Corona beweegt rechtse kiezers, waarom? - weblog Gijs Rademaker

De coronacrisis zet honderdduizenden kiezers in beweging richting de VVD. Of misschien vooral: weg van Forum en de PVV. Wat beweegt deze groep precies en hoe blijvend is deze verschuiving?

De VVD stijgt in crisistijd van 27 zetels vorige maand, naar 35 zetels vandaag. De beweging is duidelijk: de PVV verliest 3 zetels, Forum voor Democratie maar liefst 5. We hebben kiezers die vorige maand nog geen VVD stemden, en nu zeggen dat wél te doen, gevraagd waarom. Het optreden van premier Rutte is de voornaamste reden van mensen om over te stappen naar de VVD.

Vertrouwen in Rutte

Mijn Ipsos-collega Sjoerd van Heck legt hier uit dat het 'rally around the flag'-effect een belangrijke rol speelt. En vergis je niet: het is best bijzonder dat mensen vertrouwen in een minister vertalen naar een stem op een partij.

Jeroen Dijsselbloem genoot jarenlang het meeste vertrouwen van alle ministers, maar de PvdA steeg geen zetel in de peilingen.

Kritisch over opstelling FVD en PVV

Maar er speelt meer dan het vertrouwen in Rutte alleen. We zien dat kiezers die naar de VVD trekken, niet alleen positief zijn over de premier, maar ook negatief over de opstelling van hun eigen partij. FVD-kiezers vinden bijvoorbeeld dat Baudet te kritisch is op de kabinetsaanpak. Dat hij weinig kennis van zaken heeft als het gaat om corona en dat hij politiek gewin probeert te halen uit deze crisis.

Dat is opvallend, omdat juist Baudet en Wilders de stemming in het land vaak goed aanvoelen. Dat deden ze begin maart ook, toen ze vroegen om snellere maatregelen tegen het naderende virus. Voor zulke maatregelen was toen ruim draagvlak.

Steun voor maatregelen

Toen het kabinet medio maart die maatregelen nam, kregen die brede steun - ook van de FVD- en PVV-achterban. Vanaf dat moment steeg de tevredenheid over de aanpak van de crisis en werd daarmee de ruimte voor kritiek kleiner.

De laatste weken gingen Wilders en Baudet verder dan veel van hun eigen kiezers wilden. Zo hamerden ze op een verdere 'lockdown' van Nederland. Maar uit ons onderzoek van vandaag blijkt dat slechts 28 procent van de FVD-kiezers zo'n lockdown nog een goed idee vindt. Tweederde is tegen en vindt de huidige maatregelen ingrijpend genoeg. Van de achterban van Wilders is de helft (52 procent) inmiddels tegen, en 42 procent voor.

Blijven ze bij de VVD?

Hoe blijvend is deze verschuiving? Daar is geen voorspelling over te doen. Wel zien we nu al voor de derde maal in een jaar tijd dat een grote groep kiezers dezelfde 'switch' maakt. Het is deels dezelfde groep mensen, zo'n 6 a 10 zetels, die zich uit protest (tegen bijvoorbeeld het klimaat- of stikstofbeleid, immigratie of EU) van VVD naar FVD of PVV beweegt.

Om in tijden van ruzie (binnen FVD) of (corona)crisis weer terug te keren bij de VVD. Waar deze groep uiteindelijk belandt, hangt af van de situatie van partij én land, in maart 2021.