Wereldconcern Shell heeft het onderzoek medegefinancierd dat aan de basis stond van het afschaffen van de dividendbelasting. Dat stelt onderzoeksjournalistiek platform Follow The Money (FTM). Het rapport is omstreden, omdat het de enige als wetenschappelijk aangemerkte bron is voor de memo’s van het kabinet. Tijdens de formatie van kabinet-Rutte III zijn ambtelijke notities voor de onderhandelaars opgesteld over de politiek omstreden afschaffing van de dividendbelasting.

Het gaat om het rapport Wederzijds Profijt, afkomstig van de Rotterdam School of Management (RSM). Het rapport is, zo blijkt uit de publicatie van FTM, gefinancierd door Shell, Unilever, AkzoNobel, DSM en Philips, en ook door werkgeversorganisatie VNO-NCW. En dat laatste is interessant omdat werkgeversorganisatie VNO-NCW het rapport eerder al gebruikte in de lobby voor een andere belastingmaatregel waar grote bedrijven van profiteren. Ook loopt er een onderzoek van de Commissie Wetenschappelijke Integriteit naar een van de auteurs van het rapport.

Heikele kwestie in de politiek

De afschaffing van deze belasting is politiek zeer omstreden. De in het regeerakkoord afgesproken maatregel kost de schatkist zo'n 1,4 miljard euro per jaar, een doorn in het oog van de oppositie.

Geen van de oppositiepartijen ziet heil in afschaffing van de dividendbelasting en van de regeringspartijen is eigenlijk alleen de VVD er warm voorstander van. Omdat die partij tijdens de formatie bereid was de coalitiepartners CDA, D66 en ChristenUnie genoeg 'wisselgeld' te bieden, kwam de maatregel toch in het regeerakkoord terecht. Volgens het kabinet staat daar echter tegenover dat Nederland daardoor aantrekkelijker wordt als vestigingsland voor bedrijven, wat gunstig is voor de werkgelegenheid.

Diverse bewindslieden ontkenden in eerste instantie nog dat er memo’s bestonden over de afschaffing van de dividendbelasting. Toen dagblad Trouw publiceerde dat er wel degelijk notities waren, gaf het kabinet na politieke druk de stukken vrij. Volgens Follow the Money zou het besluit over de afschaffing van de dividendbelasting nu dus genomen zijn op basis van discutabel onderzoek dat werd gefinancierd door Shell.

‘Dividendbelasting werkt marktverstorend’

Als wereldconcern noemt Shell de dividendbelasting ‘marktverstorend’. “Dividendbelasting is nadelig voor de concurrentiepositie van Nederland als vestigingsland ten opzichte van andere landen”, aldus het bedrijf in een verkiezingsmanifest voor de Tweede Kamerverkiezingen. 

“Het is een gotspe dat beleidsmakers en politici de afschaffing van de dividendbelasting op basis van dit rapport durven te bepleiten”, reageert hoogleraar economie aan de Erasmus School of Economics Bas Jacobs tegen FTM. Vorig jaar ontkende Shell nog mede-opdrachtgever van het onderzoek te zijn.

GroenLinks: ‘Tweede Kamer heeft recht op onafhankelijke informatie’

De SP eist opheldering. “Voor wie zit dit kabinet er eigenlijk?”, vraagt Lilian Marijnissen zich af. “Voor de mensen of voor het grote geld? Wij laten ons niet langer dicteren.” GroenLinks wil dat de Algemene Rekenkamer uitzoekt wie het meeste profiteert van de voorgenomen afschaffing van de dividendbelasting. Tweede Kamerlid Bart Snels vraagt het adviesorgaan daar een onafhankelijke blik op te werpen, omdat het kabinet volgens hem weigert openheid van zaken te geven.

Snels vindt dat het kabinet beter moet uitleggen waarom het afschaffen van de dividendbelasting goed is voor het land. “De Tweede Kamer heeft recht op onafhankelijke informatie over het besluit, daarom willen we de Algemene Rekenkamer inschakelen om alle informatie boven tafel te krijgen’”, aldus de financieel woordvoerder van GroenLinks tegen persbureau ANP. Of zijn verzoek wordt ingewilligd, is aan de Rekenkamer. Die bepaalt zelf zijn eigen onderzoeksagenda.

Naar aanleiding van de publicatie van FTM komt er een nieuw debat over de afschaffing van de dividendbelasting. Ook de PVV, PvdA, 50Plus en Denk steunen het verzoek voor een debat met Mark Rutte.

De Consumentenbond doet vandaag een oproep in de Tweede Kamer: verlaag de btw op elektriciteit om de energierekening financieel behapbaar te houden. Maar is dat de oplossing? "Tijdelijke pleister."

De energierekening: voor veel mensen is het een grote zorg. Daarom roept de Consumentenbond op om het btw-tarief voor energie van 21 procent naar 9 procent te verlagen.

