Minister Femke Wiersma van Landbouw heeft nog 118 dagen de tijd om een oplossing te zoeken voor ruim 2.000 PAS-melders in Nederland. Maar of dat gaat lukken? "PAS-melders zijn door dit kabinet voor de bus gegooid."

Tweeduizend bedrijven zijn sinds de uitspraak van de Raad van State uit 2019 in overtreding en hebben een vergunning nodig. Verschillende ministers hebben al geprobeerd om een manier te vinden om deze bedrijven te legaliseren, maar dat is pas in 7 gevallen gelukt. Nu is BBB-minister Wiersma aan zet.

Brief aan de minister

De deadline om een oplossing te vinden ligt op 28 februari 2025, maar het is Wiersma nog niet gelukt om deze groep boeren perspectief te bieden. Dat frustreert de 22-jarige Cas van Zutphen uit het Brabantse Zijtaart.

Hij werkt hij op de Daltonhoeve, een varkensbedrijf dat al generaties lang in de familie is en wat hij hoopt over te nemen. Maar volgens de wet mag het niet bedrijf bestaan. Cas schreef een brief aan de minister om zijn frustratie te uiten en haar uit te nodigen voor een bezoek aan de boerderij.

Van het kastje naar de muur

"Ik heb met name in de brief aangegeven dat we al jaren van het kastje naar de muur worden gestuurd met valse beloftes van politici en falend overheidsbeleid. Ze maken bedrijven zoals die van ons kapot", vertelt Cas.

De Daltonhoeve is een boerderij met honderden varkens en duizenden biggetjes. Het bedrijf verhuisde in 2010 van de ene naar de andere kant van het dorp. Vader Eric liet zich toen adviseren om geen vergunning aan te vragen, want dat scheelde geld.

Spijt

"Achteraf heb ik spijt", zegt vader Van Zutphen. "Ik heb zelfs toen bij het adviesbureau aangegeven: 'Kunnen we niet toch een natuurbeschermingsvergunning aanvragen, dan hebben we het in ieder geval op papier?' Maar toen zeiden ze ook: jij hebt zo weinig uitstoot, dit is de goedkoopste manier, en het komt wel goed."

En daardoor is het onzeker of Cas het bedrijf uiteindelijk over kan nemen. "Je ziet leeftijdsgenoten die je uitnodigen om op een open dag te komen om bij hun op het familiebedrijf naar een nieuwe stal te komen kijken en die die stappen maken. Zelf sta je eigenlijk al heel lang stil en wil je die stap ook maken, maar dat lukt niet echt."

Van zaadje tot karbonaadje

Cas wil het bedrijf graag uitbreiden. "Het liefste zou ik al mijn biggen die ik hier produceer van zaadje tot karbonaadje houden", droomt Cas. "Dus van van het begin tot aan de slacht, dat ze al die tijd bij me zijn."

"Nu verkopen we ze met 25 kilogram en het liefst zou ik mijn bedrijf 'gesloten' maken, zoals we dat in vaktermen noemen. Maar daarvoor moet ik nog heel veel stappen zetten richting de toekomst toe." Het begint voor Cas met de bouw van een nieuwe stal.

Echt iets bereiken

"Dan kan ik samen met mijn vader 7 dagen per week op onze eigen boerderij werken. Nu moet ik buiten de deur werken omdat we niet voldoende werk in eigen huis hebben. Als je kijkt hoe lang we nu al bezig zijn", zegt Cas.

Hij roept de politiek op om eindelijk stappen te zetten. "Om echt iets te bereiken moet je met heel de Tweede Kamer toch redelijk tot elkaar kunnen komen? Ook een keer je eigen standpunten te laten vallen en zorgen dat je meer dingen bereikt. Dat je vooruitgang boekt."

Ingreep uit Brussel

Een meerderheid van de Tweede Kamer sprak onlangs nog uit dat de deadline om alle PAS-melders te legaliseren vooruit moet worden geschoven. Dat uitstel is volgens Johan Vollenbroek, oprichter van milieuadviesbureau Mobilisation for the Environment, helemaal niet mogelijk.

"Europese wetgeving maakt het helemaal niet mogelijk om te gedogen", legt hij uit. "Er wordt nu al 5,5 jaar gedoogd, sinds mei 2019. En al die jaren wordt dat gewoon gecontinueerd. Maar dat is al 5,5 jaar in strijd met Europese milieuwetgeving, dus het zou me niet verbazen dat de Europese Commissie daar ook een keer op in gaat grijpen."

Afdwingen

Vollenbroek spande de afgelopen jaren honderden rechtszaken aan om de natuur in Nederland te beschermen. Hij was ook degene die de rechtszaak aanspande tegen de staat, waardoor al die uitbreidingen die via een PAS-melding werden gedaan, door de Raad van State illegaal zijn verklaard.

Hij twijfelt nog of hij wil afdwingen dat er op 28 februari meteen gehandhaafd wordt. Handhaving van de wet kan boerenbedrijven dwingen om hun veestapel te laten krimpen. "Het is een heel willekeurige datum, want deze bedrijven zijn al sinds mei 2019 illegaal volgens Europese wetgeving."

Raad van State

"Dat er nu nog niet op gehandhaafd wordt, komt omdat de rechters toch nog enigszins coulant zijn geweest. Maar op een gegeven is de Raad van State er ook klaar mee", denkt Vollenbroek. Volgens hem ligt de schuld voor het merendeel van die PAS-aanmelders bij de overheid.

Als hij handhavingsverzoeken gaat versturen, zal dat eerst naar de megastallen zijn. Het kleine varkensbedrijf van de familie Van Zutphen staat in ieder geval niet op de radar. "Deze jonge boer staat bij ons niet op het netvlies, laat dat duidelijk zijn."

Geen toekomst voor Cas

"Dit bedrijf lijkt ook een van de betere bedrijven te zijn in zijn soort", vervolgt Vollenbroek. "Ik zeg niet dat wij daar dus een fan van zijn, maar het is wel een van de betere." Toch heeft het bedrijf van Van Zutphen volgens Vollenbroek op dit moment geen toekomst.

"Dat is geen fijne boodschap voor al die PAS-melders die nu door dit nieuwe kabinet voor de bus zijn gegooid", zegt hij. "Dit kabinet geeft gewoon geen enkele prioriteit aan de PAS-melders."

Geen plan, geen ruimte

"Deze varkensboer vraagt de minister om een oplossing. Maar dat gaat dit kabinet helemaal niet doen, want de uitbreiding van Schiphol en de opening van Lelystad Airport hebben een veel grotere prioriteit." De enige oplossing is volgens Vollenbroek dat er een nieuw plan wordt gemaakt, maar dat ziet hij de komende 118 dagen niet gebeuren.

"Dat plan moet de stikstofuitstoot in Nederland halveren en daarmee de natuur ontlasten. En zolang dat plan er niet is, is er ook geen ruimte voor PAS-melders. En dus ook geen ruimte voor uitbreiding van andere, nieuwe bedrijven die zich mogelijk in Nederland willen vestigen."