radio LIVE tv LIVE
meer NPO start

Waarom niks over de pensioenregeling en wat gebeurt er met de zorgpremie? Jullie vragen over het coalitieakkoord beantwoord

Waarom niks over de pensioenregeling en wat gebeurt er met de zorgpremie? Jullie vragen over het coalitieakkoord beantwoord
Presentatie van het hoofdlijnenakkoord door PVV, NSC, VVD en BBB
Bron: ANP

Bijna 6 maanden na de verkiezingen zijn PVV, VVD, NSC en BBB het eens geworden over de vorming van een nieuw, rechts kabinet. Wij vroegen wat jullie wilden weten over het coalitieakkoord met de naam 'Hoop, lef en trots'.

Er kwamen heel veel vragen binnen over de plannen van het nieuwe kabinet. Een selectie van die vragen leggen we voor aan hoogleraar Staats- en Bestuursrecht Wim Voermans en politiek commentator Joost Vullings.

1. Hoe lang houdt het nieuwe kabinet stand?

"Dat kun je nooit met zekerheid zeggen", begint Vullings. "Maar de meeste kabinetten in Nederland halen niet de eindstreep. Als je kijkt naar deze eeuw, hebben maar een paar kabinetten de eindstreep gehaald zoals Rutte II."

Voermans deed onderzoek naar de gemiddelde zittingsduur van verschillende kabinetten. De gemiddelde overlevingsduur van de kabinetten tussen 1918 en 2023, is 2.4 jaar. Gemiddeld houden kabinetten het maar 61 procent de termijn van vier jaar vol in de afgelopen 105 jaar; 2,4 jaar is de gemiddelde duur. Kabinetten die de rit uitzitten, zoals het kabinet Rutte III (2017-2021) zijn eerder uitzondering dan regel.

Dat hoeft niet automatisch te betekenen dat dit kabinet zijn termijn niet afmaakt. "Voor het kabinet Den Uyl (1973 -1977), gaven ze ook geen cent voor. Het was een hele moeizame formatie, maar door de oliecrisis en economische recessie werden ze in elkaars armen gedreven."

Wim Voermans
Bron: EenVandaag
Wim Voermans

2. Wat gebeurt er met het minimumloon?

In het verkiezingsprogramma van de Partij van de Vrijheid (PVV) staat dat ze het minimumloon willen verhogen, maar er staat niks over in het coalitieakkoord.

"Dat blijft gelijk", zegt Vullings. "Het minimumloon is verhoogd door kabinet Rutte IV, de Tweede Kamer wil er nog iets extra's bijdoen, maar de Eerste Kamer is ertegen. En de huidige coalitie gaat het ook niet verhogen."

3. Waarom is er niets over de nieuwe pensioenregeling gezegd?

"In principe is er ingestemd met de nieuwe pensioenwet, maar er staat niks in het coalitieakkoord over. Op z'n minst had er iets in kunnen staan dat deze coalitie de invoering van het stelsel voortzet. Dus daar zijn ze mogelijk niet uitgekomen: het is een vrije kwestie", zegt Vullings.

"De nieuwe minister gaat door met de pensioenwet, dus in principe verandert daar niks aan. Want er is ook een Kamermeerderheid voor de nieuwe pensioenwet."

Bekijk ook

Politiek commentator Joost Vullings in de Tweede Kamer
Bron: EenVandaag
Politiek commentator Joost Vullings in de Tweede Kamer

4. Nu er veel oorlog in de wereld is, wat gaat het eventuele nieuwe kabinet doen met de begroting voor het leger?

De NAVO-norm van 2 procent van het bbp wordt wettelijk vastgelegd. "Nederland blijft Oekraïne politiek, militair, financieel en moreel steunen tegen de Russische agressie", is te lezen in het coalitieakkoord.

5. Gaan nu de premies van de ziektekostenverzekering omhoog? Omdat het eigen risico wordt verlaagd?

'Meer dan halveren van het eigen risico in de zorg tot het niveau van 165 euro in 2027', staat in het akkoord. De kosten die zorgverzekeraars hierdoor maken, moeten ergens gecompenseerd worden. Hierdoor moeten zij de premies verhogen om deze extra kosten te dekken, is te lezen in een eerder artikel van EenVandaag.

"Als de Tweede Kamer besluit dit via de premie te verrekenen, dan betekent dat voor elke premiebetaler minimaal 20 tot 35 euro premieverhoging per maand. Wat de implicaties voor zorgverzekeraars zijn moet bij afschaffing worden bekeken", liet Zorgverzekeraars Nederland destijds weten.

