Is een supermarkt aansprakelijk als je ziek wordt door besmet eten? En andere vragen over voedselinfecties beantwoord

Tientallen mensen zijn besmet geraakt met hepatitis A na het eten van diepvries blauwe bessen van Albert Heijn. Het komt vaker voor dat virussen of bacteriën in voedsel leiden tot een ziekte-uitbraak. We vroegen wat jullie hierover wilden weten.

Jullie vragen worden beantwoord door epidemioloog Eelco Franz van gezondheidsinstituut RIVM, een woordvoerder van de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) en jurist Frederik Lieben van letselschadebureau JBL&G.

1. Hoe komt het dat er nog steeds voedselinfecties voorkomen?

Het is bijna onmogelijk om voedselinfecties helemaal uit te sluiten, begint Franz. "Je hebt altijd bepaalde kwetsbaarheden in je voedselsystemen waarbij dat moeilijk is. Zo komen voedselinfecties best wel vaak voor, en zeker bij infecties die van dieren komen." Hij geeft salmonella, een bacterie dat van nature voorkomt bij pluimvee en varken, als voorbeeld. "Het is best wel lastig om ziekteverwekkers uit boerderijdieren zelf te krijgen. Dus dat kan uiteindelijk leiden tot besmette eieren of besmet vlees."

Franz noemt het een realiteit waaraan we niet kunnen ontkomen. "Er zijn natuurlijk veel verschillende bacteriën en virussen die via voedsel mensen kunnen besmetten, zoals salmonella. Dieren hebben hier geen last van, maar mensen wel. Een goede keukenhygiëne is daarom belangrijk. Iedereen weet dat als je een salmonellabesmetting wil voorkomen, je het mes waarmee je kipfilets hebt gesneden en de plank waarop je dit hebt gedaan daarna niet moet gebruiken om je sla te snijden."

Maar je hebt ook bacteriën en virussen die alleen voorkomen bij mensen, gaat hij verder. "En die verspreiden zich ook van mens tot mens. Zoals bijvoorbeeld hepatitis A of het Norovirus dat buikgriep veroorzaakt. Via je ontlasting en vervolgens via de handen kan het in je voedsel terecht komen. Dus als je na een toiletbezoek je handen niet goed wast en daarna een maaltijd voorbereidt voor iemand anders, kun je dit virus overdragen."

Volgens de epidemioloog heeft het verspreiden van voedselinfecties daarom niet altijd met een fout van een voedselproducent te maken.

Bron: Eigen foto

2. Regelmatig wordt er wel iets teruggeroepen, is het voedsel überhaupt nog wel betrouwbaar?

Er wordt ontzettend veel voedsel geproduceerd, en dus zien we bij het RIVM aan de lopende band uitbraken van voedselinfecties, vertelt Franz. Toch denkt hij dat het voedsel in Nederland over het algemeen wel veilig is. "In Nederland is het (voedsel)controlesysteem in verhouding met andere landen wel goed op orde. Een van de taken van het RIVM is om die uitbraken in beeld te krijgen en samen met de NVWA te bestrijden."

In Nederland zijn er naar schatting 650.000 voedselinfecties per jaar. Over de jaren is dit getal stabiel gebleven, wat wil zeggen dat er geen grote verschuivingen zitten in de staat van onze voedselveiligheid, weet hij.

"Wij zien in ons monitoringssysteem ook maar een deel van de voedselinfecties. Dat zijn namelijk de meest ernstige infecties die medische zorg vereisen. Die patiënten komen bij ons in beeld. Maar daaronder ligt een grote groep mensen die een voedselinfectie krijgt die heel mild of vanzelf overgaat." Die mensen gaan met hun klachten bijvoorbeeld niet naar de huisarts, legt hij uit.

"Er zijn altijd wel dingen die misgaan. Dat kan om grote of kleine dingen gaan, zoals een fout op het etiket waarop bepaalde allergenen niet staan vermeld. Dit zien wij ook regelmatig. Dat kan voor bepaalde mensen die daar allergisch zijn, best vervelend zijn." Volgens de epidemioloog is een uitbraak van Hepatitis A zeldzamer dan een salmonella-uitbraak.

