Explosies, aanslagen op de rechtsstaat, verwarde mensen: agenten staan onder grote druk. Toch gaat het in aanloop naar de verkiezingen amper over veiligheid, ziet voorzitter van de politiebond Jan Struijs. "Ik hoor te weinig politici erover, zorgelijk."

Agenten en rechercheurs staan door personeelstekorten onder grote druk, te veel criminelen gaan vrijuit en drugsbaronnen vallen de rechtsstaat aan. Een nieuw kabinet moet daarom kiezen voor een omvangrijk 'Deltaplan' tegen de georganiseerde misdaad, vindt NPB-voorzitter Struijs. "Niet weer een zakje geld voor terrorismebestrijding als er een aanslag is of een zakje geld op momenten dat het uit de hand loopt."

Geen extra investeringen

Na de moordaanslagen op advocaat Derk Wiersum, misdaadverslaggever Peter R. de Vries en de broer van de kroongetuige in het Marengo-proces, werden honderden miljoenen euro's geïnvesteerd in misdaadbestrijding. "Ja, er is geld bijgekomen", geeft Struijs toe, die over enkele weken stopt als voorzitter van de Nederlandse Politiebond (NPB).

"Maar dat geld is nodig om te herstellen van een bezuinigingsoperatie. En niet om je aan te passen aan de huidige vorm van criminaliteit", zegt hij. Extra investeringen waren dit daarom niet, vindt Struijs. "Het is dogmatisch wat er gebeurd. Politici spelen met woorden."

'Je moet veel boeven laten lopen'

"Burgemeesters vragen niet voor niets structureel 400 miljoen euro erbij. De korpschef vraagt niet voor niets extra gelden, omdat we nu een tekort hebben van 200 tot 400 miljoen euro. Alleen al om de politie staande te houden", zegt hij. "We zijn structureel onderbemenst en overbelast."

"Dat doet wat met het welzijn en er is veel te weinig hersteltijd voor agenten. Het doet ook wat met je moraliteit: omdat je heel veel boeven moet laten lopen. Je hebt er geen tijd voor."

Onveiligheidsgevoelens

Burgers klagen terecht over de politie, vindt Struijs. "Er is te weinig meebewogen met nieuwe vormen van criminaliteit en onrust in de maatschappij. We hebben nog nooit zoveel demonstraties en polarisatie gehad." De harde realiteit is dat het in sommige wijken niet goed gaat, zegt hij. Er zijn buurten waar drie bomaanslagen in een nacht zijn. Waar je niet veilig bent met je kinderen."

"Of je woont toevallig in Amsterdam boven een pinautomaat en je kunt je huis nooit meer verkopen. Dat soort onveiligheidsgevoelens, daar hoor ik te weinig over", zegt hij. De investeringen die zijn gedaan, zijn meer dan welkom. Maar van een nieuw kabinet verwacht de vakbondsvoorzitter langdurige financiering van de politie. "We hebben een deltaplan nodig voor de veiligheid in Nederland", benadrukt Struijs.

Bron: EenVandaag

'Schatkamer aan mogelijkheden'

Met dat geld moet bijvoorbeeld de politie-academie verstevigd worden, vindt hij. Of moet er goede, slimme, technologie aangeschaft worden. "Er ligt een schatkamer aan mogelijkheden, dat gebruiken we te beperkt." En de politie moet weer de straat op, vindt Struijs: "Omdat we uit die wijken zijn vertrokken en onze pappenheimers niet meer kennen, zijn we het publieke domein aan het verliezen."

Struijs schat de sterkte van het korps nu op 64.000 man. Te weinig. "Ik denk dat in de operatie echt 8000 mensen erbij moeten." Daarnaast pleit hij ook voor meer samenwerking. "We moeten het veel meer met partners gaan doen." De vakbondsman sprak met alle politieke partijen voordat ze hun verkiezingsprogramma's opstelden. "En ik zie echt hele goede dingen," zegt hij, "maar ik moet allemaal nog maar zien dat het overeind blijft."

'Vergeet eigen mensen en burgers niet'

"Ik snap dat je compromissen moet sluiten. Maar veiligheid is een belangrijk thema voor de burgers: oftewel hoeveel onveiligheid accepteren we? En neem dit serieus." In de debatten hoort hij er van de lijsttrekkers veel te weinig over.

"Ik zie wel in peilingen bij de burgers, dat we altijd in de top 3 of 5 staan", zegt hij over het onderwerp. Struijs vraagt wel aandacht voor het thema: "Tweede Kamerleden die aan de debatten meedoen, krijgen van mij wel regelmatig appjes en berichtjes: vergeet je eigen mensen en burgers niet als het gaat om veiligheid."

