Het arbeidsongeschiktheidsstelsel moet snel eenvoudiger, zegt minister Eddy van Hijum vandaag in een Kamerbrief. Maar wanneer mensen er iets van gaan merken blijft onduidelijk, tot frustratie van arbeidsongeschikten en vakbonden.

In de brief haalt de minister verschillende opties om het makkelijker te maken aan, die hij wil bespreken met de Tweede Kamer. Zo zou er minder onderscheid moeten worden gemaakt tussen verschillende uitkeringen binnen de WIA voor arbeidsongeschikten, om het voor verzekeringsartsen en arbeidsdeskundigen makkelijker te maken om mensen te beoordelen.

Te ingewikkeld

"Met het huidige stelsel voor arbeidsongeschiktheid lopen we vast", zegt Van Hijum in reactie tegen EenVandaag. De onderzoeksredacties van EenVandaag en AD onthulden afgelopen jaar dat het huidige stelsel ingewikkeld en oneerlijk is, en leidt tot grote fouten.

"Het is veel te ingewikkeld geworden. Maar aan iedere maatregel zitten voor- en nadelen. En ik vind dat je dat goed met elkaar moet bekijken", voegt hij eraan toe.

IVA schrappen

Van Hijum stelt bijvoorbeeld voor om de zogenoemde IVA te schrappen. Dat is een uitkering voor mensen die langdurig ziek zijn zonder zicht op verbetering. Nu krijgen mensen met die uitkering per maand nog 75 procent van hun laatstverdiende loon, maar dat zou in de toekomst terug worden gebracht naar 70 procent. Hetzelfde percentage dat geldt voor mensen die geen IVA hebben.

Dat plan levert de kas volgens de berekeningen van het ministerie bijna een miljard euro per jaar extra op. "Daarmee laat je kwetsbaren opdraaien voor het bekostigen van de wijziging van het systeem", zegt vice-voorzitter van het FNV Kitty Jong. "Er valt best met ons te praten over afschaffing van IVA, maar het naar beneden stellen kan echt niet."

Kwetsbare positie

Ook bespreekt de minister in zijn brief verschillende voor- en nadelen van het bijstellen van de norm wanneer iemand recht heeft op de WIA. Op dit moment moet iemand meer dan 35 procent van het inkomen verliezen door ziekte of een beperking. In de Kamerbrief gaat het over 25 of 15 procent.

"Ik denk dat er veel voor te zeggen is, maar je moet ook de nadelen onder ogen zien", zegt Van Hijum in een reactie. Want ook met die grens heb je mensen die erbuiten vallen. "De grens verdwijnt niet. Die gesprekken zullen we de komende weken moeten voeren."

35-minners

Uit onderzoek blijkt dat de mensen die nu buiten de boot vallen, de '35-minners', vaak in een kwetsbare positie zitten.

Het zijn vaak mensen met laag betaalde banen, die zwaar fysiek werk doen en praktisch opgeleid zijn. Ook zitten er veel mensen met flexibel werk en een migratieachtergrond tussen.

100 procent afgekeurd, maar geen uitkering

Eén zo'n 35-minner is de 60-jarige Twan de Vet uit Eindhoven. Hij is 100 procent afgekeurd door de verzekeringsarts, maar kreeg van de arbeidsdeskundige slechts 10 procent arbeidsongeschiktheid toegewezen.

"Ik noem het gewoon discriminatie. Als mijn buurman precies hetzelfde heeft, maar voor een veel hoger salaris werkte, komt die makkelijker aan die 35 procent en wordt afgekeurd", zegt Twan.

'Zoek het maar lekker uit'

Voordat hij ziek werd, bracht hij als chauffeur een aantal uur per week verstandelijk beperkte kinderen met een bus naar school. "Dat was heel leuk werk. Ik kon dan tussen de middag even rusten en aan het eind van de dag de kinderen weer ophalen."

Nu gaat dat niet meer, maar omdat hij slechts deeltijd werkte, ging zijn salaris volgens het UWV niet genoeg achteruit om een arbeidsongeschiktheidsuitkering te krijgen. "Eigenlijk zeggen ze: zoek het maar lekker uit."

'40 miljard over'

Voor bijna alle mogelijke plannen rond de stelselwijziging geldt dat de minister op zoek moet naar een manier om het te betalen. De minister wijst er dan ook op dat veel wijzigingen ook op het begin geld kunnen kosten, zelfs als ze op langere termijn geld opleveren.

Maar volgens het FNV hoeft er niet lang doorgezocht te worden. "Er zit 40 miljard in het Arbeidsongeschiktheidsfonds en jaarlijks blijft 5 miljard over. De problemen zijn prima op te lossen met het geld dat nu jaarlijks overblijft en de reserves." Werknemers en werkgevers betalen premies voor dit fonds. "Het gaat om een werknemersverzekering en het is geld van werknemers en werkgevers. Het gaat niet om belastinggeld, het is verzekering met premies."

'Boekhoudkundige pot met geld'

Toch denkt de minister dat het niet zo makkelijk is. "Het is een boekhoudkundige pot met geld. Hij wordt in de praktijk gewoon gebruikt voor andere doelen."

"Tussen de inkomsten van werkgeverspremies en de uitgaven aan uitkeringen zit een strikte scheiding. Dat betekent dus ook dat je dat overschot niet zomaar kunt inzetten voor de WIA", legt hij uit.

Concreet voor de zomer

Hoewel in deze Kamerbrief vooral voorstellen staan die nog besproken moeten worden, zegt Van Hijum nu haast te willen maken.

"Ik denk dat mensen nog voor de zomer een pakket aan maatregelen kunnen verwachten van dit kabinet, die uiteindelijk deze wet beter en een stuk beter uitlegbaar en uitvoerbaar maken. Maar ik ben daar ook een beetje afhankelijk van hoe het debat met sociale partners en in de Kamer verloopt", zegt hij tot slot.