Blokkerende boeren opsporen? De camera's zijn er, de opnames niet. De politie wil de beelden graag gebruiken, maar loopt tegen privacy-wetgeving aan. Experts vinden dat de politie al veel meer had kunnen doen met de huidige mogelijkheden.

"Ik ben verbaasd over de houding van de politie deze week", zegt privacy-expert Brenno de Winter. "Ik denk dat ze aardig wat kunnen. Het is geen wet zoals 'je mag niet door rood rijden'. Het is niet zwart-wit, je mag veel als er ernstige risico's meespelen."

Wat is er mogelijk?

Politiecommandant Willem Woelders zei gisteren in EenVandaag dat de politie graag wil dat het kabinet Rijkswaterstaat toestaat hun camerabeelden op te nemen, wat nu niet gebeurt.

Maar de politie mag al meekijken met de live-camerabeelden en ze opnemen. En volgens De Winter heeft de politie nu zeker een poot om op te staan. "Je mag altijd kijken naar wat er proportioneel is. Het zou best kunnen zijn dat je afweging afgelopen maandag anders is dan nu, omdat er ongelukken zijn geweest en er kans is dat iemand om het leven komt door een hooibaal op de weg."

Meekijken én opnemen

"De politie is altijd welkom om mee te kijken", bevestigt een woordvoerder van Rijkswaterstaat. Zij mogen wettelijk gezien de beelden niet vastleggen. "We hebben 3000 camera's die in principe gebruikt worden voor incidentmanagement."

Hoeveel de politie op dit moment daadwerkelijk meekijkt kan de woordvoerder van de politie niet zeggen. "Als een officier van justitie het goed vindt, kunnen we live meekijken en zelfs opnemen. Maar vaak heb je beelden van bijvoorbeeld gisteren nodig en die zijn nooit beschikbaar. Daarbij is het een beperking dat deze incidenten gebeuren in gebieden met lage cameradichtheid."

Andere camera's

En dan zijn er nog andere camera's, de zogenoemde ANPR-camera's. Die lezen automatisch kentekens, waardoor onder andere de schutters in de moordzaak tegen Peter R. de Vries snel gepakt konden worden. Die camera's leggen ook beelden vast, al mag de politie ze niet gebruiken als bewijsmateriaal.

"Daar is al eerder gedoe mee geweest", benadrukt de woordvoerder van de politie. Hij verwijst naar augustus vorig jaar, toen NRC onthulde dat de politie deze beelden in sommige gevallen gebruikte. "Vanuit privacy-oogpunt is het heel logisch dat het niet mag. Maar in het kader van strafrechtelijk onderzoek zou het soms enorm helpen."

Alles behalve wenselijk

Directeur Vincent Böhre van Privacy First is het met dat laatste niet eens. Hij ziet de oproep van commandant Woelders voor opname van de beelden van Rijkswaterstaat als een poging de bevoegdheden van de politie te uit te breiden.

"Met alle respect voor de ernst van de situatie, maar je kan niet op basis van een paar incidenten de wet opzijzetten en opeens alles doen wat je wil."

'Uitkijken dat het niet toch gebeurt'

Als de Tweede en Eerste Kamer bepalen dat de beelden inderdaad allemaal opgenomen mogen worden, dan is er weinig aan te veranderen, zegt Böhre. "Maar op dit moment mag het absoluut niet en we moeten uitkijken dat het ook niet toch gebeurt."

Dat wantrouwen komt voort uit een situatie bij de Belastingdienst om leaserijders te controleren, legt Böhre uit. "Die hebben ook jarenlang meegekeken met de ANPR-camera's van de politie. De Hoge Raad zag uiteindelijk daarvoor geen wettelijke basis en ze moesten per direct stoppen. Dit lijkt daar een beetje op."

'Shoppen in pretpakket 126'

De Winter vraagt zich af of dit allemaal wel eerst door de Kamer moet. Volgens hem kan er met de wet op dit moment al genoeg. "Met de juiste definities en argumentatie voor het opsporen van strafbare feiten is het prima mogelijk om de beelden van Rijkswaterstaat mee te tapen en te gebruiken", legt hij uit.

"In de ICT zeggen we altijd: 'ga shoppen in het pretpakket 126'. Dat is een artikel uit het Wetboek van Strafvordering. Daar zitten veel mogelijkheden in voor de politie om dingen te doen. Ik denk niet dat je een hele wetsbehandeling nodig hebt."

Paar maanden zoet

Wel weet hij dat als het via het kabinet gaat, dat het waarschijnlijk erg lang duurt. Hij hielp namelijk mee met de coronamelder-app en zag hoe lang het duurde om de wet er doorheen te krijgen die die app mogelijk maakte.

"Met een spoedwet ben je met een beetje pech al een paar maanden zoet. En daar hadden we toch wel een spoedeisende reden."

Als Rusland geen wapenstilstand met Oekraïne sluit, kan het mogelijk extra sancties vanuit de Verenigde Staten verwachten. President Donald Trump probeert zo zijn ambtgenoot Vladimir Poetin onder druk te zetten. "Alleen stelt het niet zo heel veel voor."