Een busje dat in brand vliegt en wielbouten die losgedraaid zijn: organisaties die hulp leveren aan Oekraïne denken dat ze gesaboteerd worden door Rusland. Hoe waarschijnlijk is dat? "We moeten blijven opletten."

Jaap Scholten van Protect Ukraine was onderweg naar Oekraïne met een wagen vol defensiematerieel bestemd voor het front, toen het op de snelweg in Polen misging. Hij was vlak daarvoor gestopt bij een tankstation en ruim 100 kilometer per uur op de weg vloog zijn wiel eraf. "We spinden over de snelweg, maar zijn gelukkig niet over de kop gevolgen."

'Was geen redden aan'

Ook bij Maurits Klaver van stichting Samen voor Oekraïne ging het afgelopen week mis met zijn busje waarin hij humanitaire hulpgoederen vervoerd voor het door Rusland aangevallen land.

"We werden 4.00 uur in de nacht wakker door een knal en toen bleek de bus in vuur en vlam te staan", vertelt hij. "We hebben de brandweer en politie gebeld. Die zijn vrij snel gekomen en zijn gaan blussen, maar het was te laat. Er is eigenlijk niks meer. Er was geen redden aan. De bus is volledig uitgebrand en daarmee ligt ons hele humanitaire transport richting Oekraïne gewoon volledig stil."

Vermoedens van sabotage

De politie doet onderzoek naar wie er achter deze brand zit. Zelf heeft Maurits wel een vermoeden: "Mijn gevoel zegt dat dit echt een gerichte actie tegen de stichting is vanwege de steun aan Oekraïne. Je hoort het in Polen en Duitsland. Je hoort het in heel veel landen. Het schrikt natuurlijk heel erg af."

Ook Jaap vermoedt dat het losschietende wiel van zijn busje het werk is van de Russen. "Het lijkt mij duidelijk dat het van het Kremlin komt", zegt hij. "Je hoort het ook van andere hulporganisaties, dat ze problemen hebben met wielen die los gaan. Dat kan gewoon geen toeval zijn."

Moeilijk vast te stellen

Of dit soort acties inderdaad door Rusland worden uitgevoerd, is volgens inlichtingen- en veiligheidsexpert Koen Aartsma van Instituut Clingendael moeilijk vast te stellen. "Maar hier zou sprake kunnen zijn van een sabotage-activiteit."

Op Nederlandse bodem is dit de laatste tijd, voor zover bekend, nog niet gebeurd, zegt hij. "Maar we weten natuurlijk niet wat niet bekend is, maar zo'n brandstichting hebben we wel al op andere plekken op Europees grondgebied gezien."

Onderdeel van de strijd

"Stel Rusland zit hier direct of indirect achter - en ik denk eerder indirect - dan zou het doel kunnen zijn om juist ook de steun aan de oorlog in Oekraïne in bredere zin te doen laten afnemen", legt Aartsma uit. "Want op het moment dat die steun zou verminderen of zou stoppen vanuit het Westen, dan hebben ze een veel makkelijker gevecht uit te vechten."

Volgens hem moeten we daarom blijven opletten. "In de ogen van Rusland zijn wij onderdeel van die strijd in Oekraïne. Wijzelf zien dat deels anders, maar in Rusland wordt dat echt zo beleefd en het is dus belangrijk om daarom waakzaam te zijn voor het feit dat ook Rusland acties uit zou kunnen voeren."

'Met z'n allen rug recht houden'

Om incidenten zoals met de busjes in de toekomst te voorkomen, heeft Jaap zijn veiligheidsprotocol aangepast. "We controleren nu elke keer als we weer ergens vertrekken de wielen en we laten de auto ook niet meer alleen achter." Zijn organisatie rijdt regelmatig met defensiematerieel vanuit Nederland naar Oekraïne.