Hoge rekening profiteert

Dat er iets moet gebeuren is duidelijk, ook volgens energie-expert bij Milieu Centraal Gwen Jansen. Maar het voorstel van de Consumentenbond is volgens haar maar 'een tijdelijke pleister'. Daarbij is het vooral voordelig voor mensen die al veel stroom gebruiken, en niet voor mensen die juist proberen de energierekening laag te houden omdat ze al moeite hebben met betalen.

"Dit voorstel is eigenlijk vooral goed voor de mensen met een hoge energierekening, want die profiteren het meest", vertelt ze. "Maar juist de mensen die het heel hard nodig hebben, maar een lagere energierekening hebben, profiteren minder. Dus wij zijn voorstander van meer structurele maatregelen."

Beter isoleren

Minder btw betalen klinkt als een goed idee, maar houdbaar is het niet volgens Jansen. "Want uiteindelijk gaat die btw weer omhoog, dus je kan beter kijken hoe deze mensen op de langere termijn geholpen kunnen worden."

Maar er zijn volgens de energie-expert wel andere maatregelen die genomen kunnen worden om de energierekening betaalbaar te houden. "Verreweg op één staat het beter isoleren en ventileren van de woningen. Energie die je niet verbruikt hoef je ook niet te betalen. 2 op de 3 woningen zijn nog slecht geïsoleerd en 9 op de 10 slecht geventileerd. Dat zorgt voor veel hogere kosten dan nodig is."

Inzet energiecoaches

Maar volgens Jansen kunnen zogenaamde energiecoaches ook een groot verschil maken. Dat terwijl in bijvoorbeeld de gemeente Amsterdam de huis-aan-huisbezoeken met de energiecoaches worden stopgezet. "Uit onderzoek van TNO blijkt heel duidelijk dat energiecoaches, heel goed werk leveren en dat zij de maatschappelijke kosten ook op termijn heel erg laag kunnen houden. Ook voor de gezondheid van heel Nederland is dat goed."

Het is een laagdrempelige manier om mensen te helpen, zegt Jansen. "Je ziet dat heel veel energiehulp mensen nog niet bereikt. De deuren blijven dicht, vooral bij mensen die de energierekening niet kunnen betalen. Daar is schaamte en wantrouwen. Hoe kom je daar wel binnen? Door heel dicht bij deze mensen te staan." Volgens de experts is dat het geval met energiecoaches. "Die werken ook vaak met vrijwilligers uit de buurt, die wel binnenkomen bij deze mensen."

Radiatorfolie, douchetimers en tochtstrips

Claar Wachter is zo'n energiecoach bij organisatie !WOON die bewoners in Amsterdam bijstaat. Zij weet precies waar ze op moet letten als ze bij mensen over de vloer komt, en heeft een aantal trucjes die ze altijd aanbeveelt. Bijvoorbeeld een timer voor in de douche: "Na 5 minuten geeft die een geluid als een sirene." Of folie achter de verwarming: "Dat zorgt dat je niet de buitenmuur verwarmt, maar dat alles binnen blijft."

En zo kan ze nog even verder gaan: tochtstrips, de instellingen van de cv-ketel en zelfs de brievenbus komen aan bod bij haar huisbezoeken. Daar ziet ze ook wat de hoge rekening met mensen kan doen. "Ik kom ook wel bij mensen die hun verwarming niet aan durven te zetten vanwege de energierekening. Dat is ook niet goed voor de gezondheid."

'Het is altijd zinvol'

Het werk van Claar wordt gewaardeerd door de mensen die het nodig hebben. "Mensen zijn blij als ik uitleg hoe de verwarming werkt: dat je niet de radiatoren aan en uit moet doen, maar de thermostaat moet gebruiken. Of mijn uitleg over de radiatorfolie of over ventileren. Het is altijd zinvol, ook als het alleen is om mensen gerust te stellen dat ze het meeste goed doen."

Een lagere btw is volgens Claar helemaal niet zo'n slecht idee. "Er zit nu wel heel veel belasting op voor de consument, dus ik ben het wel eens met de redenatie." Verder is de energiecoach het met Milieu Centraal eens dat goede isolatie in woningen de meest duurzame oplossing is. "Dat scheelt enorm."

Investeren in energiehulp

Helemaal tegen het idee van de Consumentenbond is Jansen van Milieu Centraal overigens niet. "Elke poging om te zorgen dat die energierekening betaalbaar wordt, is hartstikke goed want het is heel erg nodig. Maar", gaat ze verder, "wij denken dat er een betere maatregel is."

"Wij zijn er groot voorstander van dat het energiehulp-werkveld eigenlijk versterkt wordt om hun werk nog beter te kunnen doen. Dat ze de tools krijgen, de content, de kennis om de mensen ook structureel te kunnen helpen", sluit ze af.