijn familie en vrienden. Nu is het moment om ermee naar voren te komen."

*Christian is een verzonnen naam, zijn echte naam is bekend bij de redactie.

President Donald Trump kondigde het gisteravond aan: Amerika gaat een importheffing van 20 procent op alle producten uit de Europese Unie doorvoeren. Wereldwijd waarschuwen economen dat dit een slecht idee is, vooral voor de VS zelf. Toch zet Trump door.

Voor Nederlandse ondernemingen met veel export naar de Verenigde Staten breken spannende tijden aan. Door de extra belasting van 20 procent worden hun producten voor de Amerikaanse consument een stuk duurder. "Dit betekent heel veel onzekerheid."

"Dit valt wel rauw op ons dak", zegt Willem Hulsebosch. Samen met zijn vrouw en zoons runt hij al jaren een bloembollenbedrijf in Julianadorp.

Andere markten

"We doen al decennialang zaken met Amerika en hebben in de loop der jaren echt een goede band opgebouwd met onze klanten in de VS", gaat Hulsebosch verder. "Die willen we graag houden. Maar als het moet, dan gaan we ons op andere markten richten."

Want de familie beseft wel dat Amerikanen zullen afhaken als bloemen door de heffing te duur worden. "Tulpen zijn geen eerste levensbehoefte. Aan het eind van je rondje supermarkt staat er een bosje bloemen. Als dat ineens 20 procent duurder is, dan denk je wel twee keer na."

'We begrijpen zijn visie'

De familie Hulsebosch is flink verweven met de Verenigde Staten. "Onze moeder is Amerikaans, we hebben familie overzee en komen er vaak", vertelt zoon Roy.

"We houden van het land en zijn zelfs pro-Trumpers. Dat klinkt misschien tegenstrijdig, maar we begrijpen zijn visie wel. Hij maakt waar wat hij zegt. Dat vinden wij ergens ook wel bewonderenswaardig. Hij zet zijn volk op één, dat is duidelijk. Daar kunnen wij in Europa nog wat van leren. Alleen dit plan, dat maakt het voor ons wel lastig."

Niet volledig afhankelijk

Toch blijft Hulsebosch positief: "We zijn gelukkig niet volledig afhankelijk van Amerika. We exporteren ook naar Engeland, China, Rusland en Kazachstan. En we hebben een uniek product. Bollen kun je maar op één plek in de wereld telen, en dat is hier, in Nederland. Door het klimaat, de bodem, de omstandigheden. Dat kan niet zomaar ergens anders. Daar hebben ze ons gewoon voor nodig.

Er zijn dus genoeg opties. "Als de ene markt moeilijk doet, dan vinden wij onze weg wel via een andere. We hebben al vaker met onzekerheden te maken gehad. Als het even tegenzit, dan nemen we genoegen met wat minder marge en stellen we investeringen gewoon even uit."

'Kennis en ervaring zit in Nederland'

"Trump ziet ons het liefst naar Amerika vertrekken", legt directeur van TTA-ISO Martin Maasland uit. Het Nederlandse bedrijf maakt landbouwmachines en heeft een grote afzetmarkt in de Verenigde Staten.

TTA-ISO heeft zelfs een kantoor in de VS zitten. "Maar de kennis en ervaring op het gebied van high-techsystemen in de tuinbouw zit hier in Nederland. Die gekwalificeerde mensen kun je niet oppakken en in Amerika neerzetten."

Prijs verlagen

Bang voor Amerikaanse concurrenten is Maasland niet. "In ons geval zijn er weinig of eigenlijk geen partijen in de Verenigde Staten die hetzelfde kunnen bieden als wij. We zien onszelf daardoor niet genoodzaakt om de winstgevendheid op onze machines te verlagen."

Maar als de prijs vanwege de invoerheffingen te hoog wordt, dan bestaat er volgens Maasland wel een kans dat de markt afneemt of zelfs helemaal stilvalt. "Dan kunnen we overwegen of we bereid zijn iets van onze marges op te geven, maar we moeten ook de salarissen van onze medewerkers kunnen betalen."

Tegenactie

Over eventuele eigen tarieven die de EU als tegenactie kan invoeren, maakt Maasland zich geen zorgen. "De grootste impact zijn uiteindelijk toch de hoge tarieven van Amerika richting Europa, omdat wij in Europa produceren."

"En andersom importeren wij weinig vanuit Amerika", gaat hij verder. "Dus als Europa hoge handelstarieven gaat invoeren, verwachten wij niet dat dat veel impact op ons heeft."

Minder groei maar geen crisis

Hoofdeconomoom van de ING Marieke Blom begrijpt de zorgen van Nederlandse ondernemers die veel exporteren naar de Verenigde Staten. "Door Trumps nieuwe invoertarieven, gemiddeld 25 procent, en zelfs 54 procent voor China krijgt ook de Europese Unie een tarief van 20 procent opgelegd. Dat leidt naar verwachting tot een exportdaling van zo'n 15 procent richting de VS. Voor Nederland betekent dat een krimp van ongeveer 0,2 procent van het BBP."

Toch is dit volgens Blom geen nieuwe economische crisis in wording. "Dit is niet te vergelijken met corona of de energiecrisis. Het is vooral een rem op de groei."

Niet terugslaan met eigen tarief

Blom verwacht dat Europa met eigen tarieven zal reageren. "Maar hoe dat uitpakt is onduidelijk, omdat we niet zeker weten hoe Trump reageert. Een handelsoorlog moeten we zien te voorkomen."

"We kunnen beter gerichte steun bieden aan getroffen sectoren. Ook kan er veel winst worden geboekt door de interne markt beter te laten werken. En er liggen veel kansen in het versterken van handelsrelaties met landen als India en Zuid-Amerika. Als we dit moment grijpen, kan Europa uiteindelijk sterker en minder afhankelijk van de VS worden. Ook voor Nederland liggen hier echte kansen."