radio LIVE tv LIVE
meer NPO start

Van 'U draait' tot 'basket of deplorables': 4 historische campagnemomenten

Van 'U draait' tot 'basket of deplorables': 4 historische campagnemomenten
Balkenende en Bos hebben een vrolijk onderonsje, later in 2006
Bron: ANP

Het zomerreces is bijna voorbij, politici bergen hun vakantie-outfits weer op, ver achterin de kast. Zij maken zich op voor een druk verkiezingsjaar en wij blikken nog één keer terug op historische campagnemomenten in binnen- en buitenland.

Herinner jij het je nog? Oud-premier Jan-Peter Balkenende, die onbedoeld het leidend thema van de Nederlandse verkiezingen in 2006 bepaalde. Margaret Thatcher die eind jaren 70 precies wist wat ze moest zeggen om de Britse kiezers aan haar kant te krijgen. Beide politici voerden een campagne waar wij nog regelmatig aan terugdenken. Dat geldt ook voor Hilary Clinton in 2016 en Hans Wiegel in 1972.

Balkenende tegen Wouter Bos: 'U draait en u bent niet eerlijk'

Premier Balkenende spreekt op de slotavond van de CDA campagne voor de verkiezingen in 2006
Bron: ANP
Premier Balkenende spreekt op de slotavond van de CDA campagne voor de verkiezingen in 2006

"U draait en u bent niet eerlijk." Dat zei Jan-Peter Balkenende tijdens het lijsttrekkersdebat op NPO Radio 1 tegen PvdA-leider Wouter Bos, tijdens de verkiezingscampagne van 2006. Jack de Vries, destijds campagneleider van Balkenende, moet nog steeds een beetje glimlachen als hij aan die uitspraak denkt. "Het was een bepalend moment in de campagne. Dat bleek niet op de dag zelf, maar pas de dag erna." Wouter Bos vroeg toen, via de camera van Den Haag Vandaag, aan Balkenende of ze toch een faire campagne konden voeren. "Toen werd de uitsprak van Balkenende ineens groot nieuws", zegt De Vries.

Volgens de voormalig campagneleider waren de precieze bewoordingen niet van te voren bedacht of geoefend. "Het kwam echt uit het hoofd en het hart van Balkenende", aldus De Vries. "De dag erna, toen Bos er een groot punt van maakte, hebben we als campagneteam gezegd: 'we gaan hier verder mee aan de slag'. Toen werd het een een leidend thema tijdens de verkiezingen."

Hillary Clinton noemt Trump-aanhangers zielige mensen

Hillary Clinton
Bron: ANP
Hillary Clinton tijdens haar toespraak op 9 september 2016

Als presidentskandidaat zei Hillary Clinton tijdens een memorabele toespraak dat ze de helft van de Trump-aanhangers in een 'basket of deplorables' zou willen stoppen. "Daarmee noemde ze Trump-aanhangers 'zielige mensen', die niet meer te redden zijn", legt Amerika-kenner Victor Vlam uit. "Het was geen verspreking. Het was een bewuste opmerking. Ze geloofde het gewoon, dat deze mensen racistisch, seksistisch, xenofoob zijn en niet meer te redden."

Clinton deed deze uitspraak tijdens een fundraiser waar de rijkste van de rijkste Amerikanen in de zaal zaten. Volgens Vlam bestond het beeld al van Clinton, die te elitair zou zijn. "Deze uitspraak bevestigde dat, daarom was het extra schadelijk. Je zou president moeten zijn van alle Amerikanen, maar Clinton leek hier te zeggen: 'mensen die niet op mij stemmen, interesseren mij niets'."

Hans Wiegel over negative campaigning in 1972

Wiegel
Bron: ANP
Hans Wiegel aan het woord na het afleggen van de regeringsverklaring door premier Den Uyl in mei 1973

Naar men zegt, deed negative campaigning voor het eerst echt zijn intrede tijdens de Nederlandse verkiezingscampagne van 1972. Eén van de hoofdrolspelers in de campagne was Hans Wiegel, lijsttrekker voor de VVD, toen 31 jaar. Hij kwam met de slogan 'Houd Den Uyl uit het Catshuis'. Volgens Wiegel wilde de VVD een grote, bredere volkspartij worden en daarvoor was het nodig stemmen weg te trekken bij de PvdA. "Het ging niet om de man, het ging om het beleid", zegt Wiegel nu.

