Gasprijs blijft stijgen, wat is nodig om toenemende energiearmoede op te lossen? 'Noodfonds is niet genoeg'

De internationale gasprijs is de laatste maanden flink gestegen, waardoor ook Nederlanders meer betalen voor energie. Hierdoor kunnen steeds minder mensen hun energierekening betalen. "Structurele langetermijnaanpak is nodig."

Volgens onderzoeksinstituut TNO krijgen meer dan een half miljoen huishoudens dit jaar te maken met hoge energierekeningen die ze niet kunnen ophoesten. Hoe komt het dat energiearmoede in Nederland groeit en hoe kunnen we dit oplossen? We vroegen het aan TNO-onderzoeker energiearmoede Peter Mulder.

Hoge rekening en slechte isolatie

"We spreken van energiearmoede als een huishouden een laag inkomen heeft in combinatie met een hoge energierekening of een slecht geïsoleerde woning", legt Mulder uit.

Deze huishouden krijgen dan vaak te maken met betalingsproblemen, weet de onderzoeker. De energierekening is te hoog en in Nederland komt dit volgens onderzoeksinstituut TNO dus steeds meer voor. "Maar, energiearmoede als probleem is niet nieuw. Het speelt al een aantal jaar", benadrukt hij.

Gas uit het buitenland

Deze armoede ontstaat deels door de flinke stijging in gasprijzen. En voor ons gas zijn we grotendeels afhankelijk van internationale markten, legt Mulder uit. "Dat is omdat we veel gas tegenwoordig uit het buitenland halen." Gas voor Nederlandse huishouden wordt namelijk gewonnen in Noorwegen, Amerika en het Midden-Oosten.

"En die gasprijzen fluctueren, ze zijn om allerlei verschillende reden gestegen." De onderzoeker noemt de geopolitieke onzekerheid van de afgelopen jaren als een belangrijke rol voor de stijgende prijzen en dus indirect ook de energiearmoede in Nederland.

Verduurzaming en compensatie

Hoe lossen we dit probleem op? Dat kan op twee manieren, vertelt Mulder. "Eén is woningverduurzaming en de andere is mensen compenseren voor hun energierekening. Maar beide vragen om innovatie en nieuwe manieren van werken en dat kost tijd."

Bij verduurzaming krijg je met veel woningeigenaren te maken, weet hij. "Om dat snel en zorgvuldig af te handelen heb je een andere aanpak nodig dan hoe iedereen dat op dit moment voor zich ziet." Het is volgens hem het beste om voor een gezamenlijke aanpak te gaan waar hele wijken worden aangepakt. "En dan heb je een andere aanpak nodig dan dat iedereen het voor zichzelf doet."

Niet iedereen compenseren

Verder zou bij het compenseren van huishoudens alleen de huishoudens die het echt nodig hebben moeten worden geholpen, zegt Mulder. "Want anders wordt het veel duurder." Mulder grijpt met deze opmerking terug naar de steunmaatregelen van 2023. Toen kregen ook huishoudens die niet te maken hadden met energiearmoede compensatie.

"Het nadeel van die snelle oplossing is, is dat het voor alle huishoudens geldt. En dat is heel duur, terwijl het probleem eigenlijk bij een vrij kleine groep mensen speelt", zegt hij. "Een half miljoen mensen zijn natuurlijk veel huishoudens. Maar aan de andere kant hebben we acht miljoen huishoudens in Nederland. Dus het is een minderheid en het zou natuurlijk veel effectiever en goedkoper zijn om alleen die huishoudens te helpen."

'Fonds lost niet het hele probleem op'

Mulder ziet het probleem als iets wat niet snel opgelost wordt, er zal veel tijd over heen gaan. Maar hij weet ook dat er 'achter de schermen' wel al aan wordt gewerkt. "Het is niet zo dat hier helemaal niets gebeurt, bijvoorbeeld het tijdelijke noodfondsenergie."

Dat fonds helpt nu al veel mensen. "Ongeveer 100.000 mensen zijn er vorig jaar mee geholpen. Het is ook een hele gerichte aanpak voor mensen die echt in de problemen komen met die hoge energiekosten. Maar het bedrag dat daar nu in geïnvesteerd wordt is natuurlijk bij lange na niet genoeg om dit probleem te tackelen en het lost niet het hele probleem op."

Structurele langetermijnaanpak nodig

Het is volgens de onderzoeker, naast een fonds, dus belangrijk om te blijven kijken naar hoe verduurzaming versneld kan worden. "Dus niet alleen een fonds om mensen te helpen met de rekening, maar ook een die bezig is met verduurzamen."

"Het vraagt ook om een structurele langetermijnaanpak van de overheid", merkt Mulder op. "En ik denk dat daar de grootste uitdaging zit, een consistente visie en een stip aan de horizon."