Met pensioen

Tegen de tijd dat er een nieuw kabinet is geïnstalleerd, is Struijs vakbondsman af. Hij gaat met pensioen. "Ik laat echt een onrustig bezit achter. In die zin werk aan de winkel voor mijn voortreffelijke opvolgster." Voormalig SP-Kamerlid Nine Kooiman is straks de nieuwe voorzitter van de NPB.

Vanaf december zet Jan Struijs zichzelf 'na 44 jaar en 2 maanden uit'. "Ik ga een boek schrijven over mijn opa in Indonesië." De tijd waarin hij vertrekt is turbulent. "Maar de politiebond is historisch groot qua leden, we zijn gezond."

Onder de mensen

Jan Struijs (Vlaardingen, 1961) werd in 2016 voorzitter van de NPB, na een decennialange loopbaan bij de politie. Hij begon als straatagent in Rotterdam met het 'romantische idee' om moorden op te lossen. "Ik mocht heel snel bij de recherche", vertelt hij. Het waren de jaren 80, met veel drugsgebruik. "Er waren 14 moorden per jaar in het district waar ik werkte op het Marconiplein. Dus dat romantische idee ging er snel vanaf."

Als rechercheur kwam Struijs graag onder de mensen. "Omdat daar de informatie lag", vertelt hij. "Ik ben uiteindelijk ook bij de Criminele Inlichtingen Dienst gaan werken. Omdat ik snel toegang had tot allerlei soorten mensen: criminelen, slachtoffers, de kroegbaas en de gewone burger." Hij was een nieuwsgierige rechercheur, zegt hij: "Ik kreeg ook veel verhoren van moeilijke verdachten. Omdat ik wel heel snel op hetzelfde niveau kon praten." Struijs klom snel op in de politieorganisatie.

'Profetische woorden'

Invloed en macht kreeg hij pas echt als vakbondsvoorzitter. In 2018 slaat Struijs als een van de eerste mensen in het opsporingsapparaat alarm over de georganiseerde criminaliteit. Hij noemt Nederland een 'Narcostaat', wat daarvoor nog niet eerder was gebeurd. "Omdat rechercheurs uit het veld aangaven: we hebben de laatste 30 jaar te veel kleine vissen gevangen en de grote vissen zijn doorgegroeid, die zijn rijk en machtig geworden", kijkt hij terug. "Iedereen had zoiets van: Jan, overdrijf je niet?"

"En een paar weken later werd opeens de broer van de kroongetuige doodgeschoten, later werd advocaat Derk Wiersum vermoord. Toen had ik opeens profetische waarde. Maar die had ik helemaal niet. Ik had gewoon naar de mensen in het veld geluisterd." In de jaren erna kaartte Struijs met regelmaat de problemen aan waar de agenten en rechercheurs op straat mee kampten. "Mensen die heel zwaar werk deden binnen de recherche voelden zich niet gehoord. Denk aan politie-infiltranten en undercover-agenten."

Zwarte bladzijde

Als zwarte bladzijde noemt Jan Struijs de zelfdodingen binnen de Landelijke Eenheid. In twee jaar tijd pleegden drie agenten van de Dienst Speciale Opsporing (DSO) zelfmoord. "Dit zijn mensen die in de hoogste categorie hebben gewerkt en die zich eenzaam hebben gevoeld hebben qua werkgever", vertelt Struijs.

"Dat hebben we aangetoond, er zijn kamerdebatten aan gewijd", zegt Struijs geëmotioneerd: "Ik heb veel passie voor dit soort rechercheurs. Dat raakt eenieder in het korps en mij dus ook. En natuurlijk met name de nabestaanden, waar ik goed contact mee heb."

'Ik ben een van hun'

Grote indruk op hem maakten de eerder genoemde moorden op de broer van kroongetuige Nabil B., Derk Wiersum en Peter R. de Vries, allemaal rondom het Marengo-proces: . "Ja, dan moet je zelf ook even bijkomen, jezelf herpakken."

Politiemensen hebben een 'passionele loyaliteit', zegt Struijs. "Een voorzitter van de politiebond is niets zonder zijn leden. Je moet uit de praktijk voorbeelden halen: little stories, big issues." Struijs voelt zich één met de politieagenten. "Ik heb wat met hun humor. Hun heldendaden, hun kwetsbaarheden. En dat ligt mij gewoon ontzettend goed. Ik ben een van hun."

