De polls zijn duidelijk, eigenlijk is er geen twijfel meer: de radicaal-rechtse Giorgia Meloni gaat zondag naar alle verwachting de Italiaanse verkiezingen winnen. Wat weten we van haar? We vroegen het Italië-kenner bij EenVandaag, Eveline Rethmeier.

Wie is Giorgia Meloni? En hoe krijgt een radicaal-rechtse politicus zoveel steun?

"Ze is al jaren politiek actief namens de Fratelli d'Italia. Dat is altijd een klein partijtje geweest op de rechterflank, maar nu groot door hun plek in de oppositie de afgelopen jaren. Zij was de enige die bij de hervormingsplannen van Mario Draghi, die de afgelopen anderhalf jaar een brede coalitie had, aan de zijlijn bleef staan in de oppositie."

"Zo heeft ze nooit vuile handen gemaakt in de ogen van veel Italianen. En de Italiaanse kiezers gaan iedere keer voor een nieuwe politieke stroming die zegt 'wij gaan het helemaal anders doen.' Eigenlijk is Meloni de laatste die over is, die nog nooit heeft geregeerd."

Zien de Italianen die op haar stemmen Meloni als extreem-rechts?

"Nee, ze zien haar als 'radicaal-rechts'. Sinds ze populairder is geworden, probeert ze ook gematigder te zijn om een breder publiek aan te spreken. Haar partij heeft een neo-facistische oorsprong in de politiek. Toen ze jong was heeft ze gezegd dat Mussolini 'ook hele goede dingen heeft gedaan.'"

"Maar sommige Italianen vinden zulke uitspraken minder vreemd. Ze zijn wat nostalgischer en conservatiever, en ze zien haar niet als fascistisch. Zo kan je haar ook nu niet beschouwen. Ze laat een ander geluid horen, het idee van 'Italianen eerst' draagt ze uit, en dat zorgt voor populariteit."

Meloni wordt soms vergeleken met Mussolini, in hoeverre gaat die vergelijking volgens jou op?

"Eigenlijk gaat die niet op. Ze is niet, althans niet openlijk, anti-democratisch en ze is tegen geweld, maar tegelijkertijd heeft ook nooit hard afstand genomen van Mussolini. Er is nog een stroming die echt fascistisch is, en daar flirt ze af en toe mee. Ze zal nooit hard roepen dat hij een verschrikkelijke man is. Maar uitspraken zoals zo'n twintig jaar geleden dat Mussolini een hele goede politicus, zal ze nu niet meer doen."

"Ik denk dat je haar kunt zien als de Donald Trump van de Italianen. Haar boodschap is erg gericht op eerst de Italianen, familie voorop, kritisch op Europa, en ze zet zich af tegen de elite en politieke klasse. Ik was gister bij haar campagne, en ze kan goed oreren en presenteert zich als vrouw van het volk. Ze praat ook met een sterk plat Romeins accent en gaat er prat op dat ze nooit een studie heeft afgemaakt, omdat daar geen geld voor is. Dat spreekt veel mensen aan."

Betekent haar anti-Europa-opstelling dat het premierschap van Meloni gevolgen heeft voor Nederland?

"Er zijn zeker gevolgen voor de Europese Unie. Aan de ene kant is Italië de derde economie van de eurozone, dus heel belangrijk en invloedrijk. We weten nog niet hoe zij zich gaat opstellen tegenover de EU en strenge begrotingsregels, en we weten nog niet of ze voor politieke stabiliteit kan zorgen met een rechtse coalitie. Als de politiek niet stabiel is, reageert de Europese economie daar niet goed op."

"Aan de andere kant gaat het gevolgen hebben voor de houding van 'het Westen' tegenover Rusland. Het is nog maar de vraag of de nieuwe regering daar ook zo hard in staat. Draghi was er duidelijk over dat Rusland de agressor is en Oekraïne heeft aangevallen, maar één partijen die nu aan de macht komt is bewezen gefinancierd door Rusland. Zij kunnen de eenheid in West-Europa verstoren."

