Voor toetsen, werkstukken of om te overhoren. Ook in de klas is AI steeds vaker te vinden. Daar kan je als docent tegen zijn, maar je kan ook mee in deze ontwikkeling. Zoals leraar Nederlands Kevin van der Pol. "Het leeft steeds meer in scholen."

Op het Lorentz Lyceum in Arnhem staat Kevin voor de klas als docent Nederlands. Hij houdt zich daarbij ook bezig met het verantwoord inzetten van kunstmatige intelligentie. Hoewel hij in het begin daar niets voor voelde, is volgens hem nu geen weg meer terug. "Het is een deel van onze toekomst."

In het begin sceptisch

"Het afnemen van bepaalde vaardigheden en dat je als leerling, maar misschien ook als docent, niet meer voldoende leert, omdat je afhankelijk wordt van AI." De docent Nederlands somt zo een aantal dingen op waar hij - net als veel andere docenten - in het begin sceptisch over was met de introductie van AI in het klaslokaal.

Toch ontstond juist vanuit die sceptische blik zijn interesse voor kunstmatige intelligentie. "In december 2020, eigenlijk met de intrede van ChatGPT, ben ik me daarin gaan verdiepen, juist omdat ik zo enorm sceptisch was."

Positief verrast

"Ik ben eigenlijk steeds positiever geworden." Uiteindelijk raakt Kevin betrokken bij projecten om het onderwijs te verbeteren met kunstmatige intelligentie, waaronder het Nationaal Onderwijslab AI.

Een grote switch dus, vertelt hij. "Telkens als je ziet wat de implicaties kunnen zijn van generatieve AI, dus van ChatGPT, dan kom je er ook steeds meer achter dat er heel veel mogelijkheden zijn en heel veel voordelen aan kleven om dit juist goed te gaan gebruiken."

'Het kan vooral ondersteunend werken'

Volgens Kevin kan AI worden ingezet om het leerproces te verbeteren: "Het gepersonaliseerd leren kan verbeterd worden, we kunnen meer richting talenten en verschillende werkvormen aanbieden." De zorgen verdwijnen al snel als je op die manier naar de ontwikkeling kijkt, zegt de docent.

Maar compleet varen op ChatGPT, zit er voorlopig nog niet in. Het kan vooral ondersteunend werken, zegt hij. "Op het moment dat je leerlingen leert om een chatbot zoals ChatGPT te gebruiken om hun leerproces te ondersteunen, dan is het veel makkelijker om variatie aan te brengen in werk- en leervormen."

AI als studiemaatje

Kevin legt uit: "Dat leerlingen bijvoorbeeld vragen 'overhoor mij op deze manier' of 'geef mij eens een variatie van een bepaalde vraag om een natuurkundig verschijnsel beter te begrijpen'."

Dat zorgt er volgens hem voor dat leerlingen weer zelfstandiger kunnen zijn in hun leerproces. Maar daar moet je ze wel in begeleiden, benadrukt hij. In zijn klaslokaal ziet Kevin dat leerlingen vooral gebruik maken van AI als zogenaamd studiemaatje en vragen stellen om beter voorbereid te zijn op een toets.

Lerarentekort oplossen

Bovendien hebben niet alleen leerlingen er iets aan, ook docenten kunnen ervan profiteren als het volgens hem op de juiste manier wordt ingezet. Zo geeft Kevin als voorbeeld dat AI een uitkomst kan bieden in het verlagen van de werkdruk.

"Op het moment dat je dingen gaat toepassen zoals geautomatiseerd nakijken, dan zorgt dat er wel voor dat je je taken als docent op een andere manier gaat inzetten", legt hij uit. Uiteindelijk zou het volgens hem zelfs een oplossing kunnen zijn voor het lerarentekort.

'Waken voor klakkeloos overnemen'

De docent blijft daarom pleiten voor begeleiding bij het gebruik van AI. Het mag volgens hem niet zo zijn dat het zomaar wordt ingevoerd en de controle volledig wordt losgelaten.

"Het valt en staat met hoe je leerlingen daarin begeleidt en welke tools het onderwijs uiteindelijk gaat inzetten om die verkeerde uitkomst te voorkomen. Je wil er dus echt ook voor waken dat leerlingen klakkeloos overnemen wat het model zegt."

Creatieve ideeën

Kevin gebruikt AI in zijn les om bijvoorbeeld tot creatieve inzichten te komen bij bepaalde opdrachten of andere invalshoeken te bedenken. In dat soort gevallen is het volgens hem makkelijker om een chatbot in te zetten.

"Het maakt voor mij het werk best wel wat makkelijker, ook met het verzinnen van creatieve schrijfopdrachten. Ik ben niet altijd creatief en dan geeft het soms ook gewoon inspiratie", geeft hij als voorbeeld.

Beleid voor scholen

Maar hoe zorg je ervoor dat je als docent ethisch verantwoord blijft omgaan met AI in de klas? Volgens Kevin zijn daar meerdere manieren voor, zoals het begeleiden van leerlingen en kunstmatige intelligentie op andere manier inzetten bij schoolopdrachten.

Toch is het volgens hem van belang dat er ook AI-beleid komt voor scholen. "Het is iets waar beleid op gemaakt moet worden zodat docenten, schoolleiders en besturen weten waar ze op moeten letten bij het inzetten van bepaalde AI", pleit de Nederlands docent.

'Op z'n kop zetten'

De dilemma's waar veel leerkrachten mee worstelen, hebben volgens Kevin vooral te maken met waardenconflicten. "Je hebt heel makkelijk een gepersonaliseerde leerroute, maar wat doet dat dan met de mogelijkheid van je leerlingen om te kunnen samenwerken? Dat zijn allemaal verschillende waarden die meestal met elkaar in conflict zijn."

Volgens Kevin is het vraagstuk dat nu vooral speelt: "Hoe gaan we onze leerlingen voorbereiden op de toekomst met AI en hoe gaan we onze docenten professionaliseren?" Hij vertelt dat de onderwijssector snel moest schakelen met de komst van AI omdat deze technologie 'de boel op z'n kop heeft gezet'. Hij ziet dat collega-docenten op andere scholen hier al volop mee bezig zijn.

Experimenten met AI

Kevin noemt als voorbeeld een filosofieles, waar leerlingen filosofische ideeën voorleggen aan een chatbot, maar pas nadat zij zelf deze ideeën hadden uiteengezet. Maar ook bij biologielessen wordt hiermee geëxperimenteerd. "Dan is er een soort controle door AI als eerste corrector en daarna wordt er samen gekeken."

Hij kijkt met een optimistische blik naar de toekomst van kunstmatige intelligentie in de lessen. Zo ziet hij dat we steeds verstandiger omgaan met AI. "Er is echt aandacht voor privacy en ethische dilemma's. Het leeft steeds meer onder scholen." De leerkracht is daarom blij met de komst van AI: "Ik zie het steeds meer een verrijking worden van wat we als docenten kunnen en wat de leerlingen uiteindelijk leren."