Ruim de helft van de BBB-kiezers vindt dat ‘hun’ partij onvoldoende klaarspeelt voor de boer in het kabinet. Dat straalt (nog) niet af op Caroline van der Plas, maar wel op landbouwminister Wiersma. Het vertrouwen in haar daalt fors.

Dat blijkt uit onderzoek van EenVandaag onder ruim 1.100 kiezers die bij de Tweede Kamerverkiezingen op BBB hebben gestemd. De peiling laat zien dat kiezers op dit moment, en 5 jaar na de oprichting, een dubbel gevoel hebben over de partij: Caroline van der Plas verwoordt de stem van de regio goed, maar Femke Wiersma zet dat niet om in resultaat.

'Meer van verwacht'

Omdat het kabinet pas in de zomer is begonnen, geven veel BBB-kiezers de partij de tijd. Tegelijkertijd missen zij signalen dat het beter wordt. "Ik had er wel meer van verwacht. Boeren zitten nog steeds tot hun nek in de mest. En op stikstof is er ook nog geen zekerheid", aldus een BBB-stemmer.

En dus vindt ruim de helft van hen (56 procent) dat BBB het niet waarmaakt op landbouw, ook niet voor de korte tijd dat de partij in het kabinet zit. "Het komt allemaal niet zo van de grond. Dat is ook niet zo gek met die puinhoop die de vorige kabinetten ervan hebben gemaakt", schrijft een kiezer die een breder gevoel onder woorden brengt. Het uitblijven van resultaat is volgens hen niet alleen de schuld van de partij zelf.

Vertrouwen in Wiersma daalt

Toch keert de onvrede over uitblijvende resultaten zich 4 maanden na haar aantreden al tegen landbouwminister Femke Wiersma. Waar ruim driekwart van de BBB-kiezers (78 procent) het in het begin wel met haar zag zitten, is dat inmiddels gezakt naar 55 procent.

Kiezers zijn niet ontevreden vanwege de uitdaging waar ze voor staat, maar omdat ze niet goed weten waar ze aan toe zijn met Wiersma aan het roer. Zo is er nog onduidelijkheid over het nijpende mestoverschot van boeren en heeft Wiersma het controversiële stikstofplan van het kabinet geschrapt, zonder een andere oplossing aan te bieden. "Het leven in de agrarische sector is eigenlijk nog onzekerder geworden. Het provinciale overleg afschaffen is niet goed. Wil je iets bereiken? Dan moet je dat met de betrokkenen bespreken en daarna handelen."

Van der Plas geschikte leider

Partijleider Caroline van der Plas doet het met 87 procent vertrouwen een stuk beter. Hoewel dat vertrouwen iets lager is dan bij Prinsjesdag dit jaar, vindt een ruime meerderheid haar nog geschikt als partijleider. "Zij is puur, no nonsense en vertolkt wat veel mensen voelen en misschien niet onder woorden kunnen brengen", schrijft een BBB-stemmer.

Wel vragen kiezers zich af hoe zij als BBB-boegbeeld de komende jaren doorstaat. "Bijzonder knap hoe ze van eenmansfractie naar een volwaardige regeringspartij is gegroeid. Het gaat nu wel pas echt beginnen en ze moeten het nog waarmaken."

'Platteland weer op de kaart'

Terugkijkend op het 5-jarig bestaan van BBB krijgt de partij een redelijke voldoende: een 7,4. Volgens kiezers is het BBB, en vooral Van der Plas, gelukt om het platteland weer op de kaart te zetten in Den Haag. Ook zeggen mensen die vertrouwen verloren in de politiek door BBB weer aan te zijn gehaakt.

De 7 zetels die bij de Tweede Kamerverkiezingen werden gehaald, zijn nog intact, bleek uit de laatste zetelpeiling van EenVandaag en Verian. Maar dat zijn er wel stukken minder dan anderhalf jaar geleden. Toen profiteerde de partij van de stikstofdiscussie en de winst bij de Provinciale Statenverkiezingen. Maar door de val van het kabinet verschoof de aandacht van stikstof naar asiel en stond de partij niet meer in het middelpunt van de belangstelling.

