Ze waren partijgenoten, maar strijden nu om elkaars kiezers: Tom Berendsen van het CDA en Dirk Gotink van NSC. Hoe wezenlijk verschillend denken ze over Europa? "NSC is euro-kritischer."

Waar de partijen het op sommige vlakken met elkaar eens zijn - zoals dat er iets moet veranderen aan het Europese stikstofbeleid -, zijn er ook genoeg punten waar ze anders over denken.

'Positieve trend te pakken'

Tom Berendsen ging na zijn studie bestuurskunde als beleidsmedewerker aan de slag bij het CDA in het Europees Parlement. 5 jaar geleden kwam hij terug naar Brussel als een van de vier CDA-Europarlementariërs.

Die vier zetels hoopt Berendsen te behouden. Het CDA staat in de peilingen op 2 zetels. "Ten opzichte van het resultaat van de Tweede Kamerverkiezingen, waar het CDA natuurlijk flinke klappen heeft gekregen, hebben wij echt weer een positieve trend te pakken en ik hoop dat we dat door kunnen zetten."

Tevreden met 1 zetel

Dirk Gotink werkte jarenlang in Brussel voor het CDA en de EVP, de Europese fractie waar het CDA onderdeel van uitmaakt. 10 jaar geleden stond hij op de CDA-kandidatenlijst voor het Europees Parlement, maar hij werd niet gekozen. Dit voorjaar maakte hij de overstap naar NSC, de nieuwe partij van Pieter Omtzigt.

Aanleiding was de politiek-bestuurlijke situatie in Nederland. "De vertrouwenscrisis die er is ontstaan, rond de toeslagen en heel veel andere dingen. En het politiek gedonder in het CDA heeft ook niet geholpen." NSC doet voor het eerst mee aan de Europese verkiezingen. Met 1 zetel is Gotink al "ontzettend tevreden", maar zijn doel is 2 of 3 zetels.

Helpen met de stemkeuze

Donderdag 6 juni zijn de Europese verkiezingen. Om te helpen bij je stemkeuze, heeft EenVandaag lijsttrekkers van twee partijen bij elkaar gebracht, waar de leden van het Opiniepanel het meest tussen twijfelen. In eerdere afleveringen zagen we GroenLinks-PvdA en Volt. En BBB met JA21. In de laatste aflevering is het de beurt aan CDA en NSC. Wat zijn de verschillen en de overeenkomsten?

NSC meer euro-kritisch

Net als lijsttrekker Gotink komt ook NSC-oprichter Omtzigt uit het CDA. De vraag is dan ook wat het verschil is tussen beide partijen. "Ik vind NSC wat euro-kritischer, ook de toon in de campagne. Terwijl het CDA een hoopvolle agenda wil neerleggen over wat we met Europa willen", zegt CDA-lijsttrekker Berendsen.

Gotink beaamt dat. "Wat mij betreft is het CDA het kritische geluid een beetje kwijtgeraakt de afgelopen jaren."

Landbouwbeleid

De toekomst van de landbouw is een van de belangrijke Europese verkiezingsthema's. Nederlandse boeren worden geconfronteerd met strenge regels rondom stikstof en mest. CDA en NSC denken allebei dat het mogelijk is om in Brussel de scherpe kantjes van het beleid af te halen. Al ziet Berendsen wel wat meer beren op de weg.

"Nederland zit met een gigantisch probleem", zegt Gotink. "We wisten allemaal dat de derogatie (uitzonderingsregel, red.) er af zou gaan voor het mestbeleid. Er zijn al een aantal plannen in gang gezet en de volgende regering zal met een aantal plannen door moeten gaan om met de acute crisis om te gaan. En daar moet je mee naar Brussel, kijken wat voor ruimte er is."

Nederland in de knel

Ook Berendsen denkt dat dit een reëel scenario is. "Ik denk dat er echt wel wat te halen valt en iedere minister die in het Nederlands belang dingen voor elkaar probeert te krijgen in Europa zal mij aan haar of zijn zijde vinden." Maar hij plaatst ook een kanttekening: "Wat ontzettend belangrijk is, wil je dingen voor elkaar krijgen, is niet alleen een wensenlijstje indienen, maar ook laten zien hoe je als Nederland de toekomst ingaat."

Het aanstaande kabinet heeft wel zo'n lijstje: in het hoofdlijnenakkoord wordt gepleit voor soepelere regels voor boeren, een eventuele opt-out op asiel en 1,6 miljard euro minder afdracht. Dat noemt Berendsen niet realistisch. "Maar ik ga er wel vanuit dat er ook goede plannen komen vanuit het kabinet en dan heb je ook de bagage om in Brussel een beetje rek en ruimte te kunnen krijgen. En dat is hard nodig, want in Nederland zitten we knel."