Het wereldnieuws gaat razendsnel. Dagelijks zijn er nieuwe ontwikkelingen over Oekraïne, Rusland, de Verenigde Staten en Europa. Van de ruzie in het Witte Huis tot het stoppen van de Amerikaanse steun aan Oekraïne. We beantwoorden jullie vragen hierover.

Jullie vragen legden we voor aan Amerika-verslaggever Tom van 't Einde en aan defensie-expert Dick Zandee van Instituut Clingendael.

1. Waarvoor heeft Europa de Amerikanen eigenlijk nodig?

"We zijn voor onze veiligheid volkomen afhankelijk van de Amerikanen", begint Amerika-verslaggever Van 't Einde. "Wij hebben zelf niet de militaire macht om Rusland van ons af te houden. Als Europa dus een vuist wil maken, hebben we de Verenigde Staten echt nodig."

"De Amerikanen hebben een aantal middelen en capaciteiten die wij in Europa niet hebben", legt defensie-expert Zandee uit. "Het belangrijkste: zij zijn een grote nucleaire macht, met een zeer groot arsenaal aan kernwapens. Daarnaast leveren de Amerikanen een grote bijdrage aan de NAVO met alles wat ze in de ruimte hebben: vliegtuigen, satellieten, verdedigingssystemen tegen inkomende raketten", somt hij op.

"Het is stiekem natuurlijk heel raar dat we 80 jaar afhankelijk zijn geweest van de Amerikanen", zegt Van 't Einde. "Maar Europa vond het prima, want we hadden gewoon een hartstikke goede relatie. Zoals een huwelijk, waarin natuurlijk weleens wat gebeurde, maar waar we uiteindelijk altijd samen uitkwamen. Nu zijn we verwikkeld in een soort echtscheiding, wat Europa maar moeilijk wil beseffen."

2. Kan Europa niet meer Amerikaanse wapens kopen en die aan Oekraïne geven, of is het verstandiger niets meer van hen te kopen?

"Naarmate Trump feller anti-Europese geluiden uit, zijn er mensen die vanuit een soort emotionele reactie zeggen: 'Dan hoeven we jullie materieel ook niet meer'", merkt Zandee. "Maar of dat verstandig is? Eigenlijk niet, vanuit de behoeftes die we hebben, maar ook om de band met de Verenigde Staten te kunnen behouden."

"Trump ziet graag dat Europa Amerikaans materieel koopt. In Europa zijn er wel enkele landen, zoals Frankrijk, die liever zien dat wij Europees materieel aan Oekraïne leveren. Maar het is ook zo: als wij Amerikaanse wapens willen kopen, en we kunnen Trump die vraag bieden, dan is dat nou juist het 'ticket' wat we hebben in de relatie met hem", legt de defensie-expert uit

3. Waarom is er in Europa geen eenheid?

Dat heeft ermee te maken dat Europa een lappendeken van landen is, verklaart Zandee. "Puur feitelijk zijn er 1,7 miljoen militairen in Europa - Turkije met een groot aantal soldaten meegerekend - maar die zijn allemaal verdeeld over nationale strijdkrachten. We hebben niet zoals de Verenigde Staten één leger, met één taal, één commando en één uitrusting. Terwijl dat natuurlijk veel effectiever is."

Bovendien zijn er verschillen tussen al deze legers, vertelt Van 't Einde: "Er zijn te veel verschillende wapensystemen, waardoor we op dit moment niet de mogelijkheid hebben om onszelf effectief te verdedigen tegen een invasie vanuit Rusland. Daarbij mist coördinatie. Voordat Europa een eigen leger heeft opgebouwd met dezelfde wapensystemen en een goede coördinatie, zijn we misschien wel 10 tot 20 jaar verder."

"Ook heb je voor grote beslissingen als het opzetten van één Europees leger een akkoord nodig van alle lidstaten", gaat hij verder. "Hongarije is meer Russisch-gezind en denkt hier heel anders over dan bijvoorbeeld Nederland. Maar de EU kan zo'n beslissing niet nemen zonder dat Hongarije aan boord is. Dat is op dit moment een grote uitdaging. Unanimiteit vormt een groot probleem en verzwakt Europa ook."

Zandee ziet dat toch anders. "Over de eenheid van Europa binnen de NAVO maak ik me niet zo'n zorgen", zegt de defensie-expert. "Het echte probleem zit 'm in de transatlantische relatie tussen de Verenigde Staten en de Europese NAVO-landen."