Jaap is niet van plan hiermee te stoppen. "Ik denk het heel belangrijk is dat we met z'n allen onze rug recht houden en daar absoluut niet voor wijken. Dus wij met Protect Ukraine zullen dat in ieder geval zeker niet doen. Wij gaan door en en ik denk dat iedereen dat moet doen."

In 2024 kozen bijna 10.000 Nederlanders voor euthanasie, 10 procent meer dan in een jaar eerder. Toch zitten er strenge voorwaarden aan verbonden. In deze video leggen we uit hoe het proces precies werkt en waarom veel verzoeken afgewezen worden.

Na de arrestatie van de vermoedelijke Rotterdamse serieschutter, Sendric S., reageerde de buurt opgelucht. Toch voelen sommige wijkbewoners zich na de 3 moorden nog altijd angstig, ziet de stadsmarinier. "Dat gevoel van onveiligheid gaat nog lang door."

Door 3 fatale schietpartijen in nog geen 2 weken tijd stond eind december het leven in het Rotterdamse stadsdeel IJsselmonde even stil. Uit het niets werden 3 mannen op straat neergeschoten. Het zorgde voor een uitzonderlijk advies: 'Ga bij voorkeur niet alleen naar buiten, vermijd donkere plekken.'

Meer ernstige incidenten

Stadsmarinier Wieke van de Haterd was betrokken bij het opstellen van dat advies. Een stadsmarinier is een ambtenaar die vanuit de gemeente werkt aan de veiligheid in de buurt. Van Haterd's werkterrein is IJsselmonde, waar de schietpartijen waren. Een wijk waar de afgelopen jaren het aantal ernstige incidenten is toegenomen, zegt ze.

Na de eerste schietpartij, was nog helemaal niet duidelijk wat er aan de hand was. "Wat maakt dat deze man specifiek is uitgekozen of is het toevallig?" Er werd tegelijkertijd ook onderzoek gedaan naar het wapen. "Toen is ook het tweede slachtoffer gevallen", vertelt ze. Er werden beelden vrijgegeven, maar het leidde nog niet tot de schutter. Het derde slachtoffer viel opnieuw in hetzelfde gebied. "Toen is de link gelegd: het gaat om dezelfde dader."

'Er was echt gevaar'

De politie schaalde volgens Van de Haterd snel op waardoor alle capaciteit beschikbaar was om de schutter snel te pakken. "Omdat er echt gevaar was dat hij weer zou toeslaan." De gemeente en politie kwamen samen tot het advies niet alleen naar buiten te gaan. "Daar hebben we lang over getwijfeld", zegt ze. "Want uiteindelijk gaat het ook uit van een maakbaarheid dat het niet kan gebeuren."

Maar de situatie was uitzonderlijk. "Het was duidelijk wat zich in IJsselmonde afspeelde, er leek echt een verband", legt ze uit. En veel was ook onzeker. Er was veel politie, zichtbaar en onzichtbaar in de wijk. Ook was er veel aandacht voor. "Wat doet dat met zo'n verdachte? Escaleert het meer, wordt de situatie gevaarlijker? Daar moet je toch rekening mee houden."

Bewoners ondersteunen

Na het derde slachtoffer gaat het ineens snel. Er wordt een duidelijke foto vrijgegeven en na een klopjacht kan de politie hem inrekenen. Beelden van de inval circuleren al snel via social media, het gaat om een flat in de buurt van de schietpartijen. De 24-jarige Sendric S. werd er aangehouden, die niet officieel woont in het gebouw. De opluchting is groot. "Omdat je echt bang bent dat er nog andere slachtoffers gaan vallen."

De strafzaak tegen S. begint, over een motief is niets bekend. Wijkmarinier Van de Haterd is nog erg bezig met het organiseren van de nazorg in de wijk. "Het effect van dat gevoel van onveiligheid dat gaat heel lang door", vertelt ze. "We zijn met z'n allen druk bezig om te kijken wat we kunnen doen om de bewoners hierin te ondersteunen".