Italië staat al niet bekend als een politiek stabiel land. Kan Meloni iets anders brengen dan haar voorgangers?

"Er worden veel beloftes gedaan, hoge pensioenen, lage belastingen, geld naar jongeren, en nog veel meer. Maar de vraag is: waar gaat dat geld vandaan komen? Straks krijgen ze ook te maken met Brussel, waarvan ze veel geld hebben gekregen uit het corona-steunfonds. Maar of ze het gaan besteden zoals Brussel dat wil, is niet zeker."

"Eén op de vier Italianen hoopt dat Meloni het leven gaat verbeteren. Of het te realiseren is? Het lijkt er niet op. Maar Italianen zijn valse beloftes wel gewend. Berlusconi belooft al 20 jaar dat de belastingen omlaag gaan."

Door alle problemen met stikstof zou je denken dat de luchtkwaliteit in Nederland er slecht voor staat. Maar de lucht in Nederland wordt steeds schoner. Dat concludeert het Planbureau voor de Leefomgeving. "Maar we kunnen nog niet achterover leunen."

"Er ligt een deken van luchtvervuiling over Europa, en die wordt veroorzaakt door verschillende chemische stoffen die worden uitgestoten", licht Marko Hekkert, directeur van het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) toe. Het inademen van die stoffen is schadelijk voor onze gezondheid.

Europese afspraken

Stoffen als zwaveldioxide, stikstofoxide, ammoniak en fijnstof zijn een stuk minder aanwezig in de lucht dan jaren geleden, zo concludeert het PBL, dat de luchtkwaliteit samen met het RIVM onderzocht.

Dat komt doordat Europa eerder afspraken heeft gemaakt om die uitstoot te verminderen en de lucht weer schoner te krijgen. Auto's, schepen en stallen moesten minder vervuilend worden gemaakt. Afspraken met de industrie spelen een belangrijke rol. "Ze hebben nieuwe technieken ontwikkeld en geïmplementeerd, en dat heeft gewerkt. De auto's die we nu kopen zijn een stuk schoner dan 20 jaar geleden", zegt Hekkert.

Emissiedoelen in zicht

Onze lucht is nu dus een stuk schoner dan decennia geleden. En wordt ook nog schoner, zo is de verwachting. Bijvoorbeeld doordat we meer elektrisch gaan rijden. Het PBL denkt dat de kans groot is dat we de Europese emissiedoelen in 2030 gaan halen.

Waar vroeger bijvoorbeeld zwavel een groot probleem was, speelt die stof nu nauwelijks nog een rol, merkt Hekkert op. "Dat leidde tot zure regen, waardoor bossen doodgingen. Maar nu hebben we het niet eens meer genoemd in onze presentatie."

Schonere kachels

Fijnstof is nog wel een punt van aandacht. Daar is volgens het PBL wel een daling te zien, maar veel minder scherp dan bij andere stoffen. "Van fijnstof worden mensen echt ziek, maar we hebben er ook zelf veel invloed op", zegt Hekkert.

Het gebruik van houtkachels stoot bijvoorbeeld veel fijnstof uit. Wie iets aan zijn vervuiling wil doen kan een schonere kachel aanschaffen.

Levensverwachting 8 maanden korter

Voor onze gezondheid en kwaliteit van leven is de luchtkwaliteit van groot belang. De levensverwachting in Nederland wordt door de luchtvervuiling gemiddeld 8 maanden ingekort. Als deze verbetering zich doorzet, kan dit teruglopen tot 4 maanden.

"Dat klinkt misschien niet als een groot verschuil, maar het is een gemiddelde voor heel Nederland. Veel mensen overlijden hier gewoon jaren eerder door."

