radio LIVE tv LIVE
meer NPO start

Een 'vergeten' wereldtaal? Martien en Anja leren Esperanto en vinden de taal misschien wel relevanter dan ooit

Een 'vergeten' wereldtaal? Martien en Anja leren Esperanto en vinden de taal misschien wel relevanter dan ooit
Esperantisten Martien en Anja
Bron: Eigen foto

Apps als Duolingo hebben duizenden mensen wereldwijd verleid om de universele kunsttaal Esperanto te leren. Ook in Nederland komen er nog altijd sprekers bij van deze kunstmatige wereldtaal, die het nieuwe Engels moest worden, maar het nooit werd.

Spreken kunnen ze het nog niet. Anja de Kadt (63) en Martien Leensen (65) noemen zich nog echte beginners en behoren tot de nieuwste aanwas 'esperantisten'. Ze willen de Spaans-Italiaans-achtige taal graag leren vanwege de reizen die ze willen maken.

In contact komen

"We hebben een camper en daarmee willen we in april door Roemenië en Bulgarije reizen. Maar het is onbegonnen werk om die talen te leren, dus willen we met Esperanto in contact komen met de mensen die er wonen", zegt het Nijmeegse echtpaar.

"Zo kunnen bewoners ons in een gemeenschappelijke taal vertellen over het land en de cultuur." Alhoewel Anja en Martien toegeven dat er niet veel esperantisten zijn in de landen waar ze naartoe trekken, zijn ze er wel degelijk, zeggen ze.

Wereldvrede

De taal leren, actief op hun reizen gebruiken en blijven bijhouden, dat is hun plan. "Een hele egoïstische reden, eigenlijk", lacht Anja.

Ze weet dat veel mede-esperantisten de universele taal breder trekken en zien als manier om wereldvrede te bevorderen. "Dat idee vinden we erg mooi: dat de barrières van landsgrenzen vervagen", zeggen de twee. "Maar dat is niet onze reden om de taal te leren."

info

Wat is Esperanto?

  • De kunsttaal werd aan het einde van de 19de eeuw bedacht door de Poolse oogarts Lejzer Zamenhof.
  • Hij wilde een universele, neutrale taal ontwikkelen, zodat iedereen over de hele wereld met elkaar kon communiceren.
  • Het universele idee kwam uiteindelijk niet helemaal van de grond, maar nog altijd zijn er wereldwijd zo'n 2 miljoen esperantisten.
  • De taal heeft veel weg van verschillende (voornamelijk westerse) talen en kent versimpelde grammaticaregels. Dat moet het leren van de taal zo makkelijk mogelijk maken.
  • De taal is nu nergens ter wereld een voertaal, maar was dat een eeuw geleden wel heel even in het zelfstandige ministaatje Neutraal Moresnet, net over de grens bij Vaals.
  • Sinds een paar jaar is de taal te leren op taalapps als Duolingo.

Een club pacifisten?

Afgelopen weekend namen Anja en Martien voor het eerst deel aan een studieweekend van Esperanto Nederland, de enige landelijke vereniging voor esperantisten. Daar maakte het stel kennis met sprekers van over de hele wereld. Alhoewel bij sommigen pacifisme vast een grote rol speelt om de taal te leren, kwam het stel 'echt niet bij een clubje wereldvreemde pacifisten' terecht. Integendeel, zeggen ze.

"Iedereen was daar vooral voor een gezellig weekend met gelijkgestemde geesten. Met natuurlijk de afspraak om zoveel mogelijk Esperanto te spreken. Er was een Cubaan, een Duitser en een handjevol Belgen, maar je deelt allemaal wat gezamenlijks. Dat is toch wel bijzonder en het is misschien ook wel goed in deze tijd om elkaar beter te leren verstaan."

Bekijk ook

'Leidt tot meer begrip'

Ondanks de idealen die achter de taal schuilgaan, wordt daar op studieweekenden dus niet mee gepredikt, verzekert Martien, die samen met Anja van plan is vaker dit soort studieweekenden te bezoeken. "Iedereen mag met de taal doen wat hij ermee wil", zegt ook Marc van Oostendorp, voorzitter van Esperanto Nederland.

Toch is Van Oostendorp aanhanger van de ideologie achter Esperanto. "Er zijn zoveel problemen die een mondiale aanpak vereisen. Het klimaat, oorlogen, ga zo maar verder. Het is niet dé oplossing, maar op gelijke voet communiceren leidt wel tot meer onderling begrip. Als iedereen de moeite neemt om de taal te leren, komen we hopelijk wat dichter tot elkaar."

