EU ‘home alone’ nu VS nieuwe diplomatieke koers vaart

De relatie tussen de VS en Europa is onder Trump erg veranderd. De Amerikaanse ambassadeur in Den Haag spoorde Nederland deze week aan om Rusland harder aan te pakken. Zijn ambtsgenoot in Duitsland gaf in een interview te kennen de conservatieve stroming in Europa te ondersteunen. Het zijn ongebruikelijke uitlatingen voor ambassadeurs. CDA-Europarlementariër Esther de Lange vindt deze uitspraken dan ook duidelijke tekens dat Europa snel op eigen benen moet komen te staan.

Het is hét gespreksonderwerp tijdens de studiedagen van de Fractie Europese Volkspartij (EVP) in München: hoe moet Europa zich verhouden ten opzichte van de nieuwe diplomatieke koers van VS onder Trump?  Esther de Lange is daar met haar collega-christendemocraten uit heel de EU. Onder anderen Angela Merkel en Oostenrijks premier Sebastian Kurz zijn aanwezig. Inmiddels dringt tot de EU door dat America First niet slechts een verkiezingsleus van Trump was. “Een topdiplomaat zei gisteren tegen mij: 'Europa is home alone, en kan niet meer rekenen op de VS als automatische bondgenoot'. Wij moeten vooral niet zoals Amerika met gestrekt been erin en overal de deuren dichtgooien,” aldus Esther de Lange.

‘Conservatieve opleving in Europa’

De afgelopen dagen stellen de Amerikanen de Europeanen op de proef. Amerikaans ambassadeur Pete Hoekstra zei op BNR dat Nederland, om gerechtigheid te krijgen voor MH17, zich agressiever moet opstellen ten opzichte van Rusland. Er verscheen ook een interview op de Amerikaanse website Breitbart met Richard Grenell, de kersverse ambassadeur in Berlijn. Hij stak daarin de loftrompet over de Oostenrijkse premier Sebastian Kurz (‘”hij is een rockster”), en hij voorspelde dat er een conservatieve opleving zal komen in Europa. Normaal gesproken mengen ambassadeurs zich niet in de binnenlandse politiek. Volgens Marnix Krop, oud-ambassadeur voor Nederland in Frankrijk, Polen en Duitsland, zijn de uitlatingen van Grenell inmenging in de interne aangelegenheden van een land. Iets dat een diplomaat niet hoort te doen. Met name Duitse parlementariërs reageerden geïrriteerd op de uitspraken van Grenell, en riepen hem op om zijn gedrag snel aan te passen.

Volgens David Criekemans, hoofddocent internationale politiek aan de Universiteit Antwerpen, zijn de VS-diplomaten nu zakenlieden of persoonlijke vrienden van president Trump. Mensen die dus ook de stijl van Donald Trump hanteren. De carrièrediplomaten die doorgaans iets gematigder zijn, hebben volgens hem het Amerikaanse departement van Buitenlandse Zaken één voor één verlaten. “Het buitenlands beleid wordt nu volledig vanuit het Witte Huis gedicteerd.” Sowieso worden diplomaten in de VS  in tegenstelling tot in de EU, politiek benoemd.

Oud-ambassadeur Krop denkt dat er een economische motief achter de uitspraken van de Amerikaanse ambassadeur in Nederland zou kunnen zitten. Hoekstra stelde namelijk dat Nederland uit de Russisch-Europese gaspijplijn Nord Stream 2 moet stappen. “De Amerikanen produceren nu ook veel gas en willen bijvoorbeeld LNG naar Nederland exporteren. Ik sluit niet uit dat dat met de uitspraken van Hoekstra te maken heeft.”

Deze diplomatieke uitglijders kwamen bovenop de hoofdpijndossiers die er al waren: de staalheffing die Trump nu ook voor de EU gaat invoeren en het mes dat de VS op de keel zetten van bedrijven die het nog wagen zaken te doen met Iran. De Franse Peugeotfabrikant maakte deze week bekend alle activiteiten in Iran te staken.

'Decennialange vriendschappelijke band VS en EU voorbij'

Een openlijke reactie van de Nederlandse en Duitse overheid kwam er niet. Dat is maar goed ook, vindt De Lange, die als vicevoorzitter van de grootste fractie in het Europees Parlement één van de invloedrijkste parlementariërs in Brussel is. “Europa gaat steeds beter met één mond spreken en dat doen we niet op de manier die nu standaard is in het Witte Huis, maar op onze eigen rustige manier. Laat Europa maar het continent zijn dat de rust en het koele hoofd bewaart.”  De Lange verbindt er wel de conclusie aan dat het gedaan is met de decennialange vriendschappelijke band tussen de VS en de EU. “Dat doet pijn, want we delen veel met de VS. Zowel geschiedenis als bepaalde waarden. De automatische bondgenoot Amerika is weggevallen.”