Het Britse parlement stemt over de omstreden brexit-deal van premier Theresa May: de zoveelste episode in de brexit-thriller. Hoe zit dat bij ons? Willen 'wij' wel in de EU blijven? Vijf vragen over het EU-draagvlak in Nederland.

De hamvraag: moet Nederland in de EU blijven?

Ja, zegt een meerderheid van het EenVandaag Opiniepanel in het laatste onderzoek over de Europese Unie. Zes op de tien (61 procent) ondervraagden zijn voorstander van het Nederlandse lidmaatschap. Een derde (33 procent) vindt dat 'we' beter kunnen vertrekken.

Is het EU-debat net zo gepolariseerd als in Groot-Brittannië?

De brexit is onder Britten dé splijtzwam in de samenleving. Jong staat lijnrecht tegenover oud, bleek al gauw na het brexit-referendum.

In Nederland blijkt er een kloof, maar die is te klein om te spreken van een 'clash'. Het contrast zit vooral tussen mensen jonger en ouder dan 35 jaar. Waar een krappe meerderheid van de 35-plussers EU-lid wil blijven, is het enthousiasme onder jonge mensen (tot 35 jaar) een stuk groter. Van hen willen ruim zeven op de tien (72 procent) blijven.

Moet de EU meer bevoegdheden krijgen dan nu?

Als het aan het Opiniepanel ligt, blijven we dus in de EU. Maar wat betekent dat? In ieder geval niet dat de EU meer taken moet overnemen, blijkt uit het onderzoek. Maar 14 procent wil dat er meer taken naar de EU gaan. De meesten (57 procent) zijn zelfs voor minder bevoegdheden.

In hoeverre voelt men zich Europeaan?

De meeste mensen (73 procent) voelt zich in enige vorm Europeaan, al is het maar een beetje. Een kwart (27 procent) identificeert zich helemaal niet als Europeaan.

Er is dus wel enige verwantschap met de EU. Het Nederlanderschap blijkt echter nog altijd dierbaarder: slechts 8 procent van de ondervraagden voelt zich meer Europeaan dan Nederlander. 88 procent voelt zich vooral Nederlander.

Is de EU niet belangrijker dan ooit nu er zoveel gebeurt in het buitenland?

Ruim vier op de tien (42 procent) vinden de Europese Unie belangrijker geworden in de laatste vijf jaar. De EU is volgens deze groep een tegenwicht tegen andere grootmachten in de wereld: "Als Trump ons in de steek laat en de democratieën om ons heen verzwakken, is het belangrijker dat wij samenwerken", zegt een panellid daarover. Om dat te kunnen bieden, is echter eenheid nodig, vinden ook veel ondervraagden. Die eenheid is nu nog te ver te zoeken, zeggen zij.

Een kwart (27 procent) vindt de EU even belangrijk als vijf jaar geleden en voor ruim twee op de tien (22 procent) is de EU juist onbelangrijker geworden.

Er is al één Nederlander aan overleden en twee andere zijn erdoor in het ziekenhuis beland: namaak oxycodon-pillen. Vaak worden ze online gekocht, zonder recept. "Je weet niet wat je koopt."

Videobeelden laten een opmerkelijk beeld zien bij het steekincident in het centrum van Amsterdam gistermiddag. Een burger overmeestert de verdachte en draagt hem ogenschijnlijk rustig over aan de politie. Is dat uitzonderlijk? "Ging heel efficiënt."

We leggen de video voor aan hoogleraar criminologie Marie Lindegaard van de Universiteit van Amsterdam.

Burger die ingreep, wist wat hij deed

"Wat mij heel erg opvalt aan de video van het burgerarrest in Amsterdam, is dat de omstander die de verdachte heeft gepakt zich behoorlijk professioneel gedraagt. Hij is een stuk handiger dan wat ik ooit gezien heb op camerabeelden van dit soort incidenten. De manier waarop hij op die dader gaat zitten en dan met één hand nog iets pakt. Dat geeft mij het idee: dit is wel iemand met professionele skills", vertelt Lindegaard.

