Wanneer Nederland? In Duitsland staat Angela Merkel aan de politieke top. In Groot Brittannië Theresa May. Wie weet binnenkort Hillary Clinton in de VS. Hier niets van dat alles. Vrouwen in de Nederlandse politiek, dat blijft tobben.

De helft van de bevolking mag dan vrouw zijn, maar na de Kamerverkiezingen van 2012 gingen slechts 58 zetels naar vrouwen en 92 naar mannen. In het kabinet Rutte II was de man-vrouwverhouding niet anders met 8 mannelijke versus 5 vrouwelijke ministers. En het ziet ernaar uit, dat bij de Kamerverkiezingen van 2017 geen enkele grote partij een vrouw als lijsttrekker heeft.

De verhouding tussen mannen en vrouwen zit scheef. In het nadeel van vrouwen. Als de Tweede Kamer als volksvertegenwoordiging een afspiegeling van de Nederlandse bevolking moet zijn, is dat een probleem. Zeker als vrouwen anders politiek bedrijven.

Hoe komt het, dat mannen de politiek domineren? Aan de beschikbaarheid van vrouwen ligt het niet. Als we kijken naar de kandidatenlijsten van 2012, komen we daarop genoeg vrouwen tegen. Puur cijfermatig had de Tweede Kamer gemakkelijk twee keer gevuld kunnen worden met vrouwelijke leden.

Ligt het aan de kiezers? Bestaan er (voor)oordelen over wie geschikt is voor ‘de politiek’? Politicus of politica? Om inzicht te krijgen in opvattingen over mannelijke versus vrouwelijke politici, heeft EenVandaag in samenwerking met de Universiteit Leiden onderzoek gedaan onder ruim 19.000 leden van het Opiniepanel.

Politiek leiderschap, is dat voor vrouwen weggelegd? Jazeker. Ongeveer een op de tien ondervraagden blijft het antwoord schuldig op de stelling ‘Mannen zijn betere politieke leiders dan vrouwen’. Maar overigens vindt slechts 15 procent dat mannen betere leiders zijn dan vrouwen, terwijl een ruime meerderheid van bijna 75 procent het hiermee oneens is. Vrouwen zijn het daar nog vaker mee oneens (84%) dan mannen (68%).

In de Tweede Kamer, toch de kweekvijver van politiek talent en leiderschap, zitten relatief weinig vrouwen. Hoe komt dat dan? Daarover bestaan uiteenlopende meningen. Op één punt na. De stelling ‘Vrouwen geven hun gezin en familie de voorrang boven een politieke loopbaan’ levert namelijk een opmerkelijk eensgezind beeld op: ongeveer 70 procent is het daarmee eens, zowel onder mannen als vrouwen. 

Andere verklaringen laten verdeeldheid zien. Zo is bij mannen en vrouwen ongeveer 30 procent van mening dat vrouwen onvoldoende hun best doen om als Kamerlid gekozen te worden, maar grotere groepen mannen en vrouwen zijn het hiermee oneens. Of vrouwen gelijke kansen krijgen, daarover zijn mannen het onderling niet eens, terwijl een ruime meerderheid van 64 procent van de vrouwelijke ondervraagden denkt dat vrouwen politiek worden achtergesteld. Vrouwen denken ook minder dan mannen dat het een gebrek aan interesse is, waardoor vrouwen achterblijven. Mannen zijn op dit punt volstrekt verdeeld, terwijl zes op de tien vrouwen aangeven dat er geen sprake is van een gebrek aan interesse in de politiek.

Vrouwen wijzen de vinger relatief vaak naar politieke partijen als ‘schuldigen’. Onder mannen is een derde het eens met de stelling dat partijen liever mannen dan vrouwen kandideren, onder vrouwen de helft. En misschien gaat het verder: met de stelling dat vrouwen worden gediscrimineerd door partijen is 30 procent van de mannen het eens, maar een grotere groep van 44 procent van de vrouwen vermoedt discriminatie. 