Laagdrempelig

De Esperanto-voorzitter ziet dat meer mensen de taal leren door taalapps als Duolingo. "Dat heeft veel betekend. Het maakt een taal leren erg laagdrempelig. Toen ik Esperanto leerde, moest ik er allerlei boekjes voor aanschaffen. Ik werd lid van een vereniging en schreef me in voor cursussen. Dat moet nu allemaal niet meer."

Daar worstelden Heleen van de Reep en haar nu 23-jarige zoon Thijs ook mee. Zij waren er al bij voordat taalapps gemeengoed werden.

Geheimtaal

"Toen Thijs een kind was, speelden we dat we een eigen geheimtaal hadden. Zodat anderen niet hoorden wat we tegen elkaar zeiden." Niet veel later stapten ze van hun eigen gekunstelde geheimtaal af en gingen ze Esperanto leren. Dat werd hun nieuwe 'geheimtaal'.

Al ging Esperanto leren in eerste instantie niet zonder slag of stoot. "Er waren maar heel weinig middelen beschikbaar. Totdat op Duolingo Esperanto beschikbaar kwam. Met die app kom je steeds een stukje verder."

Bekijk ook

'Iedereen is gelijk'

Inmiddels hebben ze de taal aardig onder de knie. "Dat komt ook omdat je de taal op de app hoort. Zo leer je het spreken. En het leerproces is heel logisch opgebouwd, het scheelt ook dat de grammaticaregels erg simpel zijn."

Heleen vindt dat Esperanto de wereld mooier maakt. "Je hebt een taal waarbij niemand in zijn voordeel is, omdat iedereen het zich aan moet leren. Iedereen is gelijk, dat vind ik geweldig."

Simpel?

Maar of Esperanto leren, ook met een taalapp, echt zo simpel en snel gedaan is? Dat weten beginners Anja en Martien, die net begonnen zijn met de taal leren, nog zo net niet. "Zo makkelijk als iedereen het voorstelt, dat is het niet", zegt het Nijmeegse echtpaar.

"Ja, er zijn basisregels, maar om het vloeiend te kunnen spreken, daar is wel wat voor nodig. Maar we hebben gelukkig elkaar. En onze reis is natuurlijk een mooie stok achter de deur."

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Minder zorgstudenten in het mbo, terwijl personeelstekort groeit: 'We moeten ons rot schrikken als samenleving'

Het aantal studenten op mbo-opleidingen voor verpleegkundigen en verzorgenden blijft maar dalen. In de laatste 5 jaar ging het om een daling van 30 procent, terwijl er juist veel vraag is naar zorgpersoneel. De MBO Raad wil nu actie van het kabinet.

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Kans op inslag van asteroïde 2024 YR4 op aarde steeds groter, maar volgens deze ruimteonderzoeker hoeven we niet bang te zijn

Kans op inslag van asteroïde 2024 YR4 op aarde steeds groter, maar volgens deze ruimteonderzoeker hoeven we niet bang te zijn
Bron: Unsplash

Een groep astronomen trekt aan de bel, want de kans dat een asteroïde de aarde gaat raken wordt steeds groter. In 2 weken tijd steeg deze van 2,6 naar 3,1 procent. "Historisch, maar niet te vergelijken met de asteroïde die dinosaurus heeft uitgeroeid."

De asteroïde, die volgens NASA op 22 december 2032 de aarde zou kunnen raken, heeft zelfs al een naam: 2024 YR4. Hij heeft een geschatte doorsnee van tussen de 40 en 90 meter, en verplaatst zich met een snelheid van meer dan 10 kilometer per seconde. Mocht hij de aarde raken, dan krijgen we dus met een flinke klap te maken.

'Neem het met een korrel zout'

Zijn we over 7 jaar in gevaar? Als je het aan ruimtevaartspecialist Angelo Vermeulen vraagt, niet. "Je moet het met een grote korrel zout nemen", merkt hij op. "Het is een vrij relatief hoog cijfer. Maar de gemeenschap van astronomen wereldwijd maakt zich eigenlijk geen zorgen."

"Want wat er meestal gebeurt, is dat naarmate men meer en meer informatie te weten komt over de baan en de snelheid van de asteroïde, door meerdere metingen te doen, ze zich eigenlijk realiseren dat de kans kleiner wordt dat hij de aarde zou raken."

