De online politiestaat van Saoedi-Arabië

Met hulp van buitenlandse specialisten heeft de Saoedische kroonprins Mohammad Bin Salman een uiterst verfijnd systeem opgezet dat alle Saoedische burgers bespiedt, surveilleert en intimideert.

De Canadese burgerrechtenorganisatie The Citizen Lab ontdekte dat Saoedische activisten in Canada afgeluisterd en bespied worden. De Saoedi maakten daarbij gebruik van hypermoderne software van het Israëlische bedrijf NSO Group. Met die software kunnen ze met behulp van één simpel sms’je de smartphone van een doelwit overnemen en omvormen tot een uiterst effectief spionage-apparaat.  

Jamal Khashoggi was doelwit

Een van die doelwitten was een goede vriend van Jamal Khashoggi, de journalist die vorige maand werd vermoord in het Saoedische consulaat in Istanbul. Khashoggi sprak regelmatig over plannen voor een nieuwe beweging die meer burgerrechten eist met de activist Omar Abdulaziz, die vier jaar geleden een verblijfsvergunning heeft gekregen in Canada. De twee Saoedische journalisten raakten bevriend en praatten bijna dagelijks met elkaar.

Tot zijn afgrijzen kwam Abdulaziz erachter dat al die gesprekken waarschijnlijk zijn afgeluisterd. "In het openbaar was Khashoggi een zeer gematigd criticus van Bin Salman, maar in privégesprekken uitte hij vaak keiharde kritiek", vertelt Abdulaziz. Hij vreest dat die kritiek een van de redenen kan zijn waarom Khashoggi in opdracht van de kroonprins is vermoord. Daarnaast zijn verschillende familieleden en vrienden in Saoedi-Arabië met wie Abdulaziz gebeld heeft, opgepakt, gevangen gezet of verdwenen.

Het Twitterleger van de kroonprins

De Saoedische ‘cybersecurity’-afdeling van kroonprins Salman is ook zeer actief in het intimideren, lastigvallen en monddood maken van critici op platforms als Twitter en Facebook. Onderzoekers schatten dat de helft van alle Twitteraccounts in Saoedi-Arabië geautomatiseerde computerprogramma's zijn die gecontroleerd worden door de overheid.  

Ook zijn er in de hoofdstad Riyad ‘trollenfabrieken’ van waaruit activisten en iedereen die zich online kritisch uitlaat over de kroonprins worden bestookt met haatboodschappen, nepnieuws en dreigementen op sociale media. Het systeem is opgezet door Saud Al Qahtani, een naaste adviseur van kroonprins Mohammad Bin Salman. Hij deed dat als reactie op de Arabische Lente in 2010, toen sociale media werden in gezet om in opstand te komen tegen onderdrukkende regimes.

'Sociale media zijn volledig in handen van de overheid'

Volgens Manal Al Shariff, een prominent Saoedische activiste die met succes streed voor het recht van vrouwen om auto te rijden in Saoedi-Arabië, is het online intimidatieleger effectief. Shariff verwijderde twee weken geleden demonstatief haar Facebook- en Twitteraccount, omdat deze platforms volgens haar in het land volledig zijn overgenomen door handlangers van Bin Salman.

De man die er verantwoordelijk voor is, Al Qathani, is vorige week ontslagen onder druk van aanwijzingen dat hij deel uitmaakt van het team dat verantwoordelijk was voor de moord op Khashoggi.

Kritisch YouTube-kanaal vijftig keer uitgeschakeld

De Saoedische komiek en mensenrechtenactivist Ghanem Al Dosari, die op zijn satirische Youtubekanaal dagelijks de spot drijft met de kroonprins, is ook een dagelijks het doelwit van cyberterreur. Al Dosari: "Het afgelopen jaar is vijftig keer geprobeerd mijn YouTube-kanaal met aanvallen uit te schakelen. Ik krijg elke dag op Twitter honderden haatberichten, dreigementen en de meest afschuwelijke verwensingen. Als ik daarnaar zou luisteren en ik zou het opgeven, dan raken wij het laatste platform waarop wij kunnen protesteren kwijt."

Dat het niet bij onschuldige pesterijen blijft, ondervond de YouTuber Al Dosari ook. Op 31 augustus werd hij in zijn woonplaats Londen op straat aangevallen door twee Saoedische mannen, van wie hij vermoedt dat ze werkzaam zijn voor de Saoedische geheime dienst. Na de moord op Khashoggi heeft Scotland Yard het onderzoek naar dit incident uitgebreid, vooralsnog zonder resultaat.

'Westerse bedrijven werken mee aan terreur'

Volgens onderzoeker Ron Deibert van The Citizen Lab spelen westerse bedrijven zoals het Israëlische NSO Group een belangrijke rol in de online intimidatie van Saoedi. "Deze bedrijven leveren alles voor geld. Maar zij werken indirect mee aan terreur, en dan hebben we het over het onderdrukken van vrijheid met bedreigingen, ontvoeringen, marteling en moord."