6. Kun je een asielcrisiswet afkondigen als hier geen overstroming of oorlog is?

"Nee, dat kan eigenlijk niet, zegt de toelichting bij de Vreemdelingenwet", merkt Voermans op. "Er kan alleen een asielcrisis worden uitgeroepen als er sprake is van buitengewone omstandigheden. Dan moeten de omstandigheden zo zijn, dat ze buiten jouw controle liggen als overheid, zoals oorlog en overstroming."

"In Nederland is er een opvangcrisis, dat probleem hebben we zelf gecreëerd omdat de overheid de opvang heeft afgeschaald. Dus de asieltoestroom is hoog, maar het is niet iets wat van buitenaf komt en de overheid niet zag aankomen", zegt Voermans. "Je kan niet zomaar een asielcrisis uitroepen als je denkt dat het je even beter uitkomt. Daar is het noodmechanisme niet voor bedoeld."

Bekijk ook

7. Kunnen de veranderingen die Omtzigt in het kiesstelsel wil aanbrengen in één regeerperiode gerealiseerd worden?

"Dat kan", zegt Voermans. "De kieswet wijzigen kan al voor de Tweede Kamerverkiezingen, tenminste als die niet al over een paar maanden zijn."

In het coalitieakkoord staat dat er dit jaar een wetsvoorstel komt voor een nieuw kiesstelsel voor de Tweede Kamer. Dit nieuwe systeem moet ervoor zorgen dat kiezers een sterkere band krijgen met de gekozen Kamerleden. Het idee is dat verschillende regio's in Nederland ook kunnen kiezen voor eigen vertegenwoordigers en die naar Den Haag sturen. Hierdoor zouden Kamerleden meer betrokken moeten zijn bij hun eigen regio. Het doel is om deze verandering op tijd in te voeren voor de volgende verkiezingen.

Volgens Voermans is er geen grondwetsherziening voor nodig om het kiesstelsel te wijzigen, zolang het stelsel van evenredige vertegenwoordiging dat in artikel 53 staat in de Grondwet behouden blijft. Maar, de Kieswet kan worden gewijzigd. "Als bijvoorbeeld die vernieuwde Kieswet een stelsel introduceert waarin een kiezer ofwel een stem uitbrengt op een regiokandidaat, ofwel op een kandidaat op een landelijke lijst van een politieke partij, dan blijft de evenredige vertegenwoordiging intact en hoeft de Grondwet daarvoor niet te worden herzien", is te lezen op zijn X.

info

EenVandaag Vraagt

In dit artikel zijn antwoorden verwerkt op vragen die zijn ingestuurd via EenVandaag Vraagt. Met EenVandaag Vraagt heb je invloed op wat we maken. Wil je meedoen? Download dan de Peiling-app van EenVandaag, ga dan naar 'Instellingen' en zet je notificaties voor EenVandaag Vraagt aan. Je vindt de vragen en antwoorden terug bij 'Doe mee'. De Peiling-app van EenVandaag is gratis te downloaden in de App Store of Play Store.

8. Waar worden de nieuwe maatregelen van betaald?

"Dat klopt deels", zegt Vullings. "Ze laten het begrotingstekort iets oplopen, dat is wat losser dan het voorgaande kabinet."

"In het coalitieakkoord staan een aantal bezuinigingsposten op papier, waarvan je denkt: gaat dat wel lukken?", zegt Vullings. "Ze willen bijvoorbeeld 1,6 miljard minder afdragen aan Europa. Maar dat moet je onderhandelen, daar ga je niet in je eentje over en dat maakt het kwetsbaar."

Een ander voorbeeld zijn de bezuinigingen op ambtenaren, veel kabinetten hebben dit ook voorgenomen, maar het valt altijd tegen. "In eerste instantie ben je meer geld kwijt, want wanneer je mensen gaat ontslaan moet je ze eerst een afkoopsom betalen. En uiteindelijk zul je ze toch nodig hebben", zegt Vullings.

"In die zin is het een financieel kwetsbaar bouwwerk. Maar de VVD heeft gezegd dat wanneer de bezuinigingen niet doorgaan, ze ergens anders gaan bezuinigen", zegt Vullings.

In feite lijkt de nieuwe coalitie te kiezen voor de beproefde Haagse kaasschaafmethode: van alles een beetje minder. Er wordt dus niet echt gekozen. En dat was bij de vorige kabinetten niet het geval.

Bekijk ook

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Gemeenten staan voor lastige keuzes: woonlasten laten stijgen of bezuinigen op zaken als zwembaden en jeugdhonken

Gemeenten staan voor lastige keuzes: woonlasten laten stijgen of bezuinigen op zaken als zwembaden en jeugdhonken
Kinderen tijdens een zwemles
Bron: ANP

Nu de overheid 2,3 miljard gaat bezuinigen op het gemeentefonds, wordt ook steeds meer duidelijk dat inwoners dit het meest gaan voelen in hun portemonnee. Bij een vijfde van de gemeentes gaat de onroerendezaakbelasting met meer dan tien procent omhoog

Gemeenten hopen zo een gat te dichten in de begroting om de bezuinigingen van aankomend en volgend jaar alvast op te vangen. Dit blijkt uit onderzoek van Vereniging Eigen Huis.