Bron: EenVandaag

4. Wat als Amerika uit de NAVO stapt?

"Zonder de Verenigde Staten bestaat de NAVO niet meer", zegt Van 't Einde stellig. "Natuurlijk kunnen we zonder Amerika nog gezellig met elkaar verder gaan met de goedbedoelende landen die dezelfde waarden hebben, maar de afschrikwekkende werking van de NAVO is dan weg. De tanden zijn we kwijt."

Dat kan volgens hem grote gevolgen hebben. "Op dit moment heeft Rusland niet de mogelijkheid om meteen door te stoten en heel Europa in te nemen. Maar stel dat ze over een paar jaar wel weer alle voorraden hebben aangevuld, dan zijn we heel erg kwetsbaar als Europa."

Toch vindt Zandee dat we de Europese tak van de NAVO niet moeten onderschatten. "Die loopt nu van de Noordkaap in Finland tot aan de Turks-Syrische grens, dat is niet niks", benadrukt hij. "Als Amerika uit de NAVO zou stappen, houden we nog steeds de commandostructuren, de ervaringen en de doelstellingen voor standaardisatie." De uitdagingen zitten volgens hem dus vooral in het opvangen van het gat dat de Amerikanen achterlaten, zowel op het gebied van mankracht als investeringen.

Bron: EenVandaag

5. Waar is Canada? Dat is toch ook onze transatlantische bondgenoot, maar je hoort er zo weinig over?

Canada is volgens Van 't Einde nog steeds een heel belangrijke bondgenoot. "Premier Justin Trudeau staat vierkant achter de NAVO en Europa, die heeft ons nog geen minuut in de steek gelaten", weet de Amerika-verslaggever. "Het land sluit zich nu ook veel meer aan bij de Europese NAVO-landen, omdat die dezelfde democratische waarden blijven delen en tegelijkertijd omdat de verhoudingen met de Verenigde Staten zijn verslechterd met de invoerheffingen."

"Maar Canada is een mug vergeleken met de Verenigde Staten als je kijkt naar de grootte van hun leger", gaat hij verder. "Het aantal militairen is misschien vergelijkbaar met sommige andere Europese NAVO-landen, maar dat is dus lang niet zo hoog als de Verenigde Staten. Ook Canada kan het gat wat Amerika dreigt achter te laten dus niet vullen."

"Bovendien staat Trudeau ook niet echt op goede voet met Trump", voegt hij daaraan toe. "Terwijl je eigenlijk in Canada iemand nodig zou moeten hebben die ook het oor van Trump heeft, en die ons op die manier dichter bij de Amerikaanse president kan brengen."

6. Waar blijft de VN als het gaat om de escalatie van het conflict tussen Oekraïne en VS?

Zandee antwoordt duidelijk: "Die komt niet. Omdat we in een structuur zitten van de VN-Veiligheidsraad zoals die na de Tweede Wereldoorlog is opgericht. Die bepaalt dat de Veiligheidsraad nooit iets kan besluiten zonder dat alle vijf de permanente leden het eens zijn." Dat zijn de Verenigde Staten, Rusland, China, Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk.

"Je kunt alleen iets van de Verenigde Naties verwachten in het scenario van een staakt-het-vuren", denkt de defensie-expert. "Misschien dat de Russische president Vladimir Poetin wel akkoord gaat met wat blauwhelmen." Maar Zandee betwijfelt of een vredesmacht onder VN-vlag uiteindelijk een vruchtbare oplossing zal zijn.

7. Wat willen de VS onder Trump met Rusland, en misschien ook met China?

"De werkelijkheid is dat niemand weet wat Trump precies wil. Zouden we het maar weten", zegt Van 't Einde. "Normaal legt iemand tijdens onderhandelingen z'n kaarten op tafel. Maar nu doet Trump dat niet en dus blijft iedereen maar gissen. Dat maakt het natuurlijk voor de Oekraïense president Volodymyr Zelensky en voor Europa heel moeilijk. Wat moeten we hem geven voordat hij tevreden is?"

"In het slechtste scenario wil Trump Oekraïne weggeven om de banden met Rusland aan te halen, zodat hij met Poetin een front kan vormen tegen China", vervolgt hij. "Een andere theorie is dat Trump gewoon de wereld wil verdelen in drie grote machtsblokken: de Verenigde Staten, Rusland en China. En West-Europa is in dat geval dan wel een bondgenoot van Amerika, maar Oost-Europa mag bij Rusland horen. Maar we weten het niet, het kan alle kanten op."

