radio LIVE tv LIVE
meer NPO start

Hoe de provincie Utrecht probeert stikstofuitstoot te verminderen en boeren als Jan te helpen, ondanks gebrek aan hulp vanuit Den Haag

Hoe de provincie Utrecht probeert stikstofuitstoot te verminderen en boeren als Jan te helpen, ondanks gebrek aan hulp vanuit Den Haag
Melkveehouder Jan Dorrestijn
Bron: EenVandaag

Ondanks het uitblijven van concretere stikstofplannen van minister Femke Wiersma, wil de provincie Utrecht boeren blijven helpen. Maar de prijs is letterlijk hoog. "De doelen zijn gebleven, maar de middelen zijn weg."

"Hier kunnen we opnieuw beginnen", vertelt Jan Dorrestijn. Hij staat bij een vrijwel verlaten boerderij in de buurt van Amerongen. "Hier ligt onze toekomst."

'Onze uitstoot bedreigt de natuur'

Binnenkort verhuizen de koeien van de familie Dorrestijn naar deze locatie. Wie van de vier kinderen op de nieuwe locatie het melkveebedrijf gaat runnen, is nog niet duidelijk. "Maar ik denk Gijs", lacht Jan. "Dat is de meest bijdehante."

De verhuizing is nodig omdat de huidige boerderij van de familie, slechts een kilometer verderop, te dichtbij een Natura 2000-gebied ligt. "Daar doen we ook akkerbouw, maar met de koeien kunnen we op die plek niet verder", vertelt Gerrit, een van Jans zoons. "We zitten daar allemaal op een kluitje. De stikstofuitstoot van onze koeien bedreigt daar de natuur."

'Een échte kans'

De provincie Utrecht kwam met een oplossing: het verplaatsen van het melkveebedrijf naar een andere locatie door middel van ruilverkaveling. "We vonden het aanbod heel mooi", zegt Gerrit. "Want op de oude locatie is onze grond versnipperd. Op de nieuwe locatie hebben we alle grond bij elkaar, op één huiskavel."

"Als we dit alleen hadden moeten doen, was het niet gelukt", zegt Jan. "Maar dankzij de steun van de provincie krijgt de jeugd nu een échte kans." Zoon Gijs knikt: "Zo hebben we weer een toekomst."

Bekijk ook

Geldkraan dichtgedraaid

De kavelruil - het uitwisselen van landbouwgrond - die ervoor zorgt dat de familie Dorrestijn het bedrijf kan voortzetten, wordt gefinancierd door de provincie en met geld uit het transitiefonds van het Nationaal Programma Landelijk Gebied (NPLG). Voor dat transitiefonds had het vorige kabinet 24 miljard euro gereserveerd. Maar het huidige kabinet zette het programma stop en draaide de geldkraan zo goed als dicht. Het budget is verminderd naar 5 miljard euro.

De provincie Utrecht springt nu in dat gat voor Utrechtse boeren, vertelt gedeputeerde Mirjam Sterk. "We vinden het heel belangrijk om ons aan de afspraken te houden. Ook al is de geldkraan door het huidige kabinet dichtgedraaid en het NPLG gestopt."

'Het blijft bij woorden'

Sterk noemt het besluit van het kabinet 'heel zuur'. "We hebben keihard gewerkt aan ons eigen Utrechts Programma Landelijk Gebied om natuur te herstellen, boeren perspectief te bieden en tegelijkertijd de woningbouw en infrastructuur vlot te trekken. Nu zijn de middelen weg, maar de doelen gebleven. Dat is frustrerend. Zonder duidelijke steun en regie vanuit Den Haag is dit een enorme puzzel."

De stappen die het kabinet wel zet, zijn volgens Sterk te klein. "Er wordt gesproken over een visie op landbouw en natuur, en op innovatie. Maar het blijft bij woorden. We hebben concrete plannen nodig, nu. Nederland staat letterlijk en figuurlijk stil. Zonder een duidelijke koers blijft iedereen in onzekerheid. De 5 miljard euro die is vrijgemaakt voor deze kabinetsperiode en de 500 miljoen per jaar voor natuurverbetering zijn niet genoeg voor de enorme transitie die nodig is. "

Bekijk ook

Stilstand door onzekerheid

Ook hoogleraar Milieu en Duurzaamheid aan de Universiteit Leiden Jan Willem Erisman maakt zich zorgen over het gebrek aan regie vanuit de regering. "Als je boeren geen zekerheid geeft, dwing je ze tot stilstand. Dat leidt tot faillissementen en uiteindelijk tot verlies van de voedselproductie die we juist zo hard nodig hebben."

De 5 miljard euro die nu beschikbaar is, noemt hij 'een druppel op een gloeiende plaat'. "Het is veel geld maar niet genoeg. Het grootste deel van de stikstofreductie wordt verwacht van dure maatregelen, zoals de uitkoop van boerenbedrijven. Er was al 7 miljard euro beschikbaar voor uitkoop, maar dat alleen is niet genoeg. Innovaties, zoals emissiereducerende stalsystemen, verplaatsing van bedrijven en extensivering kosten ook geld en tijd."

