Waarom deze oud-rechter verwacht dat Jos B. veroordeeld wordt voor betrokkenheid bij de dood van Nicky Verstappen

Ondanks dat Jos B. betrokkenheid bij de dood van Nicky Verstapperen ontkent, wordt hij veroordeeld, verwacht oud-rechter Frank Wieland. Hij oordeelde over het lot van honderden criminelen, zoals Willem Holleeder. "Zonder verklaring wordt het zwak."

Dat zegt Wieland aan de vooravond van de uitspraak in de zaak tegen Jos B.. Vorige maand eiste het Openbaar Ministerie 15 jaar cel en TBS tegen hem voor het ontvoeren, misbruiken en doden van de 11-jarige Nicky Verstappen. Vrijdag komen de rechters in de zaak met hun vonnis. "Ik ben blij dat ik niet in hun schoenen sta", aldus de oud-rechter.

Ingestudeerd verhaal

Het feit dat Jos B. nog steeds in voorlopige hechtenis zit, is voor Wieland een duidelijk teken dat hij zal worden veroordeeld. "Je laat als rechter natuurlijk niet iemand in de gevangenis zitten van wie je weet of denkt dat hij moet worden vrijgesproken."

In een videoboodschap verklaarde Jos B. tijdens de rechtszaak opeens dat hij Nicky's dode lichaam alleen heeft 'gefatsoeneerd' en daarna verplaatst. Een verklaring die veel extra vragen oproept en volgens Wieland daarom niet tot een vrijspraak zal leiden. "Dit wekt de indruk van een ingestudeerd verhaal."

De zaak die bleef hangen

De oud-rechter uit Amsterdam heeft de zaak Nicky Verstappen met veel interesse gevolgd. "Het heeft nogal wat beroering in de samenleving veroorzaakt. Waarbij ook meespeelt dat het heel lang duurde voordat er een verdachte was", zegt Wieland. "De zaak bleef hangen en dat is heel onbevredigend. Niet alleen voor slachtoffers en nabestaanden, ook voor de samenleving. Mensen zijn niet blij met zaken die niet opgelost worden."

Met de arrestatie van Jos B. in de zomer van 2018 leek de oplossing van de raadselachtige dood van Nicky Verstappen na 20 jaar nabij. Er was een 100 procent match aangetroffen tussen het aangetroffen DNA op de onderbroek van het jongetje en het DNA van B.. Die match is de belangrijkste troef van het Openbaar Ministerie.

Selecteren van bewijs

Maar verklaren hoe die sporen daar precies kwamen, wilde B. niet. Wel kwam er een videoboodschap waarin hij zei dat hij Nicky had gevonden, toen het jongetje al overleden was. "De rechter zal daar goed naar moeten kijken", zegt Wieland. "Het is namelijk niet heel sterk als je dit als videoboodschap inspreekt en daarna op vragen van anderen antwoordt: 'Je moet het doen met de video, want verder zeg ik niets'."

De DNA-sporen van Jos B. op de onderbroek van Nicky noemt Wieland 'redelijk bezwaarlijk'. "Het feit dat het DNA van deze verdachte aan die onderbroek zit, is een bewijsmiddel. Dat Jos B. beweert dat hij niet weet niet hoe het daar is gekomen, kun je negeren. Zo kun je selecteren in bewijsmiddelen en krijg je een optelsom tot slot, die leidt tot het vonnis."

'Je laat niet iemand zitten die onschuldig is'

De rechters in de zaak tegen Jos B. deden meerdere keren een appèl op hem om tóch met een verklaring te komen, met name over alle DNA-sporen op de onderbroek van Nicky. "Het is dan allemaal wel fraai om te zeggen: 'ik zeg niets'. Maar rechters willen toch een verklaring voor de situatie waarin je je lijkt te bevinden. Als je die niet geeft, dan wordt het wel zwak", zegt Wieland. "Je kunt zelfs zeggen dat als een verdachte zwijgt, hij geen enkele poging doet om die bewijsmiddelen op losse schroeven te zetten."

Wieland verwacht dan ook geen vrijspraak voor Jos B. "En dat is niet op basis van mijn eigen ideeën en mijn gebrekkige dossierkennis", licht hij toe. "Je mag er vanuit gaan dat als er een vrijspraak komt, de verdachte niet meer in voorlopige hechtenis zou zitten. Dat is het eerste dat je op moet heffen als je als rechter vaststelt dat je er niet komt."

'Vaak ben je er al snel uit'

Als de inhoudelijke behandeling erop zit, gaan de drie rechters met elkaar in conclaaf, zo schetst Frank Wieland de procedure. "En waar dat gesprek uit bestaat: dat is eigenlijk simpelweg droog nalopen van wat de bewijsmiddelen zijn. Welke waarde hecht je daaraan, wat je op de zitting hebt gehoord. Dat vormt dan een optelsom", zo vertelt Wieland. "Als twee van de drie rechters vinden dat er bewijs is, zal de derde zich daarnaar voegen."

"Vaak is het zo dat je er snel uit bent, maar het is de eerste keer dat je in gesprek bent met elkaar", vertelt hij. "Tot en met de behandeling van de zaak is er nooit een moment dat je overlegt, want beïnvloeding wil je niet: dat is de kunst van het vak. In de raadkamer spreek je je visie uit en je oordeel. Dan ben je eruit."

De druk van pers en publiek is groot

Rechters gaan bij zichzelf na of de bewijsmiddelen zo robuust zijn dat je op grond daarvan zegt: hij heeft het ook echt gedaan. Dat is een gewetensvraag, schetst Wieland. "Je moet je als rechter heel sterk bewust zijn van de verplichting die je daarbij hebt."

Over de zaak tegen Jos B. wordt veel bericht door de media. Net als in de rechtszaak tegen Willem Holleeder, die Frank Wieland leidde als rechtbankvoorzitter. "Je krijgt tijdens zo'n proces eigenlijk voortdurend een por uit de media en de samenleving."

Vonnis is een kille optelsom van bewijsmiddelen

Als rechter kon Wieland goed met die druk omgaan: "De kunst is om je rug dan te rechten. Ik laat me daar niet door beïnvloeden. Je leert dat in de praktijk. Je moet wel onafhankelijk blijven kijken", zegt Wieland. Willem Holleeder wordt in 2019 veroordeeld tot een levenslange gevangenisstraf voor betrokkenheid bij meerdere liquidaties. "Uiteindelijk, als je over het bewijs gaat praten: dan kom je bij de vrij kille optelsom van bewijsmiddelen."

De optelsom van de Maastrichtse rechters in de zaak tegen Jos B. zal hoe dan ook leiden tot een veroordeling, denkt Wieland: "Ik verwacht in ieder geval op onderdelen van de tenlastelegging en de daarop gevonden bewijsmiddelen, dat bij de rechtbank de overtuiging kan zijn dat de bewijzen tegen Jos B. hout snijden. En dat ze zullen leiden tot een veroordeling."