Je schuldig voelen over een vliegreis die misschien ook met de auto, trein of bus had gekund: een op de acht (13 procent) geeft aan redelijk tot veel vliegschaamte te ervaren over hun reiskeuzes.

Dat blijkt uit onderzoek van EenVandaag onder ruim 21.000 leden van het Opiniepanel. Waar de auto voor ruim de helft (55 procent) het populairste vervoermiddel blijft binnen Europa, gebruikt 28 procent regelmatig of altijd het vliegtuig naar een Europese bestemming. Dat is in lijn met de wereldwijde vraag naar vliegreizen, die volgens brancheorganisatie IATA dit jaar voor het eerst weer hoger ligt dan voor de coronapandemie.

'Geen geschikt alternatief'

Onder de mensen die minstens één keer per jaar vliegen, geeft een ruime meerderheid (88 procent) aan zich daar weinig tot niet schuldig over te voelen. Voor hen is het vliegtuig vaak sneller en goedkoper dan alternatieve opties die minder belastend zijn voor het milieu.

Hoewel ruim de helft (58 procent) aangeeft wel te kijken naar andere vervoermiddelen voor reizen binnen Europa, kiest slechts een klein deel uiteindelijk voor de trein of bus. "Ze zouden de alternatieven goedkoper en de verbindingen beter moeten maken, voordat ik met de trein wil gaan", licht een panellid toe.

Jongeren gevoeliger

Onder jongeren geeft bijna een kwart (23 procent) aan weleens vliegschaamte te voelen, een kleine toename ten opzichte van 5 jaar geleden. "Vliegen is ongelooflijk slecht voor het milieu", laat een jongere uit het panel weten. "Als ik dan voor een uitzondering toch het vliegtuig moet pakken, heb ik daar wel moeite mee."

Toch weerhoudt het de meeste jongeren (63 procent) er niet van om minstens één keer per jaar het vliegtuig te nemen. "2 jaar geleden heb ik iets van zeven keer gevlogen, dat slaat natuurlijk nergens op en is slecht voor het milieu", zegt een jongere uit het panel.

'Moeilijk te accepteren'

Voor gedragswetenschapper Willemijn Vermeer van de Hogeschool van Amsterdam, is dat beeld herkenbaar. "Het kan heel goed naast elkaar staan dat je een probleem wel ziet en herkent, maar het moeilijk te accepteren vindt dat het iets vraagt van jouw gedrag daarin."

Volgens Vermeer is klimaatverandering voor sommigen een 'abstract probleem'. Waar de voordelen van klimaatbewuste keuzes niet altijd direct duidelijk zijn, vinden mensen het vaak niet fijn wanneer die hun 'comfortabele manier van leven' bedreigen. "Als het concreet betekent dat we maar één keer per week vlees kunnen eten, of alleen bij uitzondering kunnen vliegen, vinden we dat opeens een stuk moeilijker."

Vliegbelasting

In het regeerakkoord van het nieuwe kabinet liggen plannen om het aantal gevlogen kilometers terug te dringen. In plaats van een vaste taks van ongeveer 30 euro per reis, betaalt de reiziger een belasting naar het aantal gevlogen kilometers per vlucht.

Hoewel de helft (51 procent) die maatregel een goed idee zou vinden, verwacht maar een klein deel (10 procent) van de mensen die jaarlijks vliegen hierdoor te minderen. Sommigen geven aan dan uit te wijken naar andere luchthavens over de grens, of gewoon via Nederland te blijven boeken. "Die paar tientjes gaan mijn vakantie niet verpesten", neemt een panellid zich voor.

Uit een inventarisatie van EenVandaag blijkt dat aanhoudende protesten er vaak toe leiden dat de geplande opvangplekken voor asielzoekers tijdelijk of definitief worden geschrapt.

Door deze aanhoudende en succesvolle protesten raakt het Centraal Opvang Asielzoekers (COA) steeds verder af van het doel van 96.000 opvangplekken. Dit zijn het aantal plekken dat de spreidingswet voorschrijft en moet voor 1 juli worden behaald.

Ophef om azc

In zeker veertien gemeenten, die samen goed zijn voor de opvang van bijna 3.000 vluchtelingen, is de afgelopen maanden een tijdelijke of definitieve streep gezet door de plannen voor een asielzoekerscentrum.

Deze inventarisatie is gedaan op basis van berichtgeving van de afgelopen maanden over opvang die geannuleerd is. Er is gekeken naar de protesten en de daaropvolgende reactie vanuit het gemeentebestuur.

Zoeken naar nieuwe opvanglocaties

Het werkelijke aantal kan nog hoger liggen, omdat ook veel gemeenten waar protest is geweest nog geen besluit hebben genomen. Zoals bijvoorbeeld in de gemeente Maashorst, waar een informatieavond over drie mogelijke opvanglocaties uit de hand liep. De avond werd beëindigd met charges van de mobiele eenheid.

De locatie in Maashorst moest in totaal 750 asielzoekers opvangen. Of dit plan kan worden doorgezet is nu nog maar de vraag. Uit de rondgang van EenVandaag blijkt dat er de komende weken op nog meer plekken wordt gesproken over nieuwe opvanglocaties.

Geen azc na protesten

In sommige gevallen zegt de gemeente zelf dat ze de beoogde locatie voor een azc annuleren vanwege de protesten. Dit was bijvoorbeeld het geval in de gemeente Sint Michelsgestel.

"Na de maatschappelijke en politieke onrust die is ontstaan in de gemeente, is de primaire inzet van het college gericht op nazorg en depolarisering", schrijft de gemeente op hun website.

