Door de opkomst van kunstmatige intelligentie (AI) veranderen beroepen. Nieuwe technologieën kunnen delen van het werk overnemen, maar werken ze in de praktijk altijd even goed? We vroegen het aan mensen de nu al AI voor hun werk gebruiken.

Vooral bij taalkundige beroepen is de ontwikkeling van AI zichtbaar: programma's zoals ChatGPT kunnen inmiddels hele teksten zelfstandig schrijven. Online marketeer Matthias Joosse en Walter Groenewegen van ondertitel-bedrijf inVision vertellen hoe hun werk door nieuwe technologieën verandert.

Al 20 jaar in 'online business'

Matthias Joosse zit al 20 jaar in de 'online business'. Op zijn 15de bouwde hij een website voor het downloaden van polyfone ringtones. Het werd een onverwacht succes: binnen korte tijd had zijn site 100.000 views per maand.

De ringtones die hij aanbood waren alleen illegaal gedownload, dus Matthias besloot zijn website toch maar snel weer uit de lucht te halen. Zijn eerste bedrijfje was misschien een kortstondig succes, maar de vlam was ontstoken.

Bron: Privéfoto

Aanvulling, geen vervanging

Hij werkt inmiddels als online marketeer en doet onder andere SEO-optimalisatie voor bedrijven. Dat betekent dat hij teksten voor websites schrijft met specifieke trefwoorden erin, waardoor deze websites hoog terecht komen in zoekmachines.

Daarvoor gebruikt hij steeds vaker programma's als ChatGPT. Een waardevolle aanvulling, vindt Matthias, maar AI neemt niet het complete werk van hem over. "Ik zie dat de teksten SEO-technisch kloppen, maar er is altijd iemand nodig die het helemaal naleest en het inhoudelijk laat aansluiten met de dienstverlening, zodat het klopt."

'Teksten niet speciaal genoeg'

Dat komt doordat programma's als ChatGPT vaak te algemeen zijn. De door computers geschreven teksten zijn vaak 'plat' en niet speciaal genoeg, legt de online marketeer uit. "Je moet er altijd nog meer informatie instoppen zodat hij met iets bijzonders komt."

In theorie is dat wel mogelijk: de 'robot' schrijft de tekst op basis van zelf ingevoerde trefwoorden. Hoe meer van deze trefwoorden je gebruikt, hoe beter de tekst wordt. Maar, vertelt Matthias: "De tijd die dat kost kun je ook gewoon gebruiken om de tekst aan te passen naar de precieze situatie."

Ondertitelaars doen alles tegelijk

Ook voor mensen die ondertitelingen maken is de inzet van kunstmatige intelligentie interessant, vertelt Walter Groenewegen. Hij is directeur van inVision, een bedrijf dat al 30 jaar voor omroepen en commerciële partijen professionele ondertitels maakt.

Op dit moment worden de ondertitelingen en vertalingen vooral door mensen gemaakt. "Dat gaat in één keer", legt Walter uit. "Op het ene deel van het scherm zie je de video en op het andere deel van het scherm typ je de vertaling en ondertiteling."

'Veel gecompliceerder dan je denkt'

Ondertitelen is volgens hem 'veel gecompliceerder dan de meeste mensen denken'. "Je luistert en tikt tegelijkertijd mee. En je moet het aan de juiste tijdcode koppelen, want de tekst moet op het goede moment op het beeld verschijnen."

Voor een televisieprogramma of een serie-aflevering van een uur zijn de medewerkers van inVision dan ook vaak twee dagen bezig om de gesproken tekst te vertalen en te ondertitelen.

Bron: Privéfoto

(Nog) geen tijdsbesparing

In principe zouden ondertitelaars door kunstmatige intelligentie een hoop tijd kunnen besparen op hun werk. Maar dat valt in de praktijk toch heel erg tegen, ziet Walter.

"Als je de video in een programma stopt, heb je het na 1,5 of 2 uur weer terug. Dat is een tijdwinst", zegt hij. "Maar als je tijdens de eindredactie vervolgens heel veel tijd kwijt bent om het netjes te krijgen, dan schiet het niet op."

Verkeerde interpretaties

In teksten op basis van AI staan nu nog te grote fouten, benadrukt de ondertitelaar. "Het zit vaak in de interpretatie. Als een 'goal' in het voetbal wordt vertaald als 'doelstelling', zit je verkeerd. Je verliest dan het doel van de ondertiteling en het stoort de kijker."

InVision werkt daarom nog maar zeer beperkt met kunstmatige intelligentie. "Als een klant bijvoorbeeld 's morgens belt en 's middags zelfde taal-ondertiteling nodig heeft, zetten we het weleens in", vertelt de directeur. "Het is dan niet perfect, dus moeten we heel netjes de eindredactie doen."

Minder werk voor vertalers

Toch zou AI een grotere rol in de toekomst kunnen spelen, denkt hij: "Vergeleken met een aantal jaren geleden is er vooruitgang, al zijn er wel nog veel stappen te zetten. Het zal er zeker komen, maar hoe lang het gaat duren, daar zou ik geen gok op willen wagen."

Wel heeft de opkomst van kunstmatige intelligentie consequenties voor het vak, denkt Walter. "Hoe beter de programma's worden, hoe minder werk er voor vertalers overblijft. Maar of het ooit zover komt dat elke videoproducent met een softwarepakket zelf een goede ondertiteling en vertaling kan maken, is de vraag."