Zo ontstaat, op basis enkele van de vele verzamelde gegevens, het beeld dat de ondervertegenwoordiging van vrouwen in de Nederlandse politiek deels te wijten is aan de partijen. En inderdaad, partijen spelen een grote rol in het naar voren schuiven van politieke kopstukken. Maar het ligt, zo is de indruk, ook aan wat vrouwen zelf zouden doen en laten, al zijn het vooral mannen die het antwoord op de schuldvraag bij de vrouwen zelf zoeken.

Hoe dan ook, velen zien geen wezenlijke verschillen in geschiktheid van mannen of vrouwen voor een (hoofd)rol op het politieke toneel. Als partijen vrouwen dan ook nog eens meer kansen zouden bieden, wie weet hoe snel Nederland dan het Duitse, Britse of Amerikaanse voorbeeld volgt. Er zal gezien de bestaande publieke opinie heus geen massaal maatschappelijk verzet zijn, de eerste vrouwelijke premier kan gerust zijn.

Rozemarijn van Dijk en Joop van Holsteyn zijn verbonden aan het Instituut voor Politieke Wetenschap (Universiteit Leiden).  Rozemarijn Lubbe is onderzoeker bij het EenVandaag Opiniepanel.

De Consumentenbond doet vandaag een oproep in de Tweede Kamer: verlaag de btw op elektriciteit om de energierekening financieel behapbaar te houden. Maar is dat de oplossing? "Tijdelijke pleister."

De energierekening: voor veel mensen is het een grote zorg. Daarom roept de Consumentenbond op om het btw-tarief voor energie van 21 procent naar 9 procent te verlagen.

Hoge rekening profiteert

Dat er iets moet gebeuren is duidelijk, ook volgens energie-expert bij Milieu Centraal Gwen Jansen. Maar het voorstel van de Consumentenbond is volgens haar maar 'een tijdelijke pleister'. Daarbij is het vooral voordelig voor mensen die al veel stroom gebruiken, en niet voor mensen die juist proberen de energierekening laag te houden omdat ze al moeite hebben met betalen.

"Dit voorstel is eigenlijk vooral goed voor de mensen met een hoge energierekening, want die profiteren het meest", vertelt ze. "Maar juist de mensen die het heel hard nodig hebben, maar een lagere energierekening hebben, profiteren minder. Dus wij zijn voorstander van meer structurele maatregelen."

Beter isoleren

Minder btw betalen klinkt als een goed idee, maar houdbaar is het niet volgens Jansen. "Want uiteindelijk gaat die btw weer omhoog, dus je kan beter kijken hoe deze mensen op de langere termijn geholpen kunnen worden."

Maar er zijn volgens de energie-expert wel andere maatregelen die genomen kunnen worden om de energierekening betaalbaar te houden. "Verreweg op één staat het beter isoleren en ventileren van de woningen. Energie die je niet verbruikt hoef je ook niet te betalen. 2 op de 3 woningen zijn nog slecht geïsoleerd en 9 op de 10 slecht geventileerd. Dat zorgt voor veel hogere kosten dan nodig is."

Bekijk ook

• 

  Gasprijs blijft stijgen, wat is nodig om toenemende energiearmoede op te lossen? 'Noodfonds is niet genoeg'

  • 06-03-2025

Inzet energiecoaches

Maar volgens Jansen kunnen zogenaamde energiecoaches ook een groot verschil maken. Dat terwijl in bijvoorbeeld de gemeente Amsterdam de huis-aan-huisbezoeken met de energiecoaches worden stopgezet. "Uit onderzoek van TNO blijkt heel duidelijk dat energiecoaches, heel goed werk leveren en dat zij de maatschappelijke kosten ook op termijn heel erg laag kunnen houden. Ook voor de gezondheid van heel Nederland is dat goed."