"Het was nooit vals of oneerlijk", zegt het VVD-kopstuk over de campagne van 1972. "Je kon elkaar in die tijd stevig bekritiseren maar tegelijkertijd ook respecteren. Als er respect is, kan je elkaar ook hard aanvallen."

Margaret Thatcher, de eerste vrouwelijke premier van Groot Brittannië

Margaret Thatcher
Bron: ANP
Margaret Thatcher in 1992

In 1979 leidde de campagne van Margaret Thatcher tot een zege: ze werd de eerste vrouwelijke premier van Groot Brittannië. Peter Brusse was in die tijd correspondent in het Verenigd Koninkrijk voor de NOS en de Volkskrant. Volgens hem wist Thatcher als geen ander haar boodschap aan te passen op de doelgroep. "Huisvrouwen, studenten, de elite... iedereen wist ze voor zich te winnen door exact de juiste toon aan te slaan." Als Thatcher zich liet interviewen, wilde ze volgens Brusse altijd weten hoe laat het interview uitgezonden zou worden. "Ze wilde graag aan het einde van de middag op tv zijn. Ze wist dat dan de huisvrouwen keken."

De voormalig correspondent was onder de indruk van Thatcher en hij schreef dan ook vol bewondering over haar passie en hartstocht in de campagne. "Maar de kop boven mijn column was door de Volkskrant veranderd in 'Thatcher mist passie'. Iets positiefs over Thatcher schrijven, dat kon echt niet voor de Volkskrant, want ze was een uiterst rechtse tante", aldus Brusse.

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Hoe de nieuwe stikstofaanpak van kabinet boeren klem zet: 'Venijn zit in de details'

Hoe de nieuwe stikstofaanpak van kabinet boeren klem zet: 'Venijn zit in de details'
Melkveehouder Chantal Farjon is een zogenoemde 'PAS-melder'
Bron: EenVandaag

6 jaar na de geruchtmakende 'stikstofuitspraak' van de Raad van State ligt er sinds een kleine week eindelijk een pakket aan plannen op tafel. Maar onder juristen, milieuactivisten én boeren zijn er twijfels. "Nederland komende 5 jaar nog niet van slot."

"Het is een enorme draai en een mooie stap", zegt boerin Chantal Farjon. Haar melkveebedrijf met 160 koeien in het Overijsselse Bruchterveld zou gered zijn als de stikstofregels worden opgerekt zoals landbouwminister Femke Wiersma nu voorstelt. "Maar ik denk dat het venijn in de details zit."

'Rechtszaken beangstigend'

Chantal is een van de 2.500 zogeheten PAS-melders. Dat zijn boeren die onder het oude Programma Aanpak Stikstof (PAS) geen natuurvergunning hoefden aan te vragen voor activiteiten met een beperkte stikstofuitsoot. Chantal breidde haar boerderij in 2015 uit, maar na de stikstofuitspraak van de Raad van State in 2019 werd haar bedrijf in één klap illegaal.

De overheid zoekt al jaren naar een manier om de PAS-melders te 'legaliseren', omdat het buiten hun schuld gebeurde. Maar milieuorganisaties als Mobilisation for the Environment (MOB) denken daar anders over en proberen via de rechter boeren als Chantal te laten stoppen. "Beangstigend", noemt ze de dreiging die nog altijd boven haar hoofd hangt.

Bekijk ook

Minister wil regels oprekken

Minister Wiersma presenteerde eind vorige maand haar langverwachte stikstofbeleid. In 2035 moet de hoeveelheid stikstof die boeren, bedrijven en het verkeer uitstoten zijn gehalveerd ten opzichte van 2019. Er komen vrijwillige regelingen voor boeren, een nieuw vergunningstelsel en verduurzaming in de industrie en het verkeer.