'Tijdperk-Rutte is voorbij'

Gotink: "Je moet als Nederland - een netto-betaler, een hele grote economie in Europa, een belangrijke partner - met iets meer zelfvertrouwen daar naartoe gaan. Het tijdperk-Rutte is voorbij, de duimpjes en de glimlachen. Het gaat nu echt om de belangen van Nederland, die liggen in het hoofdlijnenakkoord en dat is volstrekt haalbaar."

Maar dat ziet Berendsen toch anders. "Volstrekt haalbaar, daar geloof ik niet in. Het is echt een ambitieuze wensenlijst waar je zeker niet alles van kunt afvinken straks. Dat er dingen mogelijk zijn, dat denk ik wel."

Migratie

Het asiel-en migratiebeleid is al jaren een hoofdpijndossier van de Europese Unie. Er worden deals met landen buiten Europa gesloten, zoals Tunesië, en onlangs is het Europees asiel-en migratiepact aangenomen. Sommige landen houden ook weer grenscontroles. Zijn CDA en NSC daar voorstander van?

Berendsen: "Het kan nu al in bepaalde noodsituaties, maar het moet niet standaard terugkeren, de open grenzen in Europa zijn een groot goed. Het allerbelangrijkste is: wil je die binnengrenzen niet controleren, dan betekent dat dat de buitengrens wel op orde moet zijn." En daar ligt volgens Berendsen een grote opdracht. "Met het asiel- en migratiepact hebben we, na jaren onderhandelingen, een goede eerste stap gezet, maar het werk is nog lang niet af."

Eigen grens in de gaten

Gotink staat achter het asiel-en migratiepact, maar twijfelt of het gaat werken. "Op dit moment is het een papieren werkelijkheid. We hopen allemaal dat het gaat werken, maar de vorige hervorming van het asiel- en migratiebeleid was ook historisch, en heeft nooit gewerkt. Dus als over 5 jaar dat pact niet werkt, dan wil ik wel dat Nederland grip op z'n eigen grenzen heeft."

En dat betekent volgens NSC dat er dan weer grenscontroles moeten komen. "Als je de grip niet krijgt op die buitengrens, als je de instroom niet kunt beperken, heb je eigenlijk geen andere keus dan je eigen grens ook beter in de gaten te houden", zegt Gotink.

Niet solidair

Over grenscontroles is CDA dus veel minder enthousiast dan NSC. En ook op een opt-out op het asielbeleid heeft Berendsen kritiek. "Daarmee zeg je eigenlijk: 'we stappen uit de Europese afspraken. Landen om ons heen: zoek het maar uit, maar wij doen niet meer mee'. Uiteindelijk denk ik dat dat niet solidair is, maar het draagt ook niet bij aan echte oplossingen om grip te krijgen."

Gotink noemt een opt-out een 'drukmiddel'. "Naar Brussel en naar andere Europese landen om te laten zien hoe serieus wij nu een probleem hebben. Wij kunnen de huidige niveaus niet aan, onze voorzieningen niet, onze woningen niet. En dat maakt dat wij van andere landen een stukje begrip willen krijgen van de problemen die we hebben", vertelt de NSC-lijsttrekker.

Europese fractie EVP

De politieke partijen sluiten zich aan bij een Europese fractie, ook wel een familie genoemd, die uit verschillende partijen uit verschillende landen bestaat. Het CDA is een van de oprichters van de grootste politieke familie, de Europese Volkspartij (EVP). Dirk Gotink van NSC was tot voor kort de woordvoerder van de fractievoorzitter van de EVP, en wil met zijn NSC ook toetreden tot die fractie.

Maar gaat het ook gebeuren, nu NSC in Nederland samen met de PVV in een coalitie stapt? Tom Berendsen: "Ik denk dat het kan, maar het vergt wel een goed gesprek na de verkiezingen." Gotink zelf heeft er alle vertrouwen in. "Je wordt niet beoordeeld op met wie je samenwerkt. Je wordt beoordeeld op wat er op papier staat in het hoofdlijnenakkoord, maar ook op wat wij te bieden hebben als NSC op inhoud."

Bijna 20.000 Oekraïense kinderen zijn sinds de invasie door de Russen ontvoerd. President Zelensky wil geen vredesakkoord voordat alle gedeporteerde burgers teruggekeerd zijn, terwijl Rusland ontkent. "Ze beroven ons van onze toekomst."

Twee van deze kinderen zijn Veronika en Sasha. Hun verhaal wordt verteld in de documentaire 'After The Rain: Putin's Stolen Children Come Home' van documentaireregisseur Sarah McCarthy. "Sasha werd als kleuter bij een Russische controlepost van haar vader gescheiden", vertelt McCarthy.

Ontvoerd op zomerkamp

"Haar vader kwam in een detentiekamp terecht en Sasha belandde met haar broertjes en zusjes in een tehuis in Moskou. Na zijn vrijlating moest haar vader zelf uitzoeken waar zijn kinderen waren. Ook Veronika, de dochter van een Oekraïense soldaat, werd gedeporteerd."