Bekijk ook

Nog geen 'doomsdag'

"Dit is dus zeker nog geen 'doomsday-scenario'", zegt Vermeulen. Op het moment van de eerste observatie is de asteroïde namelijk nog ver verwijderd van de aarde. Het is een klein object in de verre verte. Om hem te spotten hebben astronomen een sterke telescoop nodig.

"Dan probeer je zo goed mogelijk de baan en de snelheid op te meten", legt hij uit. "Het percentage gaat dan vaak schommelen, soms omhoog en dan soms weer omlaag. Wanneer hij dichterbij de aarde zit kunnen we hem veel makkelijker observeren en opmeten." Pas dan kunnen astronomen écht spreken over de kans op een inslag. "Maar in het verleden is eigenlijk altijd gebleken dat die kans dan 0 procent werd en dat het dan langs de aarde heen vliegt."

Meerdere asteroïden in zonnestel

Naast 2024 YR4 vliegen er meer dan een miljoen asteroïden door het zonnestel, weet Vermeulen. Tussen Mars en Jupiter zit een asteroïdengordel waar een groot deel van deze 'mini planeetjes' vliegen. "Die zitten daar eigenlijk vrij veilig, want ze draaien in een baan om de zon. Ze zijn geen bedreiging."

"Maar er zijn dus ook asteroïden die los door het zonnestelsel vliegen." En voor die losse - zoals 2024 YR4 - moeten we uitkijken. "Ze zouden mogelijk op de aarde kunnen neerstorten. En dat is in het verleden al gebeurd, er zijn genoeg voorbeelden. De bekendste is natuurlijk het uitsterven van de dinosauriërs, veroorzaakt is door zo'n inslag."

Bekijk ook

Zeer zeldzame gebeurtenis

Ook in de Amerikaanse staat Arizona sloeg zo'n 50.000 jaar geleden een asteroïde in. Onderzoekers schatten in dat deze een diameter van ongeveer 50 meter had en rond de 300.000 ton woog. "Je kan hem bezichtigen, een prachtige geologische formatie", noemt de ruimtevaartspecialist het.

De aarde blijft dus niet gespaard van zulke inslagen, vertelt Vermeulen. "Maar dat het zal gebeuren in een tijdbestek van een mensenleven is zeer zeldzaam."

DART

Ook vertelt de ruimtevaartspecials dat NASA technologie heeft ontwikkeld om de banen van asteroïden te wijzigen, zodat ze de aarde niet raken. "Tijdens die missie, genaamd DART, heeft men met een ruimte toestel van ongeveer 600 kilo recht op een asteroïde laten inslaan om te zien of we de baan van die asteroïde konden wijzigen."

"En dat is een groot succes geworden", gaat hij verder. De baan is zelfs veel meer veranderd dan gehoopt. "Dus we kunnen asteroïden wel van een baan doen afwijken. En als je dat op tijd doet, zelfs al is het een kleine wijziging, dan heeft het groot effect wanneer het in de buurt van de aarde komt."

Bekijk ook

Tsunami als gevolg

Maar stel het gebeurt wel, hoe zou dat er dan uit zien? "De gevolgen van zo'n inslag zijn niet te overzien", antwoordt Vermeulen. "Maar het zal minder apocalyptisch zijn dan wat je ziet in films."

En dat komt vooral doordat het grootste oppervlak van de aarde, ongeveer 70 procent, bedekt is met water. "In het Los Alamos National Laboratory heeft men een computersimulatie laten maken (van een asteroïde inslag, red.). En zo hebben ze ontdekt dat het best meevalt. Wat je krijgt is een tsunami, en het blijkt dat maar een fractie van de totale energie van die asteroïde omgezet wordt in golven. De golven zullen niet zo heel ver reizen. Dus we kunnen daar ook wel wat wat geruster over zijn."

Aardbevingen en klimaatverandering

Wel kan die eventuele inslag op 22 december 2032 voor seismisch effecten zorgen, zoals een aardbeving. "En in een gebied waar veel vulkanische activiteit is, kan het die activiteit gaan uitlokken. Want je krijgt bij een inslag sowieso een enorme schokgolf als een asteroïde in de atmosfeer ontploft of op aarde neerstort." Hij vergelijkt het met honderdmaal de kracht van een bom van Hiroshima.

"En als zo'n ding in de atmosfeer komt, genereert dat verder ook heel veel hitte waardoor het branden kan veroorzaken", gaat Vermeulen verder. "Dat is een effect dat lang na de inslag nog kan blijven doorwerken, het werpt allerlei stoffen in de atmosfeer op, die dan een deel van het zonlicht kunnen blokkeren en waardoor je het klimaat kan gaan verstoren."

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Ook interessant