De hoogleraar gaat verder: "Wat mij ook opvalt is het moment dat de politie aankomt. Wat omstanders op dat moment meestal doen is alles heel snel aan de politie overdragen, hier zie je dat politie en deze burger samenwerken. Dat geeft mij de indruk dat ook de politie ziet dat deze burger dit heel efficiënt doet en weet wat hij doet."

Cirkel van omstanders

Volgens Lindegaard is ook de manier waarop andere omstanders zich opstellen kenmerkend voor een serieus incident waar geweld bij komt.

"Er staan heel veel mensen omheen. Er is een vrouw die de burger die op de verdachte zit even aantikt, mensen vragen die burger dingen. Het is typisch voor zo'n situatie dat omstanders een cirkel eromheen vormen."

Gevoel van veiligheid

Dat contact zoeken tussen omstanders is een manier om met trauma om te gaan, proberen je veilig te voelen. Het is ook een manier om de burger die de verdachte beet heeft het gevoel te geven dat hij niet alleen staat, legt Lindegaard uit.

Meestal is het zo dat drie tot vier mensen gaan samenwerken en deze man doet het in de video alleen. Ook dat geeft volgens haar weer een aanwijzing dat deze burger professioneel overkomt.

Sociale banden

We weten inmiddels dat de burger die de verdachte overmeesterde een toerist was net als de meeste slachtoffers, is dat relevant?

"Ja", zegt Lindegaard. "Je ziet meestal dat mensen die een band voelen met de mensen die betrokken zijn in het incident eerder tot actie overgaan. Er waren veel toeristen op straat, dat soort sociale banden lokt omstander-ingrijpen uit. Dat geldt trouwens ook voor sociale banden tussen dader en burger."

Ingrijpen bij urgentie

Interessant is ook wanneer iemand tot actie overgaat. "Als er een wapen wordt gebruikt dan zien we dat omstanders iets later ingrijpen en terughoudender zijn. Het was in Amsterdam redelijk laat dat er iets werd gedaan door die burger en dat past bij dit soort incidenten", vertelt Lindegaard.

In het algemeen zie je dat omstanders bij vechtpartijen of ruzies meestal ingrijpen op het moment dat duidelijk wordt dat het niet een gewone ruzie is, dat is het moment waarop omstanders iets gaan doen, ziet de hoogleraar. "Je zou natuurlijk ook kunnen denken: dat is het moment waarop het ingewikkeld wordt dus; liever niet. Maar dat is niet zo. Als de urgentie wordt gevoeld dan grijpen mensen vaak in."

Omstander-effect

Hoe zit het met het omstander-effect? Vanuit de psychologie is dat vaak uitgelegd als een situatie waar mensen gezamenlijk kijken naar een noodsituatie maar niets doen.

"Het omstander-effect is vooral een laboratorium fenomeen. Het is niet in het echte leven aangetoond voor een situatie waar geweld of agressie in het spel is, omdat je daar geen proefpersonen aan mag blootstellen. Wij zien steeds: als het geen noodgeval is dan gaan mensen niks doen, maar als het nodig is dan doen mensen iets."

Persoonlijke kenmerken

Is er iets bekend over wat voor type mensen er ingrijpt in zo'n situatie?

"Weinig. Het gebeurt best wel vaak maar is niet goed onderzocht. Het wordt vaak niet opgenomen in de politiestatistiek, er is weinig informatie over die mensen", sluit Lindegaard af.

Britse toerist overmeesterde verdachte 'vanuit instinct'

De Amsterdamse burgemeester Halsema heeft de man die de verdachte overmeesterde een heldenspeld overhandigd.

Zij zegt over de man: "Hij heeft een geweldig instinct aan de dag gelegd. Je weet het natuurlijk niet wat de verdachte van plan was, wat er nog had kunnen volgen, maar je kunt niets uitsluiten. Deze man heeft in een split second een beslissing genomen, die echt uitzonderlijk is en waarvoor heel veel waardering moet zijn."