Ook wil ze de stikstofregels oprekken, de zogeheten rekenkundige ondergrens. Daarmee zijn veel PAS-melders in één keer geholpen. Strenger wordt Wiersma bij kwetsbare natuurgebieden zoals de Veluwe en De Peel. Daar komt een regionale aanpak, met onder meer een regeling voor boeren om vrijwillig te stoppen en 'extensivering', oftewel minder dieren per hectare.

Stikstofexpert is kritisch

Ralph Frins is universitair hoofddocent omgevingsrecht aan Tilburg University en een van de stikstofexperts in Nederland. Hij is kritisch: "De recente uitspraken van de Raad van State en de rechtbank in de Greenpeace-zaak maken duidelijk dat er nu stappen gezet moeten worden. We weten al decennia dat er maatregelen nodig zijn, maar de stappen tot nu toe zijn veel te klein."

Volgens hem lijkt het erop dat Wiersma het laat aankomen op nieuwe rechtszaken. En dan moet je, zo zegt Frins, kunnen aantonen dat je als overheid voldoende stappen zet. "De landsadvocaat zegt zelf dat dit pakket hooguit in een paar gebieden kan werken. Nota bene de landsadvocaat, die de overheid ook heeft verdedigd in de recente Greenpeace-zaak, waartegen het kabinet in beroep gaat."

Bekijk ook

'Dit is nieuw kleuterplan'

Milieuactivist Johan Vollenbroek oordeelt vernietigend over de plannen. Het was zijn organisatie MOB die de zaak aanspande tegen het PAS-systeem, waarin de Raad van State de ingrijpende 'stikstofuitspraak' deed. "Ook dit nieuwe kleuterplan is in strijd met de habitatrichtlijn. De eerstkomende 5 jaar gaat Nederland niet van het slot, omdat er gewoon geen stikstofruimte is om vergunningen te verstrekken."

Hij noemt het 'bizar' dat het kabinet de eisen van de rechter negeert. De rechtbank heeft volgens hem duidelijk gemaakt dat Nederland in 2030 de helft minder stikstof moet uitstoten, en niet pas in 2035. Minister Wiersma laat hem geen andere keuze dan een juridische weg te bewandelen, vindt Vollenbroek. "Onze intentie is simpel: we willen de natuur redden."

'Chantage door MOB'

Maar volgens melkveehouder Chantal gaat de wens om de natuur te redden ten koste van bedrijven zoals die van haar. "We hebben het idee dat wij heel goed bezig zijn. We hebben extra land per koe en we doen aan natuurbeheer, met drones vliegen we over het land om nesten te beschermen."

De boerin vindt het daarom onbegrijpelijk dat Vollenbroek en zijn milieuorganisatie via de rechter probeert af te dwingen dat zij moet stoppen haar bedrijf. "Ze zijn niet tevreden over het pakket van de minister. En dan chanteren ze de minister door boeren aan te pakken. En de natuur is er nog steeds helemaal niks mee opgeschoten."

Bekijk ook

Bij kabinet aankloppen?

"Zij moet met haar zorgen bij zowel de provincie als het kabinet aankloppen", reageert Vollenbroek. "Ik hoop dat zij gaat inspreken in de Tweede Kamer, laat weten dat dit plan het niet gaat redden. Ik hoop dat ze dat gaan doen, want dat betekent dat als er echt een goede oplossing komt, wij kunnen stoppen met al onze procedures."

Hij zegt dat MOB jaren geleden al een plan heeft ingediend voor 'een complete herstructurering van de landbouw, waarbij de stikstofuitstoot fors omlaag gaat'. Dat zou volgens hem 24 tot 30 miljard euro kosten. "Economisch gezien levert het winst op. Nederland zou volgens een economische studie welvarender zijn met een veel kleinere veestapel. Je moet eventjes flink investeren, maar dan hebben we ook wat. En dan komen we van het stikstofslot."

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Hoe deze dorpen in Friesland tijdens de Tweede Wereldoorlog een 'veilige haven' werden voor Amsterdamse Joden

Friese verzetstrijders brachten tijdens de Tweede Wereldoorlog talloze, vaak Amsterdamse, Joden naar de dorpen Bontebok en De Knipe. 80 jaar later leeft de geschiedenis daar nog enorm, vooral bij mensen die de oorlog zelf hebben meegemaakt.

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Ook interessant