Het is een laagdrempelige manier om mensen te helpen, zegt Jansen. "Je ziet dat heel veel energiehulp mensen nog niet bereikt. De deuren blijven dicht, vooral bij mensen die de energierekening niet kunnen betalen. Daar is schaamte en wantrouwen. Hoe kom je daar wel binnen? Door heel dicht bij deze mensen te staan." Volgens de experts is dat het geval met energiecoaches. "Die werken ook vaak met vrijwilligers uit de buurt, die wel binnenkomen bij deze mensen."

Radiatorfolie, douchetimers en tochtstrips

Claar Wachter is zo'n energiecoach bij organisatie !WOON die bewoners in Amsterdam bijstaat. Zij weet precies waar ze op moet letten als ze bij mensen over de vloer komt, en heeft een aantal trucjes die ze altijd aanbeveelt. Bijvoorbeeld een timer voor in de douche: "Na 5 minuten geeft die een geluid als een sirene." Of folie achter de verwarming: "Dat zorgt dat je niet de buitenmuur verwarmt, maar dat alles binnen blijft."

En zo kan ze nog even verder gaan: tochtstrips, de instellingen van de cv-ketel en zelfs de brievenbus komen aan bod bij haar huisbezoeken. Daar ziet ze ook wat de hoge rekening met mensen kan doen. "Ik kom ook wel bij mensen die hun verwarming niet aan durven te zetten vanwege de energierekening. Dat is ook niet goed voor de gezondheid."

Bekijk ook

• 

  Wat is het nut van de eco-stand? En andere vragen over de besparingsstand op apparaten beantwoord

  • 17-11-2024

'Het is altijd zinvol'

Het werk van Claar wordt gewaardeerd door de mensen die het nodig hebben. "Mensen zijn blij als ik uitleg hoe de verwarming werkt: dat je niet de radiatoren aan en uit moet doen, maar de thermostaat moet gebruiken. Of mijn uitleg over de radiatorfolie of over ventileren. Het is altijd zinvol, ook als het alleen is om mensen gerust te stellen dat ze het meeste goed doen."

Een lagere btw is volgens Claar helemaal niet zo'n slecht idee. "Er zit nu wel heel veel belasting op voor de consument, dus ik ben het wel eens met de redenatie." Verder is de energiecoach het met Milieu Centraal eens dat goede isolatie in woningen de meest duurzame oplossing is. "Dat scheelt enorm."

Investeren in energiehulp

Helemaal tegen het idee van de Consumentenbond is Jansen van Milieu Centraal overigens niet. "Elke poging om te zorgen dat die energierekening betaalbaar wordt, is hartstikke goed want het is heel erg nodig. Maar", gaat ze verder, "wij denken dat er een betere maatregel is."

"Wij zijn er groot voorstander van dat het energiehulp-werkveld eigenlijk versterkt wordt om hun werk nog beter te kunnen doen. Dat ze de tools krijgen, de content, de kennis om de mensen ook structureel te kunnen helpen", sluit ze af.

Terwijl China en de Verenigde Staten met importheffingen naar elkaar gooien, is er slecht nieuws uit IJmuiden. Mede dankzij die importheffingen zit Tata Steel in zwaar weer. 1 op de 5 medewerkers gaat zijn baan verliezen. "Speelt al heel lang bij Tata."

Tata Steel heeft het, net als andere Europese staalbedrijven, al jarenlang moeilijk. De recente importheffingen van Amerikaanse president Donald Trump van 25 procent op Europees staal zijn maar een van de vele uitdagingen, ziet ook Ron Stoop, strategisch analist geo-economie aan het Haags Centrum voor Strategische Studies.

Concurrentie vanuit China

"Allereerst is er hele hoge concurrentie vanuit China op dit moment", legt hij uit. Dat komt volgens Stoop door het industriebeleid van China, daar wordt erg ingezet op de zogenaamde maakindustrie maar neemt de consumptie minder toe. Dus er wordt heel veel gemaakt in China terwijl de vraag niet enorm hoog is.

"Daardoor wordt er vanuit China heel veel staal geëxporteerd. Dat staal komt dus op andere markten terecht, waaronder de Europese." Dat goedkope Chinese staal drukt op de markt, legt Stoop uit, waardoor Europese staalbedrijven minder aantrekkelijk worden. "Er zijn toch veel bedrijven die gewoon staal kopen waar het het goedkoopst is."