8. Wat vinden Amerikanen zelf van Trump?

"Democraten vinden het heel erg wat er nu gebeurt", zegt Van 't Einde. "Maar de meeste Republikeinen vinden het goed dat Trump zo duidelijk voor Amerika kiest en niet over zich heen laat lopen. Eindelijk weer een president die kracht uitstraalt en doet wat 'ie heeft beloofd: America First, vinden zij."

"Sterker nog: zelfs mensen binnen de Republikeinse partij die eerst nog kritisch op Trump waren, en bijvoorbeeld opkwamen voor steun aan Oekraïne, staan nu aan de kant van Trump", ziet de Amerika-verslaggever. "Dat zal ook wel vanuit een soort opportunisme zijn, omdat ze niet hun positie willen kwijtraken."

Voorlopig zal Trump zijn plannen vrij gemakkelijk kunnen presenteren zonder dat hij er echt minder populair door wordt, denkt hij. "Omdat de gemiddelde Amerikaan op de korte termijn weinig negatieve gevolgen zal ervaren. Op de lange termijn echter, als Europa afstand neemt van de Verenigde Staten en een eigen defensie-industrie optuigt, dan gaat dat Amerikaanse bedrijven veel geld en banen kosten. Maar dat merken ze pas over 10 of 15 jaar."

9. Wat zouden Trump en Musk allemaal kunnen uitschakelen bij ons in West-Europa?

"Sowieso zou Elon Musk zijn Starlink-systeem, voor internet via satellieten, kunnen uitschakelen. Oekraïne is daar afhankelijk van", vertelt Van 't Einde. "In West-Europa zijn we daar nu niet van afhankelijk af, maar we hebben ook nog geen Europese 'Starlink'." De Europese Unie werkt wel aan een eigen satellietnetwerk, maar daarvan staat de ingebruikname pas gepland voor 2030.

"De angst die mensen natuurlijk vooral hebben, is dat Amerikanen ons opeens in ons uppie achterlaten", zegt Zandee. "Maar veel waarschijnlijker is dat ze beperkt troepen zullen terugtrekken uit Europa. En dat er een soort onderhandelingsspel ontstaat, waarin wij daar weer op moeten reageren."

"Ik denk ook dat er vanuit de Amerikaanse strijdkrachten op enig moment tegenstand zal komen mocht Trump de defensie-samenwerking met Europa stopzetten", gaat de expert verder. "Hij heeft natuurlijk marionetten, maar zal toch op de hoogte worden gesteld dat dit zijn eigen belangen schaadt. Om maar iets te noemen: geen Amerikaanse aanwezigheid in Europa betekent ook dat de Amerikanen niet meer in Rusland kunnen kijken. Ze zouden dus veel inlichtingen kwijtraken."

10. Kan er een Europees leger komen of zijn we daarvoor te verdeeld?

"Voor de toekomst is het heel belangrijk dat we een eigen Europees defensieleger optuigen, zodat we onze eigen boontjes kunnen doppen", vindt Van 't Einde. "Dat we kunnen garanderen dat op de lange termijn bijvoorbeeld een afgesproken aantal eigen geproduceerde tanks zal worden afgenomen."

Hij denkt ook dat zoiets mogelijk is. "We hebben het eerder gedaan: in de jaren 60 en 70 waren Boeing en andere Amerikaanse vliegtuigbouwers oppermachtig. Er was geen Europees alternatief. Dat vonden we niet wenselijk, en toen is vanuit een samenwerking met meerdere Europese landen Airbus opgericht. Inmiddels is dat de grootste vliegtuigbouwer ter wereld. Ik denk dat we dit trucje opnieuw kunnen uitvoeren."

Bovendien heeft Europa volgens hem nu een wake-upcall gehad. "In een week tijd is er veel verschoven. 3 weken geleden hadden we in Europa nooit de handen op elkaar gekregen voor een grote investering in een eigen defensie-industrie. Maar door alles wat er gebeurd is, is heel Europa er opeens van doordrongen dat er echt iets moet gebeuren. En wordt er serieus gesproken over een Europees leger."

Zandee ziet een Europees leger toch niet zo snel werken. "Misschien dat het op commandoniveau wel zou werken, maar ook 'Jan Soldaat' moet met elkaar kunnen spreken. En dat werkt niet op grote Europese schaal met zoveel taalverschillen. Een ander punt: er moet voor zo'n leger één bevelvoering zijn, en die is er niet. We hebben wel structuren, maar die zijn beperkt tot de EU, en daar zitten bijvoorbeeld de Britten, Noren en Turken niet in. Er is ook geen politieke wil om tot een federaal Europa over te gaan. Dus de hele politieke structuur ontbreekt om dit militair mogelijk te maken."