Ruim een kwart mijdt zorg vanwege verplicht eigen risico

Een op de vier mensen geeft aan dat ze in het afgelopen jaar zorg hebben gemeden, omdat ze het eigen risico niet kunnen of willen betalen. Daarbij gaf de helft aan dat de zorg dringend was.

Dat blijkt uit onderzoek van EenVandaag onder ruim 30.000 leden van het Opiniepanel. Hiervan gaf twee derde (66 procent) aan het eigen risico voor zorgkosten te hoog te vinden.

In financiële problemen

In Nederland geldt een minimaal verplicht eigen risico van 385 euro. Dat kan met maximaal 500 euro worden opgehoogd voor korting op de maandelijkse zorgpremie. Deze kosten, met uitzondering van vrijgestelde zorg als huisartsenbezoek of kraamzorg, moeten mensen uit eigen portemonnee betalen. Hogere bedragen neemt de zorgverzekeraar voor zijn rekening.

In het afgelopen jaar kwam een op de tien (9 procent) in de problemen, omdat ze het eigen risico moesten betalen. Dat was vaker het geval onder mensen met een lager inkomen, of bij chronisch en langdurig zieken. Van die groepen kreeg 15 procent te maken met financiële problemen. "We hebben er regelmatig rood door gestaan", laat een panellid weten.

Lagere- én middeninkomens mijden zorg

Om geldproblemen te voorkomen, kiezen anderen ervoor om op hun eigen risico te besparen. Bijvoorbeeld door een behandeling uit te stellen, zich niet te laten doorverwijzen naar het ziekenhuis of een specialist, of langer te doen met de dosering van medicijnen.

Ruim een kwart (28 procent) heeft vanwege het eigen risico in het afgelopen jaar zorg gemeden. Ook hier gaat het vaker om mensen met een laag inkomen (38 procent), maar ook onder de middeninkomens geeft een kwart (26 procent) aan weleens een behandeling te hebben uit- of afgesteld, of daar op bespaard te hebben.

Strategische keuzes

Het eigen risico dwingt veel mensen om strategisch na te denken over hun zorgkeuzes. Sommigen stellen zorg uit tot het volgende kalenderjaar, nemen kleinere hoeveelheden van hun medicijnen, of kijken hun klachten langer aan. Ze voelen zich een 'dief van hun portemonnee' als ze hun behandelingen niet tactisch plannen.

De helft (53 procent) van de mensen die in het afgelopen jaar zorg hebben gemeden, geeft aan dat het ging om behandelingen die volgens hen op dat moment wel dringend nodig waren. Een panellid geeft aan bekkentherapie nodig te hebben, maar dit te mijden uit angst voor hoge kosten: "Ik heb enorm veel pijn dagelijks."

Aanpassen eigen risico

Door het mijden van zorg en hoge kosten voor langdurig of chronisch zieken, staat het eigen risico al langer ter discussie. Een derde van de ondervraagden (36 procent) vindt het eigen risico in zijn huidige vorm acceptabel.

De helft (51 procent) heeft liever dat het systeem op de schop gaat. Zij vinden dat nu niet solidair tegenover lagere inkomens en chronisch zieken. Die laatste groep ervaart het eigen risico als 'een boete op ziek zijn', omdat zij jaarlijks standaard door het eigen risico heengaan.

Afschaffen niet gewenst

Toch is volledig afstappen van het eigen risico ook niet gewenst, omdat dit zou kunnen leiden tot een hogere zorgpremie. Eerder dit jaar maakte zorgverzekeraar DSW al bekend de premies drastisch te moeten verhogen in 2024, vanwege de stijgende kosten in de zorg.

Slechts een vijfde (21 procent) ziet het volledig afschaffen van eigen risico daarom als een geschikte oplossing. "Het is prima als mensen worden gedwongen om afwegingen te maken, als we de zorgkosten ten minste een beetje willen beheersen", schrijft een deelnemer.

Lager of inkomensafhankelijk

Een tussenoplossing, zoals het verlagen van het eigen risico met mogelijk een iets hogere zorgpremie, zien deelnemers dan als een geschikter alternatief (42 procent). Het draagvlak voor een inkomensafhankelijk eigen risico is nog iets groter (47 procent). De hoogte van het eigen risico wordt dan bepaald aan de hand van iemands inkomen.

Volgens voorstanders zou deze maatregel zorgen voor meer solidariteit in het zorgstelsel. Toch krijgt een inkomensafhankelijke variant van het eigen risico ook kritiek. Vier op de tien (41 procent) zien een dergelijk plan niet zitten. Zij zijn bang dat de middeninkomens daar uiteindelijk de dupe van zijn en vinden dat de zorgtoeslag al voldoende is om lagere inkomens tegemoet te komen. Een ideale oplossing voor het mijden van zorg lijkt daarmee nog niet gevonden.