Maak je een grote verandering door in je persoonlijke leven, dan heeft dat ook invloed op je werk. Maar daar is niet altijd evenveel ruimte voor. Emily merkte dit in haar transitie van man naar vrouw. "Ik zag het terug in mijn beoordeling."

Het is de plicht van de werkgever om goed voor je te zorgen, vertelt arbeidspsycholoog Angela Koolmees. Daarom is er bij grote veranderingen in je leven vaak verlof mogelijk. "Bijvoorbeeld als iemand een kind krijgt of langdurig ziek wordt." Maar bij transitie is dit nog niet in de wet vastgelegd, wat nog weleens voor lastige situaties zorgt.

Psycholoog na psycholoog

Ook Emily van Putten (36) merkte dit in haar transitie. Toen ze midden 20 was, was ze enorm ongelukkig. Ze ging nog als man door het leven en wist nog niet dat ze eigenlijk vrouw was. "Ik was depressief", vertelt ze. "En wist niet waar het vandaan kwam. Psycholoog na psycholoog, niemand kon echt helpen."

Tot ze er - met hulp van haar vrouw - achter kwam dat ze eigenlijk vrouw is. En dus transgender. "Ik begon met drag, maar mijn vrouw zei al best snel: 'We merken gewoon dat het niet alleen maar een hobby is, het lijkt wel een stukje van je leven te zijn.'"

Telkens garderobe veranderen

Dat ze veranderde, liet Emily niet meteen zien op haar werk in de IT. "Het was de nasleep van corona en ik werkte veel vanuit huis. Elke keer als ik een meeting had met de camera aan, had ik mijn mannengarderobe aan. Ging de camera uit, dan wisselde ik weer."

Voor Emily was dit confronterend, en ook voor haar vrouw voelde het verwarrend. "Toen heb ik toch besloten om de stap naar werk te maken, gewoon voor mijn eigen rust." Al wist haar werkgever niet meteen wat hij ermee aan moet, hij reageerde bemoedigend. En ook collega's waren over het algemeen positief.

'Transitie is een baan op zich'

Maar hoewel ze er dus al lang mee bezig was, begon de 'echte' transitie toen pas. Trajecten bij de psycholoog, ontharing, hormonen, logopedie. "Het zijn niet even 2 weken, of zes behandelingen. Het is iets waar je jaren mee bezig bent. Eigenlijk is een transitie een baan op zich. Je moet het er allemaal voor over hebben om te kunnen zijn wie je wil zijn."

Ze ziet dat nog vaak wordt onderschat hoeveel er eigenlijk komt kijken bij een transitie. "Het kost niet alleen tijd, maar als persoon verander je. Het is alsof je benzine in een diesel gooit. Er gebeuren dingen in je lichaam die enorm veel impact op je hebben."

'Heb ik daar wel recht op?'

De transitie had dan ook invloed op haar (werk)agenda. Zo stelde ze weleens behandelingen uit omdat ze op werk een belangrijke afspraak had. Of andersom, dat werkafspraken uitgesteld werden wanneer ze bijvoorbeeld een afspraak had voor epilatie. "Dan moet je je haren 2 dagen laten staan, zodat ze met een pincet erbij kunnen komen. Eén groot stoppelfestijn, zo wilde ik niet gezien worden."

Veel van de behandelingen die Emily onderging, waren onder werktijd. "Ik heb recht op zorg, maar ik voel me wel heel bezwaard als ik terugkijk en veertig afspraken zie staan. Ik hoef het niet te verantwoorden, heb die plicht niet, maar het voelt wel een beetje wrang: heb ik daar wel recht op?"

Afwezigheid in beoordeling

Ook op de werkvloer werd opgemerkt dat Emily veel afspraken had voor haar transitie. "Vanzelfsprekend hadden de afspraken invloed op mijn aanwezigheid en productiviteit, en impliciet sijpelde dat door in mijn beoordeling. Ik voelde dat mijn aanwezigheid werd meegewogen."

Dat leidde tot een beoordeling die zij als 'onverwacht' en 'onterecht' ervoer. "Zeker gezien de inzet en toewijding die ik altijd in mijn werk legde."

Wederzijds begrip

Toen achteraf werd gevraagd of Emily nog over de beoordeling wilde praten, ging ze daar niet op in. "Ik wist toen al dat ik daar wegging en dat het niets zou veranderen." Volgens haar laat dit zien hoe belangrijk wederzijds begrip tussen werkgever en werknemer is.

Ze vindt het een kwalijke zaak en ziet dat het iets is wat vaker gebeurt. Niet alleen met een gendertransitie, zoals in haar geval, maar bijvoorbeeld ook bij zwangerschappen.

Samenwerking werkgever en werknemer

Omdat er niks in de wet is vastgelegd over transities, is er minder houvast voor transgender personen. Er moeten dus vooral duidelijke afspraken gemaakt worden tussen de werknemer en de werkgever.

Arbeidspsycholoog Angela Koolmees: "In het geval van transitie, en ook bij andere veranderingen die niet in de wet zijn vastgelegd, is het een samenwerking tussen werkgever en werknemer."

Contact houden en verdiepen

Ze raadt werkgevers van werknemers die een grote verandering doorgaan dan ook aan zich erin te verdiepen, en vooral contact te houden met de werknemer. "Vragen: wat heb je nodig en hoe kunnen we dit het beste communiceren aan de collega's? Wat wil je wel, wat wil je niet?"

Ook qua afspraken onder werktijd is dat contact heel belangrijk. Zo kan de werknemer aangeven welke stappen er verbonden zijn aan het traject en hoeveel tijd dat in beslag neemt, vertelt Koolmees. "Hetzelfde geldt bijvoorbeeld voor mensen die een ziekte hebben en geopereerd moeten worden."

'Je neemt jezelf altijd mee'

Dat je door een verandering vaker afwezig bent, mag best genoemd worden, vindt Koolmees. "Maar meer als een constatering of feit. Misschien maakt het de werknemer lastiger te beoordelen. Maar er hoeft niet iets negatiefs aan te hangen."

Werk en privé gescheiden houden, dat kan niet, volgens de arbeidspsycholoog. "Dat zou betekenen dat je een deel van jezelf thuislaat als je naar werk gaat en andersom. Ik ben van mening dat je jezelf altijd overal mee naartoe neemt. Als mensen niet lekker in hun vel zitten, zijn ze dus ook minder inzetbaar op werk." Een belangrijke reden voor werkgevers om te zorgen dat het goed gaat met werknemers.

Inzet voor gelijkheid

Emily komt veel bij bijeenkomsten en organisaties voor transgender personen. "Daar hoorde ik veel dat mensen zich alleen maar omringen met andere transgender personen. Dat snap ik heel goed, dat voelt veilig, maar dat is niet de wereld waarin we staan."

Daarom werkt Emily bij haar nieuwe baan niet alleen als IT'er, maar zet ze zich ook in voor inclusie en diversiteit. Zodat iedereen prettig naar werk kan gaan. "Het is iets waar ik me vanuit mijn invalshoek voor probeer in te spannen." Ondertussen hoopt zij hier meer ruimte te krijgen om haar transitie uiteindelijk fijn af te ronden.

Het was lang een discussiepunt in Den Haag, maar nu komt het er hoogstwaarschijnlijk toch: een vuurwerkverbod. Voor vuurwerkhandelaren is het een grote klap, zo ook voor Hans Schram uit Castricum. "Ik dacht dat ik veilig zat voor de komende jaren."