Betere controle vooraf en met naasten praten, dat is de succesformule voor de aanpak van zorgfraude

Jaarlijks wordt er met miljarden euro's aan zorgkosten gefraudeerd. Mensen krijgen niet de zorg waarvoor ze betalen en malafide zorgbureaus gaan er met het geld vandoor. Maar hoe voorkom je zorgfraude? "Praat met naasten."

Zorgfraude komt in verschillende vormen voor. Waar het vaak fout gaat, is bij het persoonsgebonden budget (pgb). Sinds 2015 kun je daarmee zelf je zorg inkopen. Maar nadat het budget is uitgegeven, is het moeilijk te controleren of je geld wel goed terecht komt. En zo zou het geld zomaar in de zakken van malafide zorgbureaus terecht kunnen komen.

Afhankelijk van zorgbureaus

Sinds de decentralisatie van de zorg in 2015, liggen de zorgtaken niet meer bij de overheid maar bij de gemeentes. Daardoor zijn die afhankelijk van zorgbureaus. Soms kiezen de gemeenten die, maar met het persoonsgebonden budget kunnen mensen ook zelf kiezen welke zorg ze inkopen.

En daar gaat het nogal eens mis. Zo leveren de zorgbureaus niet de zorg die ze zouden leveren, terwijl ze die wel declareren, of geven ze het geld op heel andere manieren uit.

Toelating zorginstellingen

Waar het vooral fout gaat, is bij de toelating van zorginstellingen, vertelt hoogleraar Gezondheidseconomie aan de Universiteit Maastricht, Wim Groot. Het is namelijk heel makkelijk om je eigen zorgbureau te beginnen. "Je moet een formulier invullen op de website van het ministerie. En ook nog wel een verklaring omtrent gedrag hebben."

"Maar ja, als je bijvoorbeeld die verklaring omtrent gedrag niet kan krijgen, dan is het heel eenvoudig om een familielid of een vriend als directeur naar voren te schuiven. Dus de screening bij de toelating van zorginstellingen zou nog wel scherper kunnen."

Fraudegevoelig

Dat het bij persoonsgebonden budgetten fout gaat, is geen wonder. Groot: "Persoonsgebonden budgetten zijn natuurlijk heel fraudegevoelig."

"Een manier waarop dat gebeurt, is dat er een budget wordt uitgegeven voor bijvoorbeeld 10 uur zorg per week en dat er maar 1 of 2 uur wordt geleverd. Of dat er helemaal geen zorg wordt geleverd en wel voor 10 uur zorg wordt gedeclareerd. Dat is iets wat veel in de praktijk voorkomt."

Met elkaar in gesprek

Zorgfraude voorkomen, ligt vooral bij naasten, vertelt Groot. "Het zijn vaak natuurlijk kwetsbare mensen die zich soms ook moeilijk kunnen uiten en bij wie soms het begrip van de situatie niet altijd volledig is." Daarom is het vooral belangrijk om met elkaar in gesprek te blijven over de zorg.

"Als je een goede zaakwaarnemer, ouder, familielid of vriend bent, dan is het ook goed om af en toe eens te vragen: hoe vaak komt een zorgverlener bij je aan huis en wat doet die dan eigenlijk voor je? Of hoe vind je je zorgverlener? Is dat een aardig iemand? Of ben je bang voor hem? Laat die dingen doen die je eigenlijk liever niet wil doen? Nou, antwoorden op dat soort vragen kunnen signalen zijn voor zorgfraude."

'Eisen aan de voorkant'

Ook op gemeentelijk en provinciaal niveau zijn ze volop bezig om zorgfraude tegen te gaan. In Twente is Eugène van Mierlo actief als regionaal portefeuillehouder aanpak zorgfraude. Hij heeft er zijn missie van gemaakt om zorgfraude zoveel mogelijk te voorkomen. "Het kernwoord daarin is preventie bij de inkoop. Wij stellen heel nadrukkelijk preventieve kwaliteits- en integriteitseisen aan de voorkant."

Voordat de gemeenten in zee gaan met zorgbureaus, controleren ze die dus goed. Dat gebeurt in andere regio's ook, maar: "Wij zijn daar de afgelopen jaren behoorlijk ver in gegaan. Wij lichten alles door." Zo checken ze diploma's bij DUO, en worden roosters en de financiële huishouding gecontroleerd.

Sector schoonmaken

De regio Twente mag nu sinds een jaar van het Rijk experimenteren met het tegengaan van zorgfraude. "En daar zien we nu al voordelen van. Eén van de thema's is dat we ook van binnenuit de sector willen opschonen. We zijn aan het kijken hoe we samen met goede zorgaanbieders stappen kunnen zetten om de zorgsector schoon te krijgen."

En ook andere gemeenten volgen in hun voetstappen. "Onze medewerkers worden met regelmaat door allerlei gemeenten en regio's uitgenodigd om te vertellen wat wij doen en hoe wij dat doen. Door toepassingen in de praktijk, leer en zie je zoveel, dat het van waarde is om juist die kennis te delen met anderen."