'Duidelijkheid ontbreekt'

Een ander groot knelpunt is volgens Erisman de vrijblijvendheid van de huidige aanpak. "De uitkoopregeling is vrijwillig. Als een boer niet hoeft, waarom zou hij dan aan de slag gaan? Zonder duidelijke normen per gebied en bedrijf blijft het onzeker voor boeren."

"Boeren willen wel investeren in innovaties, maar dan moeten ze weten waar ze aan toe zijn. Als je investeert in een techniek die 100.000 euro kost, wil je zeker weten dat het genoeg is om aan de regels te voldoen. Die duidelijkheid ontbreekt."

Provincie Utrecht wil belofte aan boeren niet breken: "Boeren hebben zekerheid nodig, anders dwing je ze tot stilstand."

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Waarom de behandeling van de Voorjaarsnota een van de belangrijkste financiële momenten van het jaar is

Waarom de behandeling van de Voorjaarsnota een van de belangrijkste financiële momenten van het jaar is
Folkert Idsinga (NSC) en Nicolien van Vroonhoven (NSC) komen aan bij het ministerie van Financiën, waar de coalitiepartijen beginnen aan de onderhandelingen over de Voorjaarsnota
Bron: ANP

Al sinds het aantreden van kabinet-Schoof kijkt politiek Den Haag met angst en beven uit naar de onderhandelingen over de Voorjaarsnota. Maar wat is deze nota precies en waarom is die zo belangrijk? "Na Prinsjesdag het belangrijkste financiële moment."

Het ministerie van Financiën is vanaf vandaag weer even het middelpunt van politiek Den Haag. Minister van Financiën Eelco Heinen (VVD) en de fractievoorzitters van coalitiepartijen VVD, PVV, NSC en BBB proberen het daar de komende dagen eens te worden over de Voorjaarsnota.

Begroting van het lopende jaar

De Voorjaarsnota is het document waarin de begroting van het lopende jaar wordt aangepast. Dit gebeurt altijd in het voorjaar. Verder is de Nota ook het document waarin vooruit wordt gekeken naar toekomstige begrotingen.

Dit is elk jaar een spannend moment, maar dit jaar wordt er gesproken over miljarden euro's aan opgespaarde problemen.

Bekijk ook

Politieke 'wenslijstjes'

Daarbovenop komen ook nog de politieke 'wensenlijstjes' - van lagere huren tot extra geld voor gemeenten - die samen tot miljarden én miljarden euro's extra optellen.

En omdat het onderlinge wantrouwen in de coalitie groot is, gonst het in de Haagse wandelgangen daarom al maanden dat het kabinet wel eens hierom zou kunnen vallen.

Pittige gesprekken

"Het worden wel pittige gesprekken, verwacht ik", geeft minister Heinen toe tegenover EenVandaag. "De wensen zijn natuurlijk hoog, maar ik heb nog geen dekking gezien. En daar zit natuurlijk altijd de moeilijkheid in: hoe ga je het betalen?"

"Ik snap heel goed de wens voor extra uitgaven, maar matig want we krijgen het niet altijd uitgegeven en de inflatie is hoog, dat moeten we niet aanwakkeren", zegt de minister van Financiën.

Bekijk ook

'Lopen we op schema?'

"Het is na Prinsjesdag het belangrijkste financiële moment van het jaar," benadrukt Wimar Bolhuis over de Voorjaarsnota. Bolhuis is gespecialiseerd in overheidsfinanciën en als econoom verbonden aan de Universiteit Leiden.

"We hebben met Prinsjesdag een begroting voor 2025 gemaakt. Bij de Voorjaarsnota wordt gekeken: hoe gaat het eigenlijk met de uitgaven en de inkomsten? Loopt dat op schema?"

Alvast vooruitblikken

Een tussentijdse check van het huishoudboekje van de overheid dus, gecoördineerd door de minister van Financiën. Maar volgens econoom Bolhuis is het meer dan dat alleen.

"Het is ook belangrijk omdat je alvast met elkaar vaststelt welke uitgaven je wilt doen in de begroting voor de komende jaren. Dat is belangrijk. Wil je meer uitgeven aan bepaalde onderwerpen? Moet je de komende jaren problemen oplossen?"

Bekijk ook

Begrotingsregels

Al die wensen zijn gebonden aan speciale spelregels, zegt Bolhuis. "De begrotingsregels stellen bijvoorbeeld dat je niet zomaar extra uitgaven mag doen als minister. Daar moet goedkeuring voor zijn. En als je dat wil doen, zou je bijvoorbeeld extra moeten bezuinigen."

Een andere regel waar alle partijen zich aan moeten houden: "Daarnaast is er de regel dat als je meevallers hebt op je begroting, dat je die niet zomaar opnieuw mag uitgeven. Die moeten terug naar het ministerie van Financiën. Zo komt er weer ruimte voor andere ministeries om geld uit te geven."