'We zijn niet gezwicht'

In andere gevallen zijn er wel protesten geweest, maar ontkennen raadsleden daar aan toe te hebben gegeven. Zo kondigde de gemeente Hardenberg in maart aan te kijken naar zeven potentiële locaties voor een nieuwe opvang. Na dit bericht volgde er twee informatieavonden en een protest.

Daarna maakte de coalitie bekend de zoektocht naar een locatie te staken. Raadslid Simone Hof (Christenunie) zei toen tegenover RTV Oost: "We zijn niet gezwicht voor de druk van een luidruchtige groep tegenstanders." Zij wijst juist naar het wankelende beleid van asielminister Marjolein Faber. Ook blijkt dat stikstof besluitvorming in de weg zit, of als argument wordt gebruikt om een azc niet te gaan bouwen.

Weinig draagvlak

Verschillende gemeenten geven na het schrappen van een locatie wel aan verder te zoeken naar een andere locatie. Dat moet ook volgens de spreidingswet. Toch hebben ze nog weinig tijd om dit voor 1 juli te regelen, omdat ze vaak al veel locaties in beeld hebben gehad.

In de gemeente Dinkelland is de beoogde locatie van de baan, maar zegt de gemeente wel verder te zoeken naar een andere locatie. CDA-raadslid Marc Smelink hoopt dat dat voor 1 juli nog lukt, maar merkt ook weinig draagvlak. Het helpt volgens hem niet mee dat Faber geen regie pakt op de spreidingswet.

Asielminister Faber moet regie pakken

Op vragen - die EenVandaag eerder aan de asielminister stelde - over de consequenties die het heeft als gemeenten geen opvang regelen, zegt Faber dat op 1 juli opnieuw te bekijken.

"Maar als de landelijke overheid geen regie pakt dan staan we als gemeente tegenover de inwoner, terwijl we daar juist naast willen staan", reageerde Smelink toen.

Een derde van 55-plussers vindt hun woning te groot voor wat ze nodig hebben. Veel van hen willen wel ruimte maken voor jonge huizenzoekers, maar doorstromen blijkt lastig: 30 procent zoekt al ruim 2 jaar naar een geschikte woning.

Dat blijkt uit onderzoek van EenVandaag onder bijna 30.000 leden van het Opiniepanel. Onder alle ondervraagde 55-plussers zoekt 15 procent op dit moment naar een toekomstbestendige woning, en wil nog eens 27 procent dat op termijn gaan doen. Onder de 55-plussers die op dit moment te groot wonen, is dat aandeel nog groter.

'Gezinnen kunnen ruimte beter gebruiken'

Een derde (33 procent) van alle 55-plussers in het onderzoek laat weten op dit moment meer woonruimte in gebruik te hebben dan nodig. Voor de meesten van hen gaat dat om een woning van 100 vierkante meter of groter. Sommigen willen graag naar een woning met minder trappen, minder tijd kwijt zijn aan de schoonmaak, of ruimte bieden aan jonge huizenzoekers.

"Ik ben alleenstaand in een eengezinswoning, het onderhoud wordt me een beetje te veel", vertelt een gepensioneerde deelnemer. "Er zijn gezinnen die de ruimte veel beter kunnen gebruiken."

Jongeren komen ruimte tekort

Die opvatting kunnen veel jongeren beamen. Waar 55-plussers vaker woonoppervlakte over hebben, moet een vijfde (21 procent) van 18- tot en met 34-jarigen het doen met een woning die te klein is voor hun situatie. Van hen woont 40 procent momenteel in een woning van minder dan 50 vierkante meter.

"We willen eigenlijk kinderen, maar stellen dat al jaren uit omdat we geen geschikte woning kunnen vinden", laat een jongere in zo'n woning weten. "Ik ben bang dat het voor ons al te laat is tegen de tijd dat de woningmarkt weer hersteld is."

Zoektocht naar woning

Een flinke groep van 55-plussers met een te grote woning is best bereid om plaats te maken voor woningzoekende jongeren en daarbij ruimte in te leveren.

Een derde van hen (34 procent) is op dit moment al op zoek naar een woning die beter geschikt is om op latere leeftijd in te wonen. Nog eens 40 procent zou dat op termijn willen.

Minder woning, hogere huur

Toch is het voor een ruime meerderheid (85 procent) van de 55-plussers die nu op zoek zijn, lastig om iets te vinden. 30 procent geeft aan al minstens 2 jaar bezig te zijn met het vinden van de juiste woning. Zij zien weinig geschikte opties en lange wachttijden in de sociale huur, maar zouden er vaak ook financieel flink op achteruit gaan.

"Ik wil graag kleiner wonen, maar kan alleen een appartement krijgen van 1.500 euro", laat iemand weten. "Dan zou ik een tuin én ruimte inleveren voor ruim 500 euro per maand meer."

Niet iedereen wil verhuizen

Bovendien zou ongeveer een vijfde (21 procent) van 55-plussers ondanks een te grote woning helemaal niet willen verhuizen. Voor sommigen is hun woning al voldoende geschikt om ook later nog te kunnen wonen.

Anderen hebben daarvoor aanpassingen laten doen, zoals het plaatsen van een traplift of het bouwen van een badkamer op de begane verdieping om langer in hun huis te kunnen blijven.

Gehecht aan woning

Daarnaast spelen er, ook onder ouderen die hun huidige woning eigenlijk te groot vinden, sentimentele redenen mee om niet weg te willen.

Bijvoorbeeld omdat ze gehecht zijn aan hun huis of niet weg willen uit hun sociale omgeving. "Een fijne buurt en een riant huis, daar kan geen appartement tegenop", besluit een deelnemer.