Compenseren

"Sommige gemeenten geven aan die verhoging te willen compenseren met bijvoorbeeld een iets lagere riool- of afvalstoffenheffing", zegt woordvoerder van Vereniging Eigen Huis Hans André de la Porte. "Maar die ozb is niet na één jaar weg en gaat er op lange termijn dus echt wel inhakken, ondanks die compensatie."

De woonlasten zullen dus voor veel mensen oplopen. Daarbij bestaat er ook een misvatting over wat woningeigenaren financieel aan zouden kunnen zegt De la Porte. "Huiseigenaar zijn zegt helemaal niets over je bankrekening. Als je bijvoorbeeld een klein pensioen hebt, dan is een aanslag van meer dan duizend euro heel veel. Zeker als je bedenkt dat in sommige gemeenten er wel 200 euro bij komt dit jaar."

info

Wat is ozb?

De onroerendezaakbelasting (ozb) is een belasting die huiseigenaren en bedrijven aan de gemeente betalen. Hoe duurder je huis of pand, hoe hoger de ozb. Gemeenten gebruiken dit geld voor bijvoorbeeld wegen, straatverlichting en afval. Of de woonlasten in jouw gemeenten stijgen, kun je hier bekijken.

Bekijk ook

Geen bibliotheek

Een andere optie om de cijfers voor gemeenten niet in het rood te laten lopen, is het schrappen van publieke voorzieningen. Dat zijn bijvoorbeeld bibliotheken, de buurtbus, sportfaciliteiten, of ontmoetingsplekken voor jongeren.

Miriam de Boer heeft een aantal jaar geleden zo'n ontmoetingsplek in Wormerveer opgezet. Iedere dag kunnen jongeren daar in de middag terecht om te poolen, spelletjes te spelen, met elkaar muziek te luisteren of om met één van de vrijwilligers te praten over problemen thuis of op school.

Onduidelijke toekomst

Maar de toekomst van deze plek is nu onduidelijk.

"Dit jaar en al helemaal volgend jaar gaat financieel heel spannend worden. Ondanks dat mensen bij de gemeente Zaanstad hebben gezegd dat wat wij doen heel belangrijk is én niet heel duur."

Bekijk ook

Brandbrief VVD

Het maken van dit soort keuzes is moeilijk geeft ook wethouder in Zaanstad Stephanie Onclin aan. Zij verstuurde samen met 46 andere VVD-wethouders afgelopen weekend een brandbrief aan de landelijke VVD.

De wethouders uiten hierin hun zorgen over de dreigende bezuinigingen voor gemeenten in 2026, ook wel het 'ravijnjaar' genoemd. Ze stellen dat het door deze bezuinigingen niet langer lukt 'om te staan voor onze inwoners en ondernemers', waardoor het werken hen onmogelijk wordt gemaakt.

Keuzes maken

"Twee derde van onze taken worden bepaald door wettelijke regelingen. Eigenlijk krijgen we daar al te weinig geld voor. Maar dat betekent dat er maar een klein stukje overblijft waar wij echt zelf keuzes kunnen maken", zegt wethouder Onclin.

Ze gaat verder: "En dat is juist het stukje wat inwoners écht belangrijk vinden: de openbare ruimte, veiligheid, sport."

Bekijk ook

Hulp voor jongeren of toch het zwembad?

Maar ook het zwembad valt onder de publieke voorzieningen waarop bezuinigd kan worden. De gemeente Zaanstad heeft nu drie zwembaden. "Maar", zegt de wethouder, "als we teruggaan naar twee, dan kan de wachtlijst voor de zwemles van je kind alleen maar verder toenemen."

Of de ontmoetingsplek voor jongeren van Miriam de Boer open kan blijven is een voorbeeld van hoe moeilijk de keuzes zijn die gemeenten moeten maken.

Hulp voor jongeren of toch het zwembad? Gemeenten staan voor lastige keuzes om te bezuinigen nu woonlasten stijgen

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Waarom Vladimir Poetin het interessant vindt om met Donald Trump te onderhandelen over vrede in Oekraïne

Waarom Vladimir Poetin het interessant vindt om met Donald Trump te onderhandelen over vrede in Oekraïne
De Amerikaanse president Donald Trump en Russische president Vladimir Poetin tijdens een ontmoeting in 2018
Bron: EPA

Nadat Europese leiders gisteren in Parijs samenkwamen voor spoedoverleg, zitten vandaag delegaties van zowel Rusland als de VS bij elkaar in Saoedi-Arabië. Ze praten daar verder over het beëindigen van de oorlog in Oekraïne.

