Waar winkels in november volop uitpakken met korting, zorgt Black Friday onder twee derde van de consumenten juist voor chagrijn. Vaak vanwege 'misleidende aanbiedingen': slechts 8 procent denkt dat de meeste actieprijzen écht lager zijn dan normaal.

Dat blijkt uit onderzoek van EenVandaag onder ruim 24.000 leden van het Opiniepanel.

Amerikaanse traditie

Naar Amerikaanse traditie stunten winkels en webshops op Black Friday, de laatste vrijdag van november, met hoge korting. Ook de Nederlandse retailers doen de laatste jaren steeds nadrukkelijker mee aan de actiedag, en beginnen hier vaak al eerder in de maand mee.

3 op de 10 panelleden (30 procent) kochten deze maand al iets in de aanbieding, of overwegen dat nog te doen.

Prijzen opvoeren

Volgens een meerderheid (71 procent) van de deelnemers is minstens de helft van de acties die ze met Black Friday voorbij zien komen, lang niet zo voordelig als ze lijken. Vooral deelnemers die langere tijd een product op het oog hadden, zien dat terug. "Een fiets waar ik al langer naar keek werd rond Black Friday juist duurder", merkt iemand op.

Als consument moet je dus kritisch blijven en vaak een vergelijkingssite raadplegen om te voorkomen dat je 'belazerd' wordt, vindt deze groep. "Via vergelijkers kun je duidelijk zien dat winkels eerst de prijzen verhogen voor ze weer dalen met Black Friday. Of ze geven korting op de 'marktprijs', die vrijwel nooit gevraagd wordt", licht een deelnemer toe.

Vijfde stelt aankopen uit

Toch laat een groot deel van de koopjesjagers zich daardoor niet uit het veld slaan. Een vijfde (20 procent) kocht deze maand al iets met korting. Nog eens 10 procent is van plan om dat dit weekend, of op de aanstaande Cyber Monday nog te doen.

Een vijfde (19 procent) stelt zelfs bepaalde aankopen uit, om ze tijdens Black Friday met korting te scoren. Zij geven aan gedurende het jaar een 'verlanglijstje' met bijbehorende prijzen bij te houden, om te kunnen zien wat echt goedkoper is en wat niet. Sommigen maken er zelfs een sport van, zoals deze deelnemer: "Als je weet wat je nodig hebt en wanneer iets echt een goede aanbieding is, dan is het leuk om in bulk in te slaan."

'Schandalig in deze tijd'

De groep die plezier beleeft aan het speuren naar dealtjes is wel in de minderheid: de grootste groep van twee derde (64 procent) van de deelnemers heeft vooral een negatief gevoel bij Black Friday in het algemeen. Vanwege die 'nepaanbiedingen' dus, maar ook de 'schreeuwerige reclames' en 'Amerikaanse koopgekte' wekken bij veel deelnemers irritatie.

Bovendien zouden al die aanbiedingen de overconsumptie alleen maar aanjagen, wat weer een schadelijk effect heeft op de planeet. "In een tijd waarin we moeten consuminderen, vind ik Black Friday schandalig", zegt een tegenstander.

Boycot

Zo'n 3 op de 10 (29 procent) deelnemers geven om die reden aan Black Friday te boycotten, door rond deze dag bewust geen producten in de aanbieding te kopen. Daarin zijn ze niet de enigen: sommige winkels begonnen al een duurzame tegenbeweging, door rond deze tijd geen kortingen aan te bieden, of zelfs de deuren te sluiten.

Twee derde (64 procent) ziet die zogenoemde 'Green Friday' als een positieve ontwikkeling. "Komt sterk over als een bedrijf op die manier een statement durft te maken, omdat dit waarschijnlijk ten koste gaat van de omzet", vindt een panellid. Een kleine groep (7 procent) is daar wat cynischer over: "Je afzetten tegen Black Friday is net zo goed een marketingtruc als er aan meedoen. Er is een klantenkring die er goed op gaat", werpt een andere deelnemer tegen.

Al maanden wordt in Servië gedemonstreerd tegen de regering van president Vučić. Ook vandaag gingen tienduizenden mensen de straat op in hoofdstad Belgrado. Intussen houdt Europa zich op de vlakte.

De betogers, onder wie studenten, boeren, veteranen en werknemers, vinden dat de rechts-populistische president Aleksandar Vučić moet aftreden vanwege corruptie en zijn innige band met Rusland.