Landbouwsector blijft vervuilen

Maar ondanks een forse daling van de ammoniakuitstoot, liggen de landelijke doelen voor stikstofdepositie op de natuur nog ver buiten bereik. "De landbouw is de sector die nog relatief veel blijft uitstoten", zegt Hekkert.

Als het gaat om de gezondheid van de mens gaat het nu een stuk beter, maar de natuur heeft het nog zwaar. Daar zal dan ook nog hard aan gewerkt moeten worden om aan de normen te voldoen. "We kunnen nog niet achterover leunen."

Nog geen 1 op de 3 Nederlanders heeft een noodpakket thuis, blijkt uit onderzoek van het EenVandaag Opiniepanel. Veel te weinig, zegt minister David van Weel. "Dat moet naar 100 procent. Iedereen moet zichzelf 72 uur kunnen redden."

Minister van Justitie & Veiligheid David van Weel vindt dat elke Nederlander zich 72 uur moet kunnen redden in geval van een crisissituatie. "Denk aan communicatie, voor als er geen mobiel netwerk is. Denk aan voedsel en drinkwater, als er geen supermarkten open zijn. Al dit soort zaken, die moet je 72 uur kunnen volhouden bij een crisis."

Van 48 naar 72 uur

Eerder was het advies om 48 uur zelfredzaam te zijn, maar dat is dus nu verhoogd met een extra dag. "Sinds de Koude Oorlog hebben we hier eigenlijk weinig aandacht aan besteed", vertelt de minister over het aanpassen van dit advies.

"Maar na Europees onderzoek waarin de 72 uur zelfredzaamheid wordt geadviseerd, hebben we besloten dat over te nemen", legt hij uit.

'Het is een kleine moeite'

Van Weel geeft als voorbeeld een crisissituatie waarin deze voorbereiding nodig is: "Ik hoop niet dat we te maken krijgen met een conflict morgen. Maar we kunnen wel te maken krijgen met rampen, met energie-uitval."

"De kans is misschien niet heel erg groot. Maar op het moment dat het zich voordoet, dan is het een hele kleine moeite om zo'n pakket aan te schaffen en heb je er veel plezier van", zegt hij.

Niet bij de buren aankloppen

28 procent van de leden van het EenVandaag Opiniepanel heeft nu een noodpakket in huis, en dat is volgens de minister te weinig. "Want iedereen die geen noodpakket heeft en wel te maken krijgt met zo'n situatie, die gaat aankloppen bij de buren."

En dat heeft gevolgen. "Als dat nu betekent dat maar een in de vier buren zo'n noodpakket heeft, dan kun je je voorstellen dat de 72 uur heel snel naar beneden gaat als je spullen moet delen met anderen. Dus als iedereen voor zichzelf zorgt, zorgen we ook voor elkaar. Daarom moet die 28 procent omhoog naar de 100 procent."

Burgers en overheid samen verantwoordelijk

Nu burgers langer voor zichzelf moeten zorgen, betekent dit dan dat de overheid zich terugtrekt? Van Weel begrijpt het sentiment, maar benadrukt dat ook de overheid aan de slag gaat. "Ik leg niet alles neer bij de burger. Het geldt ook voor lokale overheden, het geldt voor bedrijven."

"We roepen ook gemeenten op: ga je verzamelpunten inrichten, hoe je zorg je voor kwetsbare bewoners. Moet je misschien noodvoorzieningen opslaan op bepaalde locaties?", gaat hij verder. "Dus al die trajecten gaan we ook doen."

500 euro contant geld

Naast een noodpakket adviseert Van Weel burgers ook om contant geld in huis te hebben in het geval van een ramp of crisis. Banken en maatschappelijke organisaties overleggen al maanden over hoeveel cash geld mensen moeten aanhouden.

De minister doet een voorstel: "laat ik een voorschot geven. Ik denk dat met 500 euro in cash u echt ruim voldoende heeft om tijdens die 72 uur aan te schaffen wat u echt nodig heeft", zegt Van Weel tot slot.