Al sinds het aantreden van kabinet-Schoof kijkt politiek Den Haag met angst en beven uit naar de onderhandelingen over de Voorjaarsnota. Maar wat is deze nota precies en waarom is die zo belangrijk? "Na Prinsjesdag het belangrijkste financiële moment."

Het ministerie van Financiën is vanaf vandaag weer even het middelpunt van politiek Den Haag. Minister van Financiën Eelco Heinen (VVD) en de fractievoorzitters van coalitiepartijen VVD, PVV, NSC en BBB proberen het daar de komende dagen eens te worden over de Voorjaarsnota.

Begroting van het lopende jaar

De Voorjaarsnota is het document waarin de begroting van het lopende jaar wordt aangepast. Dit gebeurt altijd in het voorjaar. Verder is de Nota ook het document waarin vooruit wordt gekeken naar toekomstige begrotingen.

Dit is elk jaar een spannend moment, maar dit jaar wordt er gesproken over miljarden euro's aan opgespaarde problemen.

Politieke 'wenslijstjes'

Daarbovenop komen ook nog de politieke 'wensenlijstjes' - van lagere huren tot extra geld voor gemeenten - die samen tot miljarden én miljarden euro's extra optellen.

En omdat het onderlinge wantrouwen in de coalitie groot is, gonst het in de Haagse wandelgangen daarom al maanden dat het kabinet wel eens hierom zou kunnen vallen.

Pittige gesprekken

"Het worden wel pittige gesprekken, verwacht ik", geeft minister Heinen toe tegenover EenVandaag. "De wensen zijn natuurlijk hoog, maar ik heb nog geen dekking gezien. En daar zit natuurlijk altijd de moeilijkheid in: hoe ga je het betalen?"

"Ik snap heel goed de wens voor extra uitgaven, maar matig want we krijgen het niet altijd uitgegeven en de inflatie is hoog, dat moeten we niet aanwakkeren", zegt de minister van Financiën.

'Lopen we op schema?'

"Het is na Prinsjesdag het belangrijkste financiële moment van het jaar," benadrukt Wimar Bolhuis over de Voorjaarsnota. Bolhuis is gespecialiseerd in overheidsfinanciën en als econoom verbonden aan de Universiteit Leiden.

"We hebben met Prinsjesdag een begroting voor 2025 gemaakt. Bij de Voorjaarsnota wordt gekeken: hoe gaat het eigenlijk met de uitgaven en de inkomsten? Loopt dat op schema?"

Alvast vooruitblikken

Een tussentijdse check van het huishoudboekje van de overheid dus, gecoördineerd door de minister van Financiën. Maar volgens econoom Bolhuis is het meer dan dat alleen.

"Het is ook belangrijk omdat je alvast met elkaar vaststelt welke uitgaven je wilt doen in de begroting voor de komende jaren. Dat is belangrijk. Wil je meer uitgeven aan bepaalde onderwerpen? Moet je de komende jaren problemen oplossen?"

Begrotingsregels

Al die wensen zijn gebonden aan speciale spelregels, zegt Bolhuis. "De begrotingsregels stellen bijvoorbeeld dat je niet zomaar extra uitgaven mag doen als minister. Daar moet goedkeuring voor zijn. En als je dat wil doen, zou je bijvoorbeeld extra moeten bezuinigen."

Een andere regel waar alle partijen zich aan moeten houden: "Daarnaast is er de regel dat als je meevallers hebt op je begroting, dat je die niet zomaar opnieuw mag uitgeven. Die moeten terug naar het ministerie van Financiën. Zo komt er weer ruimte voor andere ministeries om geld uit te geven."

Politieke wensen

En extra geld willen alle coalitiepartijen maar al te graag uitgeven. Zo gek is dat volgens Bolhuis niet, want zo halverwege het jaar ontstaan er allemaal nieuwe politieke wensen. Denk aan extra geld om de energierekening naar beneden te brengen, de huren en benzineprijzen te verlagen of de kinderopvang goedkoper te maken.

Maar ook de situatie in Oekraïne en de opstelling van de Amerikaanse president Donald Trump dwingen tot extra investeringen in defensie.

