meer NPO start

EU ‘home alone’ nu VS nieuwe diplomatieke koers vaart

De relatie tussen de VS en Europa is onder Trump erg veranderd. De Amerikaanse ambassadeur in Den Haag spoorde Nederland deze week aan om Rusland harder aan te pakken. Zijn ambtsgenoot in Duitsland gaf in een interview te kennen de conservatieve stroming in Europa te ondersteunen. Het zijn ongebruikelijke uitlatingen voor ambassadeurs. CDA-Europarlementariër Esther de Lange vindt deze uitspraken dan ook duidelijke tekens dat Europa snel op eigen benen moet komen te staan.

Het is hét gespreksonderwerp tijdens de studiedagen van de Fractie Europese Volkspartij (EVP) in München: hoe moet Europa zich verhouden ten opzichte van de nieuwe diplomatieke koers van VS onder Trump?  Esther de Lange is daar met haar collega-christendemocraten uit heel de EU. Onder anderen Angela Merkel en Oostenrijks premier Sebastian Kurz zijn aanwezig. Inmiddels dringt tot de EU door dat America First niet slechts een verkiezingsleus van Trump was. “Een topdiplomaat zei gisteren tegen mij: 'Europa is home alone, en kan niet meer rekenen op de VS als automatische bondgenoot'. Wij moeten vooral niet zoals Amerika met gestrekt been erin en overal de deuren dichtgooien,” aldus Esther de Lange.

‘Conservatieve opleving in Europa’

De afgelopen dagen stellen de Amerikanen de Europeanen op de proef. Amerikaans ambassadeur Pete Hoekstra zei op BNR dat Nederland, om gerechtigheid te krijgen voor MH17, zich agressiever moet opstellen ten opzichte van Rusland. Er verscheen ook een interview op de Amerikaanse website Breitbart met Richard Grenell, de kersverse ambassadeur in Berlijn. Hij stak daarin de loftrompet over de Oostenrijkse premier Sebastian Kurz (‘”hij is een rockster”), en hij voorspelde dat er een conservatieve opleving zal komen in Europa. Normaal gesproken mengen ambassadeurs zich niet in de binnenlandse politiek. Volgens Marnix Krop, oud-ambassadeur voor Nederland in Frankrijk, Polen en Duitsland, zijn de uitlatingen van Grenell inmenging in de interne aangelegenheden van een land. Iets dat een diplomaat niet hoort te doen. Met name Duitse parlementariërs reageerden geïrriteerd op de uitspraken van Grenell, en riepen hem op om zijn gedrag snel aan te passen.

Volgens David Criekemans, hoofddocent internationale politiek aan de Universiteit Antwerpen, zijn de VS-diplomaten nu zakenlieden of persoonlijke vrienden van president Trump. Mensen die dus ook de stijl van Donald Trump hanteren. De carrièrediplomaten die doorgaans iets gematigder zijn, hebben volgens hem het Amerikaanse departement van Buitenlandse Zaken één voor één verlaten. “Het buitenlands beleid wordt nu volledig vanuit het Witte Huis gedicteerd.” Sowieso worden diplomaten in de VS  in tegenstelling tot in de EU, politiek benoemd.

Oud-ambassadeur Krop denkt dat er een economische motief achter de uitspraken van de Amerikaanse ambassadeur in Nederland zou kunnen zitten. Hoekstra stelde namelijk dat Nederland uit de Russisch-Europese gaspijplijn Nord Stream 2 moet stappen. “De Amerikanen produceren nu ook veel gas en willen bijvoorbeeld LNG naar Nederland exporteren. Ik sluit niet uit dat dat met de uitspraken van Hoekstra te maken heeft.”

Deze diplomatieke uitglijders kwamen bovenop de hoofdpijndossiers die er al waren: de staalheffing die Trump nu ook voor de EU gaat invoeren en het mes dat de VS op de keel zetten van bedrijven die het nog wagen zaken te doen met Iran. De Franse Peugeotfabrikant maakte deze week bekend alle activiteiten in Iran te staken.

'Decennialange vriendschappelijke band VS en EU voorbij'

Een openlijke reactie van de Nederlandse en Duitse overheid kwam er niet. Dat is maar goed ook, vindt De Lange, die als vicevoorzitter van de grootste fractie in het Europees Parlement één van de invloedrijkste parlementariërs in Brussel is. “Europa gaat steeds beter met één mond spreken en dat doen we niet op de manier die nu standaard is in het Witte Huis, maar op onze eigen rustige manier. Laat Europa maar het continent zijn dat de rust en het koele hoofd bewaart.”  De Lange verbindt er wel de conclusie aan dat het gedaan is met de decennialange vriendschappelijke band tussen de VS en de EU. “Dat doet pijn, want we delen veel met de VS. Zowel geschiedenis als bepaalde waarden. De automatische bondgenoot Amerika is weggevallen.”

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

EU moet demonstranten in Servië meer steunen, zegt historicus: 'Anders kans dat rechtsstaat verder afbrokkelt'

EU moet demonstranten in Servië meer steunen, zegt historicus: 'Anders kans dat rechtsstaat verder afbrokkelt'
Tienduizenden Serviërs gingen zaterdag de straat op in Belgrado
Bron: ANP/AFP

Al maanden wordt in Servië gedemonstreerd tegen de regering van president Vučić. Ook vandaag gingen tienduizenden mensen de straat op in hoofdstad Belgrado. Intussen houdt Europa zich op de vlakte.