De laatste dagen heerst er een crisissfeer in Europa. Sinds het telefoontje tussen de Amerikaanse president Donald Trump en de Russische president Vladimir Poetin is duidelijk geworden dat Europa steeds verder buitenspel wordt gezet. Waarom ziet Poetin in Amerika een interessante onderhandelingspartner?

Geen NAVO-lid en bezet grondgebied opgeven

Dat heeft met een aantal punten te maken, begint correspondent Joost Bosman. Daarvoor moeten we eerst even terug naar de eisen waar de Russische president mee is gekomen. Zo wil Poetin niet dat Oekraïne lid wordt van de NAVO. En daarnaast willen ze geen grondgebied inleveren.

Amerika heeft al toegezegd dat Oekraïne is uitgesloten van het NAVO-lidmaatschap. En Amerikaanse defensieminister Pete Hegseth kondigde eerder aan dat door Oekraïne bezet grondgebied moet worden teruggegeven aan Rusland.

'We doen er weer toe'

Maar dat is niet de enige reden waarom Rusland met de VS onderhandelt, legt Bosman uit. "Het is belangrijk voor het Kremlin om weer met Amerika te onderhandelen. Nu is de nieuwe president van het machtigste land ter wereld bereid om met hem persoonlijk te gaan praten over Oekraïne. En dat is ook voor Poetin heel belangrijk."

Hij zet daarmee Oekraïne en Zelensky buitenspel, gaat Bosman verder. "Daarnaast kan hij ook aan aan zijn eigen burgers tonen: 'kijk, we doen er weer toe. Zelfs de machtigste man ter wereld wil met ons praten.'" Voor Poetin is het dus ook op diplomatiek gebied van belang.

Bekijk ook

Economie

Het heeft ook te maken met de economische gevolgen die Rusland heeft ondervonden van de oorlog. Zo melden Russische media de mogelijke terugkeer van Visa en Mastercard in het land.

"Het geeft ook iets aan over de moeite die de Russen de afgelopen 3 jaar hebben gehad, dat ze zo verstoken zijn gebleven van die bedrijven. En niet meer geld konden sturen naar het buitenland", zegt Bosman.

Tegenslagen voor Rusland

Bosman ziet dat de getroffen economie een belangrijke reden is voor Rusland om Amerika actief te betrekken bij de vredesonderhandelingen. De materiële tekorten is iets waar het Kremlin zich zorgen om maakt. Zo is het defensiebudget bijna de helft van het hele budget.

"Het budget voor defensie is dit jaar opgeschroefd tot 40 procent. Dat is ontzettend veel. Dat betekent dus dat het ook heel veel geld kost. Rusland is bezig met nieuwe wapens maken, nieuwe artilleriegranaten, nieuwe tanks. Maar dat gaat gewoon te langzaam. Rusland kan de verliezen niet bijhouden. Het is gewoon niet te compenseren omdat de verliezen veel te hard gaan."

Bekijk ook

Inflatie en tekort arbeiders

Er zit dus ook haast achter voor Rusland om de oorlog met Oekraïne snel tot een einde te brengen. "Het is duidelijk dat Rusland toch redelijk op apegapen ligt en een adempauze nodig heeft."

Daarnaast ziet de correspondent dat Rusland kampt met meerdere economische problemen, zoals de inflatie en het tekort aan arbeiders. "Er zijn veel duizenden mannen naar het front gegaan. Honderduizenden zijn naar het buitenland gevlucht vanwege de mobilisatie 3 jaar geleden. Dat betekent dus dat er veel mensen te kort zijn die in de fabrieken kunnen werken, daardoor stijgen de lonen en gaat ook de inflatie weer omhoog."

Afwachten wat Trump zegt

Door aan de onderhandelingstafel te zitten kan er ook voorzichtig worden gekeken naar de terugkeer van westerse bedrijven, zoals nu al mogelijk met Visa en Mastercard. "Dat zal toch een verlichting zijn voor de economische malaise die er heerst in Rusland."

Toch houdt Bosman nog een slag om de arm. Het is eerst afwachten wat de Amerikaanse president Donald Trump gaat doen. "Wat hij nu zegt is het één, namelijk: Oekraïne kan maar beter geen lid worden van de NAVO. Maar of dat uiteindelijk ook zo gaat uitpakken, dat moeten we nog maar gaan zien. Als dat zo is, dan heeft Poetin natuurlijk duidelijk op dat punt gewonnen."

Waarom Vladimir Poetin het interessant vindt om met Donald Trump te onderhandelen over vrede in Oekraïne

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Ook interessant