Nog meer geld nodig

Daarnaast heeft het kabinet ook nog geld nodig om de BTW op cultuur, media en sport te verlagen. Er is verder ook geld nodig om het stroomnet te verzwaren, de problemen met de vermogensbelasting zijn nog altijd niet opgelost, en er is ook extra geld nodig om de WIA-uitkeringen te compenseren.

En dan hebben we het nog niet eens gehad over extra geld voor de stikstofproblemen en om de jeugdzorg in gemeenten te verbeteren.

Staatsschuld

PVV en BBB zien de oplossing voor deze problemen in de lage staatsschuld die Nederland heeft. Daardoor zouden we makkelijk miljarden euro's kunnen lenen om al die wensen te betalen. "Nederland heeft een relatief lage staatsschuld, ongeveer 45 procent van het bruto binnenlands product. Dat is internationaal gezien laag," erkent Bolhuis.

De vraag is alleen of het verstandig is de staatsschuld op te laten lopen. "Je zou deze kunnen laten oplopen, maar de belangrijkste vraag is natuurlijk wat ga je met dat geleende geld doen? Ga je met dat geld dan investeringen doen die zich ook terugbetalen?"

Nieuwe planning

De conclusie volgens Bolhuis? "Het is een schaarstediscussie. Je moet kiezen. Dus dat wordt voor het kabinet wel een lastige keuze. Want er zijn gewoon vier partijen met verschillende belangen," zegt Bolhuis.

"Maar uiteindelijk is het de minister van Financiën en de minister-president om een keuze te maken en de nieuwe plannen voor 1 juni naar de Tweede Kamer te sturen."

Slechts één op de vijf asielzoekers in Nederland die volgens de regels naar een ander EU-land moeten terugkeren, wordt daadwerkelijk overgedragen. Dat blijkt uit cijfers die EenVandaag heeft opgevraagd bij de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND).

In 2023 werden 11.440 zogenoemde overdrachtsverzoeken ingediend. Maar slechts 2.420 asielzoekers vertrokken daadwerkelijk naar het land waar ze hun procedure zouden moeten afwachten. Voor 2024 ligt het aantal verzoeken op 8.820, waarvan er tot nu toe maar 1.550 zijn gehonoreerd. Volgens de IND kunnen overdrachten door lange procedures meer dan een jaar duren.

Grote verschillen tussen EU-landen

De bereidheid van EU-landen om asielzoekers terug te nemen, verschilt sterk. Duitsland accepteert bijna de helft van de verzoeken, terwijl Italië vrijwel nooit reageert. In de afgelopen 3 jaar is er geen enkele asielzoeker vanuit Nederland naar Italië teruggestuurd, ondanks ruim 4.000 verzoeken.

Griekenland en Hongarije krijgen vanuit Nederland zelfs helemaal geen verzoeken meer. Deze landen weigeren structureel om asielzoekers terug te nemen, waardoor het aantal succesvolle overdrachten al 5 jaar op nul staat.

Nederlandse rechters blokkeren soms overdrachten

Soms voorkomen Nederlandse rechters dat een asielzoeker wordt teruggestuurd. In de afgelopen 2,5 jaar gebeurde dat bijvoorbeeld twee keer bij overdrachten naar België. Dit omdat asielzoekers daar een 'onmenselijke behandeling' te wachten zou staan.

De meeste asielzoekers die volgens de zogeheten Dublinverordening naar een ander EU-land zouden moeten vertrekken, verdwijnen uit het zicht van de autoriteiten. Ze worden als 'met onbekende bestemming vertrokken' geregistreerd, waardoor overdracht niet meer mogelijk is.

Veel asielzoekers verdwijnen in de illegaliteit

Volgens migratiedeskundige aan de Universiteit Leiden Mark Klaassen, die ook lid is van de Adviesraad Migratie, is het voor het kabinet geen prioriteit om deze groep te volgen of te dwingen te vertrekken. "Daar is nu geen effectief beleid voor", zegt hij.

"De overheid zou beter haar best moeten doen om mensen in een opvangvoorziening te houden."