3. Kun je een besmetting, zoals nu met de blauwe bessen, voorkomen door het product te wassen?

Nee, dat kan niet, waarschuwt hij. Dit virus gaat alleen maar dood door verhitting en overleeft in de vriezer en in de koeling. Het zit dusdanig aangehecht aan het product dat je dat er niet afwast. Consumeer ze niet, op wat voor manier dan ook."

Hij raadt mensen ook niet aan om jam te maken van de bessen die besmet zijn. "Hoewel je inderdaad de bessen moeten koken voor de jam en het virus dan wel doodt, raak je de bessen toch weer aan met je handen. Dus om verdere besmetting te voorkomen: breng de bessen terug naar de winkel, of gooi het weg."

4. Wordt voedsel niet voldoende gecontroleerd voordat het wordt gedistribueerd?

In principe zijn bedrijven zelf verantwoordelijk voor producten die zij verkopen, vertelt de woordvoeder van de NVWA. "We hebben in Nederland en Europa wettelijke eisen en regels opgesteld om de voedselveiligheid te waarborgen. Wordt er niet aan deze regels voldaan, dan krijgen wij daar een melding van en treden wij hier tegen op." De NVWA kan dan beslissen om het voedsel van de markt te late halen. In ernstige gevallen kan een bedrijf worden gesloten.

De NVWA houdt toezicht op basis van steekproeven en meldingen. "Als wij de indruk krijgen dat er iets aan de hand is bij een bepaald bedrijf, of anonieme meldingen krijgen van een mogelijke overtreding, ondernemen wij actie en gaan op controle bij dat bedrijf."

In het geval van de besmette blauwe bessen heeft het RIVM de besmetting geconstateerd aan de hand van ziekmeldingen, vertelt de woordvoerder. "Vervolgens hebben zij aan de NVWA gevraagd om hier onderzoek naar te doen en erachter te komen of de oorzaak bij de bessen ligt. Testen wezen uit dat de bessen inderdaad besmet zijn met het hepatitis A-virus."

"Toen hebben wij het bedrijf hierover geïnformeerd en gealarmeerd. Zij hebben direct stappen ondernomen, zoals de veiligheidswaarschuwing uitzetten en de communicatie met de klanten over het retourneren van het product. Volgens de woordvoerder valt zo'n 'recall' onder de verantwoordelijkheid van het bedrijf of supermarkt zelf.

Bekijk ook

• 

  Fors financieel tekort dwingt NVWA tot bezuinigingen en personeelsstop, Kamerleden bezorgd: 'Wat betekent dit voor al die belangrijke taken?'

  • 04-09-2023

5. Is een supermarkt aansprakelijk voor schade door infecties?

Je kunt een supermarkt niet zomaar aansprakelijk stellen voor voedselinfecties, zegt jurist Frederik Lieben van letselschadebureau JBL&G. "Dit is van meerdere factoren afhankelijk. Zo zou de klant er eerst achter moet komen of hij/zij ziek is geworden ten gevolge van het eten van besmette bessen. Dit kan bijvoorbeeld door middel van een medische verklaring van de huisarts."

Supermarkten kunnen aansprakelijk worden gehouden voor schade die voortvloeit uit het eten van producten waar iets aan mankeert, gaat hij verder."Stel dat je iets verkoopt onder jouw naam en je hebt het ingekocht van iemand anders, en het blijkt niet goed te zijn, dan kun je daar als verkoper aansprakelijk voor worden gehouden. Je draagt als verkoper namelijk de verantwoordelijkheid voor het product dat je verkoopt."

Mocht je toch ziek worden van een product uit de supermarkt, dan moet de supermarkt daarvoor opdraaien, weet Lieben. "Maar je zult nog wel moeten aantonen dat je inderdaad ziek bent geworden van dat product. Hoe meer onderbouwingen je hebt, hoe sterker je zaak."

"Supermarkten zijn over het algemeen vaak verzekerd voor de gevolgen van het verkopen van verkeerde producten die niet de veiligheid bieden die je als consument mag verwachten. De verzekeraar van de supermarkt zal dit wel proberen op te lossen door een passende schadevergoeding te betalen", zegt hij tot slot.

Bekijk ook

• 

  Zwaar allergische Nadine hoopt na NVWA-onderzoek op meer bewustwording van gevaren van allergenen in voedsel: 'Mensen lopen soms grote risico's'

  • 02-02-2024