Geen angst voor ontwikkeling

Angst voor de ontwikkeling van kunstmatige intelligentie heeft Walter niet. "Nee, want dan ga je je afzetten." Bovendien zal er voor bedrijven zoals inVision een markt blijven bestaan, zegt hij. "Denk bijvoorbeeld aan exotische talencombinaties."

Ook Matthias maakt zich geen zorgen dat zijn beroep volledig kan verdwijnen. "Als SEO-marketeer bepaal je vaak de hele contentstrategie. Dat is veel meer dan 'alleen' teksten schrijven", benadrukt hij. "Ik denk dus niet dat SEO'ers hun complete baan kwijtraken."

Niet het gewenste resultaat

Bovendien is SEO-marketing slechts een deel van Matthias' werk: hij bouwt namelijk ook websites voor zijn klanten. En juist daarbij zou kunstmatige intelligentie hem in de toekomst kunnen helpen, zegt hij.

Met behulp van AI hoopt hij straks geen webdesigner meer nodig te hebben. Maar zover is het nu nog niet: "Ik wilde dat een programma webdesigns ging maken, zodat ik die later kon omzetten in een daadwerkelijke website. Ik heb meerdere dingen geprobeerd, maar ik kreeg er niet uit wat ik wilde."

'Menselijke interactie blijft belangrijk'

Matthias verwacht dat dit de komende jaren gaat veranderen. Maar ook in webdesign zullen mensen niet helemaal vervangen worden, denkt hij: "Wat doe je bijvoorbeeld als er een site gehackt wordt? Ga je dan tegen het programma zeggen: 'Maak de site maar opnieuw, want hij is gehackt?' Dan ben je te laat. Je zal altijd een team van developers nodig hebben die de feedback toepast."

Vooral de menselijke interactie zal volgens hem altijd belangrijk blijven, hoe goed kunstmatige intelligentie zich in de toekomst ook ontwikkelt. "Je wil als klant een sparringpartner, iemand die jouw ideeën bespreekt. AI kan tot nu toe alleen uitvoeren, niet strategisch meedenken."

NSC en ChristenUnie pleiten voor een zogenaamde rode knop om jongeren digitaal beter te beschermen. Waarmee met één druk op de knop, al jouw online gegevens in één keer worden verwijderd. De vraag is of dat gaat werken.

Jongeren moeten beter beschermd worden op het internet. Dat is de boodschap die Don Ceder van de ChristenUnie en Jesse Six Dijkstra van NSC aan de Tweede Kamer duidelijk willen maken. "Voordat je achttien bent, zijn er verschillende online profielen van je gemaakt."

Cookies slaan alles op

"Onze persoonlijke gegevens worden opgeslagen door cookies', zegt Lotje Beek, beleidsadviseur bij Bits of Freedom. "Cookies zijn een soort bestandjes die op een website zitten, en vervolgens vanaf de website terug gaan naar je computer'', legt ze uit. "Hierdoor houden ze bij wat jij online doet, op welke dingen je klikt, en voor hoelang."

"Deze informatie wordt vervolgens opgeslagen door bedrijven zoals Meta en Google. Op basis hiervan schetsen ze jouw persoonlijk profiel", vervolgt Beek. "Ze weten hierdoor precies welke boodschap ze aan jou kunnen meegeven, bijvoorbeeld om iets te kopen op het internet. Hierdoor verlies je de autonomie."

Persoonlijke online profiel

"Middels een online profiel kunnen bedrijven jou opdelen in bepaalde categorieën", vertelt cyberexpert Dave Maasland. "Bijvoorbeeld op interessegebied, leeftijdscategorie en of je man of vrouw bent. Dat kan heel gedetailleerd gaan."

"Maar dat gebeurt niet alleen via cookies", maakt hij duidelijk. "Ook je mobiele apparaat slaat informatie op. Het belangrijkst is dat mensen beseffen dat als je digitale voetsporen achterlaat, je snel persoonlijke informatie vrijgeeft."

Kansongelijkheid voor jongeren

Volgens NSC en ChristenUnie kunnen digitale profielen negatieve gevolgen hebben en leiden tot kansenongelijkheid. Ook beleidsadviseur Beek kan zich hierin vinden. "Vacatures voor mannelijke beroepen worden voor 90 procent vaker aan mannen laten zien, blijkt uit onderzoek van het College van de Rechten voor de Mens. Vrouwen zien weer vaker vacatures voor kappersopleidingen, waardoor zij vacatures als monteurs bijvoorbeeld missen. Dit levert minder kansen op en verdeelt de samenleving."

Ook cybersecurity-expert Maasland ziet problemen. "Als eenmaal iets op het internet staat, zal deze informatie niet snel verdwijnen. Bijvoorbeeld fanatieke berichten over je voetbalclub, of een boze reactie naar een leraar, die kunnen later altijd weer opduiken. Tijdens een ruzie of een sollicitatie bijvoorbeeld," legt hij uit.

'Niet hoe het internet werkt'

Precies hier zit volgens Maasland ook de crux. "De informatie op het internet staat altijd ergens opgeslagen, zelfs met een mooie rode knop. Hoe graag we ook een makkelijke oplossing willen, dit is niet hoe het internet werkt."

Desondanks vinden beide experts het goed dat NSC en ChristenUnie dit onderwerp onder de aandacht brengen. "Jongeren moeten beter beschermd worden op het internet, maar we moeten in deze fase vooral kijken naar de voorkant," vervolgt Maasland. "Kinderen moeten weten dat het belangrijk is om na te denken wát je plaatst op het internet. De oplossing zit in meer educatie en mediabewustzijn. Niet bij een magische knop."