Bekijk ook

• 

  Kan Tata Steel blijven in IJmuiden? Vertrek kan strategisch negatieve gevolgen hebben voor Nederland

  • 05-12-2024

Energieprijzen en investeringen

Maar ook binnen Europa zijn er grote ontwikkelingen, ziet de analist. "Ten eerste de hogere energieprijzen, als gevolg van onder andere de energiecrisis." Daardoor zijn Europese bedrijven die veel energie gebruiken, zoals de staalindustrie, veel duurder uit. "Die worden gewoon minder concurrerend."

De tweede ontwikkeling is volgens Stoop de energietransitie, staal moet op een groenere manier gemaakt worden. "Daarvoor zijn veel investeringen nodig. Daarbij is het ook zo dat groene productiemethoden op dit moment duurder zijn dan de traditionele methoden", legt hij uit. Bedrijven weten daarom volgens hem niet zeker of ze die grote investeringen gaan terugverdienen.

'Speelt al erg lang bij Tata Steel'

Medewerkers van Tata Steel zijn niet verrast dat er ontslagen vallen. "Dat is een verhaal dat eigenlijk al heel erg lang speelt bij Tata Steel", vertelt een logistiek medewerker. "We moeten natuurlijk naar groen staal toe en daar zijn gewoon impactvolle beslissingen voor nodig, dit is waarschijnlijk er weer één van."

Volgens een andere medewerker van het staalbedrijf moeten de Nederlandse regering en Europese beleidsvormers iets doen om het tij te keren voor Europese staalbedrijven. "China dumpt heel veel staal op de internationale markt. Ik denk ook dat de Europese staalindustrie gesubsidieerd moet worden om overeind te blijven."

Bekijk ook

• 

  Krijgt Tata Steel miljardensteun voor vergroening? 'Veel ruimte voor verbetering'

  • 04-10-2024

'Is een algehele trend in Europa'

Voor Stoop is het ook geen verrassing dat Tata Steel met een ontslagronde komt. "Het is een trend, ook in Engeland zijn er staalbedrijven flink aan het snoeien in het aantal medewerkers", vertelt hij. "Je hebt ook andere Europese bedrijven die bepaalde groene staalinitiatieven nu aan het terugschroeven zijn."

Het verschilt volgens de analist enorm per bedrijf wat ze doen om geld te besparen. Zo kunnen bedrijven doorwerken maar geen nieuwe investeringen doen, mensen ontslaan, het bedrijf verplaatsen naar goedkopere plekken of sluiten.

Basisindustrie in Rotterdam

De vraag is hoe belangrijk het nog is dat we staalfabrieken hebben in Europa, want we kunnen het gewoon veel goedkoper halen uit China. Maar volgens Stoop is deze zogenaamde 'basisindustrie' nog steeds nodig. "Belangrijkste is dat die producten weer in andere industrieën verder gebruikt worden, zoals in de hightechindustrie."

Stoop legt uit dat die industrieën zich vaak vestigen waar ze die producten kunnen kopen, zoals in Rotterdam. "Er zijn ook allemaal hightech-bedrijfjes die om die basisindustrie heen zitten. Daar zie je het veel."

Bekijk ook

• 

  Wie lijdt het meest onder importheffingen? En andere vragen over een 'handelsoorlog' beantwoord

  • 12-02-2025

'Nodig voor schepen en tanks'

Een andere reden waarom Europa - vooral nu - volgens de analist staalfabrieken nodig heeft, is de herbewapening. "Want staal heb je nodig voor schepen en voor tanks. Zonder staal kun je eigenlijk bijna niet beginnen met het maken van defensieproducten."

"Stel je bent in oorlog met China, jij moet schepen maken en China zegt: 'Je krijgt geen staal meer van ons.' Dan heb je wel een probleem natuurlijk", legt hij uit.