Treinstation ingestort

De demonstraties begonnen afgelopen november, toen de net verbouwde overkapping van een treinstation in de stad Novi Sad instortte. Daarbij vielen vijftien doden. De overheid moet daar verantwoordelijkheid voor nemen, zeggen de demonstranten.

Toch denkt de autoritaire Vučić er niet over om op te stappen. Hij doet er juist alles aan om zijn positie te behouden. Terwijl de demonstranten vreedzaam protesteren, probeert de regering ze te provoceren en zo geweld uit te lokken, vertelt Balkan-historicus Geert Luteijn.

'Corruptie gaat ver'

"De corruptie van Vučićs regering gaat echt heel ver", zegt Luteijn. "Mensen die bij de overheid werkten toen er in 2023 verkiezingen waren, kregen bijvoorbeeld te horen dat ze ontslagen zouden worden als ze niet op Vučić zouden stemmen." Hij heeft de verkiezingen vervalst, vertelt de historicus.

"En als je wil werken bij een overheidsorganisatie, wordt van je verwacht dat je iets doet voor de partij van de president, de conservatieve SNS." Het overheidsapparaat in Servië is niet onafhankelijk, maar wordt gedomineerd door Vučić en zijn partij, vertelt Luteijn.

'Protesten ongekend'

De huidige protesten zijn ongekend groot, zegt de historicus. "Er wordt geschat dat sinds november zo'n 2 miljoen Serviërs hebben deelgenomen aan een protest."

Hoewel er al eerder flink gedemonstreerd werd in het land, zoals in 2.000 toen protesten tot het aftreden van de voormalig president Slobodan Milošević leidden, gingen nooit zoveel mensen tegelijk de straat op. De kans dat er uiteindelijk iets verandert is dan ook groot, denkt Luteijn.

Afzetten niet makkelijk

"De vraag is alleen wanneer en hoe." Vučić afzetten zal nog niet zo makkelijk zijn. "Hij zou nieuwe verkiezingen kunnen uitschrijven en die opnieuw kunnen manipuleren, waardoor de oppositie weer geen kans krijgt." Een goed georganiseerde oppositie is er ook niet, volgens Luteijn.

"Daarnaast krijgt Vučić nog altijd veel steun vanuit het buitenland, ook van de Europese Unie. Servië zit in een vergevorderde toetredingsprocedure tot de EU. Die had allang stilgelegd moeten worden, gezien de ondemocratische manier waarop de regering te werk gaat."

Steun van de EU

Vučić voelt zich gesteund door de EU, die geen afstand neemt. Terwijl de Unie juist meer steun zou moeten uitspreken voor de demonstranten, vindt Luteijn. "Het is overigens niet zo dat dat helemaal niet gebeurt, maar de EU heeft het probleem dat ze niet met één mond spreekt als het om dit soort thema's gaat."

"Er zijn wel Europarlementariërs die kritische vragen hebben gesteld over de huidige situatie in Servië. Tegelijk oefent de Europese Commissie geen druk uit op de regering van het land om te veranderen."

Economische belangen

Dit heeft te maken met economische belangen, vermoedt Luteijn. Hij wijst op een lithiumdeal die recent werd gesloten toen de Duitse bondskanselier Olaf Scholz op bezoek was in Belgrado. "Die deal werd bekrachtigd door een vertegenwoordiger van de Europese Commissie. Die lijkt dus graag zaken te doen met Vučić."

Servië is niet het enige land in de Balkan waar het onrustig is, zegt de historicus. "Veel van deze landen hebben autocratische leiders en die kijken met argusogen naar de huidige protesten. Denk aan Viktor Orbán, de minister-president van Hongarije. Hij is een bondgenoot van Vučić."

Tussenkop

De huidige protestbeweging in Servië komt op voor een democratische rechtsstaat, benadrukt Luteijn. "Dus als wij in Europa een functionerende rechtsstaat willen, dan moeten we ook zorgen dat in landen waar die onder druk staat, dat daar daadwerkelijk actie wordt ondernomen wanneer daar protest tegen is."

"We moeten naar die protesten luisteren. En als we dat nalaten, moeten we er rekening mee houden dat die rechtsstaat verder afbrokkelt in de komende jaren."

Astma en allergieën komen de laatste jaren steeds meer voor bij kinderen. Onderzoek uit Finland toont aan dat kinderen die regelmatig in de natuur zijn daar veel minder last hebben. Scholen en kinderdagverblijven kunnen daar een rol in spelen.