De winnaar van de NS Publieksprijs 2024 is bekend: 'Naar zachtheid en een warm omhelzen' van schrijver Adriaan van Dis. Dat is zojuist bekendgemaakt in EenVandaag. Van Dis won eerder al in 1995 de Publieksprijs voor zijn roman 'Indische duinen'.

'Naar zachtheid en een warm omhelzen' kreeg 21 procent van de bijna 100.000 stemmen en had concurrentie van vijf andere genomineerde boeken: 'Luister' van Sacha Bronwasser, 'Ik kom hier nog op terug' van Rob van Essen, 'Hoe overleef ik alles wat ik niemand vertel' van Francine Oomen, 'Alkibiades' van Ilja Leonard Pfeijffer en 'Nirwana' van Tommy Wieringa. Samen waren dit de zes bestverkochte boeken tussen 1 juli 2023 en 30 juni 2024. Het publiek kon tot vanmiddag stemmen op hun favoriet. Volgens de CPNB was het "tot op het laatste moment toe een nek-aan-nek-race".

'Tevreden oude zak'

"Blij ben ik. Zeer blij, dat zoveel lezers hun stem uitbrachten voor een roman die gaat over een vrouw wier stem destijds niet werd gehoord", reageert Van Dis op op het winnen van de NS Publieksprijs. In zijn dankwoord prijst hij vooral zijn uitgeverij. "Daar zit een geweldig team achter die hun best hebben gedaan. Deze oude zak is er zeer tevreden mee, verdikkie, ik win!"

Directeur Eveline Aendekerk van Stichting Collectieve Propaganda van het Nederlandse Boek (CPNB), dat de verkiezing organiseert, zegt dat er dit jaar ontzettend veel is gestemd. Volgens haar is het boek van Van Dis een ode aan de kracht, zachtheid en een warme omhelzing.

Autobiografisch roman over de jeugd van Van Dis

'Naar zachtheid en een warm omhelzen' is een autobiografische roman waarbij Van Dis terugkeert naar zijn eigen jeugd in de jaren '50. De toen 9-jarige Van Dis verbleef een zomer lang bij zijn grootouders in Brabant, nadat zijn vader een inzinking had gekregen. Zo werd zijn vader gekweld door herinneringen uit de oorlog. Maar in het huis van zijn grootouders wacht Van Dis een andere oorlog.

De vrouw die door de barse grootvader was aangenomen als 'dienstmeisje' verzet zich steeds meer tegen haar dienende rol. Zij, Ommie, vervult de rol van grootmoeder en groeit uit tot vredestichter in de gehavende familie. Ook tijdens de oorlog bleek zij al een heldin. De jongen spiegelt zich aan haar dapperheid en zij helpt hem zijn angsten te overwinnen. Er ontstaat een hechte band tussen die twee. In de reconstructie van Ommies leven en die ingrijpende zomer schakelt Van Dis tussen vroeger naar nu, en laat zo zien wat het heden zegt over het verleden.

Jeugd en reizen belangrijke inspiratiebron

Prijswinnaar Adriaan van Dis (77) is een Nederlandse romanschrijver en essayist. Hij heeft gedurende zijn succesvolle carrière veel naamsbekendheid gekregen door de boeken die hij heeft uitgebracht en is daar inmiddels meermaals voor bekroond. De jeugd van Van Dis, zijn reizen en belangstelling voor migranten en andere culturen vormden belangrijke thema's voor zijn literaire oeuvre. In 1983 debuteerde Van Dis met de novelle 'Nathan Sid'. Enkele andere bekende titels zijn: 'Indische Duinen' (1995), 'De Wandelaar' (2007), 'Tikkop' (2010), 'Ik kom terug' (2014) en 'KliFi' (2021).

Naast schrijver is Van Dis ook programmamaker. Zo presenteerde hij het literaire programma van de VPRO 'Hier is Adriaan van Dis van 1983 tot 1992, waarbij hij (inter)nationale gasten ontving uit de wereld van de kunst, de literatuur en de wetenschap.

NS Publieksprijs

Als winnaar van de NS Publieksprijs ontvangt Van Dis - naast de eer - een sculptuur van kunstenaar Jeroen Henneman, 7.500 euro aan prijzengeld en een NS-mediacampagne op treinschermen. Het is niet de eerste keer dat de schrijver de NS Publieksprijs in de wacht sleept: hij won in 1995 al eens met 'Indische duinen'. In een reactie laat Van Dis weten dat het geld goed van pas komt voor zijn verhuizing. Van de andere kanshebbers waren Pfeijffer en Wieringa al eens eerder genomineerd.

De Publieksprijs voor het Nederlandse Boek wordt dit jaar voor de 37ste keer uitgereikt. Vorig jaar won Anya Niewierra met 'De Camino'. De prijs ging eerder onder andere naar Michel van Egmond, die in totaal zelfs drie keer in de prijzen viel met zijn boeken 'Gijp' (2013), 'Kieft' (2014) en 'De wereld volgens Gijp' (2017).