''Ze namen ons mee naar een soort kamp in Rusland. De politie pakte onze telefoons af. Ik huilde constant, omdat ik bang was dat ik mijn familie nooit meer zou zien'', vertelt Veronika in de film. McCarthy, die zelf een Oekraïense moeder heeft, reist met haar documentaire nu de wereld rond om zoveel mogelijk mensen te laten zien wat er gebeurt. "Dit is de keiharde realiteit voor duizenden Oekraïense gezinnen."

Nieuwe identiteit

Inmiddels zijn er 1.247 kinderen teruggehaald, vertelt Darya Gerasymchuk. Zij is kinderrechtencommissaris en adviseur van president Zelensky. "Maar van heel veel kinderen weten we nog niet waar ze zijn. Ze zijn ondergebracht bij Russische pleeggezinnen en hebben een nieuwe naam en identiteit gekregen.''

Het is heel moeilijk om te achterhalen waar de kinderen zich bevinden. ''Vaak begint het met een tip van een ouder, of beelden op Russische televisie waarin kinderen te zien zijn bij adopties of heropvoedingsprogramma's'', zegt Gerasymchuk. ''Ook Amerikaanse satellietbeelden hielpen bij het opsporen van kinderen. Maar de financiering van dat programma is inmiddels stopgezet door de Trump-regering."

Rusland ontkent

Zodra duidelijk is waar een kind zich bevindt, wordt er door de organisatie Save Ukraine contact opgenomen met de familie. Deze organisatie is opgericht door Mykola Kuleba, voormalig kinderombudsman van Oekraïne, en werkt om de kinderen terug te halen.

Meestal gaat er dan een moeder of oma met een medewerker op pad naar Rusland of bezet gebied, via routes zoals Polen, Belarus en Turkije. Met juridische stappen, onderhandelingen of persoonlijke contacten wordt dan geprobeerd om het kind vrij te krijgen.

'Genocide op ons volk'

En dat is niet eenvoudig, vervolgt Gerasymchuck. "Want Rusland erkent zelden dat er sprake is van ontvoering en werkt vrijwel nooit actief mee aan terugkeer. Het belangrijkste doel van de ontvoering van Oekraïense kinderen door de Russen is de genocide op het Oekraïense volk. Door het Oekraïense volk kinderen te ontnemen, proberen de Russen ons van onze toekomst te beroven."

Voor Sasha en Veronika liep het goed af. Sasha woont nu in Letland, en Veronika is terug in Kyiv. Ze hebben inmiddels beiden getuigd bij het Internationaal Strafhof. Maar veel kinderen komen getraumatiseerd terug en zijn geïndoctrineerd door Russische propaganda. Duizenden kinderen zijn nog altijd vermist.

Voorwaarde voor vrede

De vredesonderhandelingen tussen Rusland en Oekraïne verlopen moeizaam. Voor Oekraïne is de terugkeer van alle gedeporteerde burgers, met als prioriteit de ontvoerde kinderen, een belangrijke voorwaarde voor een akkoord. President Zelensky is stellig: alle kinderen moeten terug zijn voordat er serieus over vrede kan worden gepraat.

Het onderwerp stond bovenaan de Oekraïense agenda tijdens de besprekingen in Saoedi-Arabië eind vorige maand. Volgens de Amerikanen gold de terugkeer van de kinderen als een eerste stap om vertrouwen op te bouwen tussen de partijen, maar ook dat lijkt nog ver weg.

Meer steun nodig

Darya Gerasymchuk hoopt dat de aanklacht van het Internationaal Strafhof in het vredesproces een verschil kan maken. "De arrestatiebevelen tegen president Poetin en zijn commissaris voor de kinderrechten Maria Lvova-Belova waren historisch", zegt ze.

"Ze erkenden niet alleen het oorlogsmisdrijf van kinderontvoering, maar ook het bredere patroon van genocide: het systematisch overbrengen van Oekraïense kinderen naar Russische gezinnen.''

Juridische druk

''Hopelijk zet dit juridische druk op Rusland en helpt het ons om meer kinderen terug te krijgen. De wereld ziet nu zwart-op-wit wat wij al lang weten: wat Rusland 'redding' noemt, is in werkelijkheid gedwongen deportatie'', zegt Gerasymchuk.

Ze is ook blij met de internationale coalitie Bring Kids Back UA, een gezamenlijk initiatief van Oekraïne en Canada, waar inmiddels 41 landen aan deelnemen. "Maar we hebben meer steun nodig. Alleen met internationale druk en sancties krijgen we beweging. De terugkeer van deze kinderen is voor ons essentieel", benadrukt ze. "Zolang zij niet thuis zijn, is vrede onmogelijk."