Politieke wensen

En extra geld willen alle coalitiepartijen maar al te graag uitgeven. Zo gek is dat volgens Bolhuis niet, want zo halverwege het jaar ontstaan er allemaal nieuwe politieke wensen. Denk aan extra geld om de energierekening naar beneden te brengen, de huren en benzineprijzen te verlagen of de kinderopvang goedkoper te maken.

Maar ook de situatie in Oekraïne en de opstelling van de Amerikaanse president Donald Trump dwingen tot extra investeringen in defensie.

Bekijk ook

Nog meer geld nodig

Daarnaast heeft het kabinet ook nog geld nodig om de BTW op cultuur, media en sport te verlagen. Er is verder ook geld nodig om het stroomnet te verzwaren, de problemen met de vermogensbelasting zijn nog altijd niet opgelost, en er is ook extra geld nodig om de WIA-uitkeringen te compenseren.

En dan hebben we het nog niet eens gehad over extra geld voor de stikstofproblemen en om de jeugdzorg in gemeenten te verbeteren.

Bekijk ook

Staatsschuld

PVV en BBB zien de oplossing voor deze problemen in de lage staatsschuld die Nederland heeft. Daardoor zouden we makkelijk miljarden euro's kunnen lenen om al die wensen te betalen. "Nederland heeft een relatief lage staatsschuld, ongeveer 45 procent van het bruto binnenlands product. Dat is internationaal gezien laag," erkent Bolhuis.

De vraag is alleen of het verstandig is de staatsschuld op te laten lopen. "Je zou deze kunnen laten oplopen, maar de belangrijkste vraag is natuurlijk wat ga je met dat geleende geld doen? Ga je met dat geld dan investeringen doen die zich ook terugbetalen?"

Nieuwe planning

De conclusie volgens Bolhuis? "Het is een schaarstediscussie. Je moet kiezen. Dus dat wordt voor het kabinet wel een lastige keuze. Want er zijn gewoon vier partijen met verschillende belangen," zegt Bolhuis.

"Maar uiteindelijk is het de minister van Financiën en de minister-president om een keuze te maken en de nieuwe plannen voor 1 juni naar de Tweede Kamer te sturen."

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Groot deel asielzoekers die eigenlijk naar ander EU-land moeten om procedure af te wachten, doen dat niet

Groot deel asielzoekers die eigenlijk naar ander EU-land moeten om procedure af te wachten, doen dat niet
Bord van de IND, beeld ter illustratie
Bron: ANP

Slechts één op de vijf asielzoekers in Nederland die volgens de regels naar een ander EU-land moeten terugkeren, wordt daadwerkelijk overgedragen. Dat blijkt uit cijfers die EenVandaag heeft opgevraagd bij de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND).

In 2023 werden 11.440 zogenoemde overdrachtsverzoeken ingediend. Maar slechts 2.420 asielzoekers vertrokken daadwerkelijk naar het land waar ze hun procedure zouden moeten afwachten. Voor 2024 ligt het aantal verzoeken op 8.820, waarvan er tot nu toe maar 1.550 zijn gehonoreerd. Volgens de IND kunnen overdrachten door lange procedures meer dan een jaar duren.

Grote verschillen tussen EU-landen

De bereidheid van EU-landen om asielzoekers terug te nemen, verschilt sterk. Duitsland accepteert bijna de helft van de verzoeken, terwijl Italië vrijwel nooit reageert. In de afgelopen 3 jaar is er geen enkele asielzoeker vanuit Nederland naar Italië teruggestuurd, ondanks ruim 4.000 verzoeken.

Griekenland en Hongarije krijgen vanuit Nederland zelfs helemaal geen verzoeken meer. Deze landen weigeren structureel om asielzoekers terug te nemen, waardoor het aantal succesvolle overdrachten al 5 jaar op nul staat.

Bekijk ook

Nederlandse rechters blokkeren soms overdrachten

Soms voorkomen Nederlandse rechters dat een asielzoeker wordt teruggestuurd. In de afgelopen 2,5 jaar gebeurde dat bijvoorbeeld twee keer bij overdrachten naar België. Dit omdat asielzoekers daar een 'onmenselijke behandeling' te wachten zou staan.

De meeste asielzoekers die volgens de zogeheten Dublinverordening naar een ander EU-land zouden moeten vertrekken, verdwijnen uit het zicht van de autoriteiten. Ze worden als 'met onbekende bestemming vertrokken' geregistreerd, waardoor overdracht niet meer mogelijk is.

Bekijk ook

Veel asielzoekers verdwijnen in de illegaliteit

Volgens migratiedeskundige aan de Universiteit Leiden Mark Klaassen, die ook lid is van de Adviesraad Migratie, is het voor het kabinet geen prioriteit om deze groep te volgen of te dwingen te vertrekken. "Daar is nu geen effectief beleid voor", zegt hij.

"De overheid zou beter haar best moeten doen om mensen in een opvangvoorziening te houden."

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Ook interessant