De kogel is door de kerk: de publieke omroep wordt grondig hervormd. Van de dertien omroepen blijft een handvol 'omroephuizen' over en de NTR verdwijnt, waardoor nog onduidelijk is wie programma's als Het Klokhuis en het Sinterklaasjournaal gaat maken.

Minister Eppo Bruins, die verantwoordelijk voor is mediabeleid, heeft zijn plannen vandaag in een brief naar de Tweede Kamer gestuurd. Volgens hem moet de publieke omroep beter inspelen op veranderingen in de samenleving en de opkomst van de grote techbedrijven, die de digitale media domineren. Ook wil Bruins 157 miljoen euro bezuinigen.

Vier of vijf 'omroephuizen'

Om kosten te besparen moeten de dertien omroepen die er nu nog zijn daarom - als alles meezit - in 2029 opgaan in vier of vijf 'omroephuizen'. Daarmee is het bijna onvermijdelijk dat bekende omroepnamen zullen verdwijnen. In de toekomst hoeven omroepen bovendien geen leden meer te hebben en kunnen er geen nieuwe omroepen meer toetreden tot het bestel.

Maar om ervoor te zorgen dat alle geluiden die te horen zijn in de maatschappij een plek krijgen op televisie, radio en internet, wil Bruins de omroephuizen verplichten om 'mee te bewegen met veranderende geluiden in de samenleving'.

Wat merkt de kijker?

Het is 'onvermijdelijk' dat de kijker of luisteraar iets gaan merken van de plannen, erkent de minister. Dat komt door de jaarlijkse bezuiniging van bijna 160 miljoen euro, maar ook door het verdwijnen van een omroep als de NTR. Die maakt educatieve programma's en (educatieve) jeugdprogramma's. Denk aan Het Klokhuis en het Sinterklaasjournaal, maar ook programma's als Andere Tijden.

De hervormingen van de publieke omroepen leveren volgens Bruins daarnaast niet genoeg geld op om te voorkomen dat in de toekomst ook programma's van andere omroepen op radio en televisie geschrapt zullen moeten worden.

'Meer herhalingen'

"Dit zal leiden tot meer herhalingen en minder productie", verwacht mediahistoricus en omroepdeskundige Huub Wijfjes van de Rijksuniversiteit Groningen. Ook is het volgens hem de vraag wie programma's als Het Klokhuis en het Sinterklaasjournaal - 'die breedgedragen zijn' - zal overnemen.

"De minister wil dat de educatieve taken naar andere omroepen gaan", legt hij uit. "Maar wie neemt dat soort programma's over? Of de geschiedenisprogramma's? Dat is onduidelijk."

Terug naar oude systeem

De mediahistoricus zegt dat Nederland met het nieuwe omroepbestel terugkeert naar het systeem dat voor 1968 bestond: omroepen die voor eeuwig in het bestel zitten omdat nieuwe omroepen niet kunnen en mogen toetreden.

En met het opheffen van de NTR, een zogenoemde 'taakomroep' die culturele en educatieve programma's moet uitzenden, keren we volgens Wijfjes terug naar de situatie van voor 1992. "Mijn grootste zorg is: hoe wordt de kwaliteit overeind gehouden met minder geld?"

'Eindelijk alles op de schop'

VVD-Kamerlid Claire Martens is juist tevreden dat het omroepbestel nu eindelijk op de schop gaat. Haar partij pleit al jaren voor een grondige stelselherziening omdat de publieke omroep niet meer bij de tijd zou zijn.

In het plan van minister Bruins zegt Martens grotendeels haar eigen plannen terug te zien. "Focus op waar wat ons betreft eigenlijk de publieke omroep voor is. Dus meer op journalistiek, en op het maken van culturele programma's."

Minder geld, minder kwaliteit?

Het Kamerlid zegt dat het 'een feit' is dat de publieke omroep het moet gaan doen met minder geld. "Maar dat betekent niet dat de mensen thuis daar last van gaan hebben", vertelt ze. "Wij willen al die managementlagen, al die bestuurslagen gaan afzwakken. Dus minder geld naar de publieke omroep betekent niet minder geld naar de journalistiek."

Maar volgens omroepdeskundige Wijfjes is dat nog maar de vraag: "De hervorming hinkt op twee gedachten: enerzijds bezuinigen, maar anderzijds investeren in de publieke omroep en journalistiek. Dat is moeilijk met elkaar te verenigingen."

In 2024 kozen bijna 10.000 Nederlanders voor euthanasie, 10 procent meer dan in een jaar eerder. Toch zitten er strenge voorwaarden aan verbonden. In deze video leggen we uit hoe het proces precies werkt en waarom veel verzoeken afgewezen worden.