De betogers, onder wie studenten, boeren, veteranen en werknemers, vinden dat de rechts-populistische president Aleksandar Vučić moet aftreden vanwege corruptie en zijn innige band met Rusland.

Treinstation ingestort

De demonstraties begonnen afgelopen november, toen de net verbouwde overkapping van een treinstation in de stad Novi Sad instortte. Daarbij vielen vijftien doden. De overheid moet daar verantwoordelijkheid voor nemen, zeggen de demonstranten.

Toch denkt de autoritaire Vučić er niet over om op te stappen. Hij doet er juist alles aan om zijn positie te behouden. Terwijl de demonstranten vreedzaam protesteren, probeert de regering ze te provoceren en zo geweld uit te lokken, vertelt Balkan-historicus Geert Luteijn.

'Corruptie gaat ver'

"De corruptie van Vučićs regering gaat echt heel ver", zegt Luteijn. "Mensen die bij de overheid werkten toen er in 2023 verkiezingen waren, kregen bijvoorbeeld te horen dat ze ontslagen zouden worden als ze niet op Vučić zouden stemmen." Hij heeft de verkiezingen vervalst, vertelt de historicus.

"En als je wil werken bij een overheidsorganisatie, wordt van je verwacht dat je iets doet voor de partij van de president, de conservatieve SNS." Het overheidsapparaat in Servië is niet onafhankelijk, maar wordt gedomineerd door Vučić en zijn partij, vertelt Luteijn.

Bekijk ook

'Protesten ongekend'

De huidige protesten zijn ongekend groot, zegt de historicus. "Er wordt geschat dat sinds november zo'n 2 miljoen Serviërs hebben deelgenomen aan een protest."

Hoewel er al eerder flink gedemonstreerd werd in het land, zoals in 2.000 toen protesten tot het aftreden van de voormalig president Slobodan Milošević leidden, gingen nooit zoveel mensen tegelijk de straat op. De kans dat er uiteindelijk iets verandert is dan ook groot, denkt Luteijn.

Afzetten niet makkelijk

"De vraag is alleen wanneer en hoe." Vučić afzetten zal nog niet zo makkelijk zijn. "Hij zou nieuwe verkiezingen kunnen uitschrijven en die opnieuw kunnen manipuleren, waardoor de oppositie weer geen kans krijgt." Een goed georganiseerde oppositie is er ook niet, volgens Luteijn.

"Daarnaast krijgt Vučić nog altijd veel steun vanuit het buitenland, ook van de Europese Unie. Servië zit in een vergevorderde toetredingsprocedure tot de EU. Die had allang stilgelegd moeten worden, gezien de ondemocratische manier waarop de regering te werk gaat."

Steun van de EU

Vučić voelt zich gesteund door de EU, die geen afstand neemt. Terwijl de Unie juist meer steun zou moeten uitspreken voor de demonstranten, vindt Luteijn. "Het is overigens niet zo dat dat helemaal niet gebeurt, maar de EU heeft het probleem dat ze niet met één mond spreekt als het om dit soort thema's gaat."

"Er zijn wel Europarlementariërs die kritische vragen hebben gesteld over de huidige situatie in Servië. Tegelijk oefent de Europese Commissie geen druk uit op de regering van het land om te veranderen."

Bekijk ook

Economische belangen

Dit heeft te maken met economische belangen, vermoedt Luteijn. Hij wijst op een lithiumdeal die recent werd gesloten toen de Duitse bondskanselier Olaf Scholz op bezoek was in Belgrado. "Die deal werd bekrachtigd door een vertegenwoordiger van de Europese Commissie. Die lijkt dus graag zaken te doen met Vučić."

Servië is niet het enige land in de Balkan waar het onrustig is, zegt de historicus. "Veel van deze landen hebben autocratische leiders en die kijken met argusogen naar de huidige protesten. Denk aan Viktor Orbán, de minister-president van Hongarije. Hij is een bondgenoot van Vučić."

Tussenkop

De huidige protestbeweging in Servië komt op voor een democratische rechtsstaat, benadrukt Luteijn. "Dus als wij in Europa een functionerende rechtsstaat willen, dan moeten we ook zorgen dat in landen waar die onder druk staat, dat daar daadwerkelijk actie wordt ondernomen wanneer daar protest tegen is."

"We moeten naar die protesten luisteren. En als we dat nalaten, moeten we er rekening mee houden dat die rechtsstaat verder afbrokkelt in de komende jaren."

EU moet demonstranten in Servië meer steunen, zegt historicus

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Minder astma bij kinderen die in de natuur spelen: 'Richt schoolplein zo groen mogelijk in'

Astma en allergieën komen de laatste jaren steeds meer voor bij kinderen. Onderzoek uit Finland toont aan dat kinderen die regelmatig in de natuur zijn daar veel minder last hebben. Scholen en kinderdagverblijven kunnen daar een rol in spelen.

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Ook interessant