Terwijl er steeds meer aanwijzingen zijn dat het in Kazachstan gecrashte vliegtuig eerst boven Rusland door een raket is geraakt, ontkent het Kremlin. Correspondent Joost Bosman ziet een patroon: "Ze zullen waarschijnlijk eerst Oekraïne de schuld geven."

Een vliegtuig van Azerbaijan Airlines stortte woensdag neer in de buurt van de luchthaven van Aqtau, in het westen van Kazachstan. Het toestel was vroeg in de ochtend opgestegen vanuit de Azerbeidzjaanse hoofdstad Bakoe en was onderweg naar de stad Grozny in de Russische deelrepubliek Tsjetsjenië. Bij de vliegramp kwamen zeker 38 van de 67 inzittenden om het leven.

Passagiers hoorden knal

De grote vraag is hoe het vliegtuig heeft kunnen neerstorten. Een passagier die de crash overleefde heeft verklaard dat hij een luide knal hoorde toen het toestel probeerde te landen in Grozny. Die explosie zou buiten het vliegtuig zijn geweest waarna een deel van de romp los kwam te zitten. "Ik dacht dat het toestel uit elkaar zou vallen en ik zou sterven."

Ook een andere passagier bevestigt dat er een knal plaatsvond en zegt dat die nog werd gevolgd door een tweede knal. Uiteindelijk vloog het vliegtuig door en stak de Kaspische Zee nog over, waarna het uiteindelijk dus neerstortte bij een noodlanding in Kazachstan.

Beschadigingen op wrak

Het onderzoek naar de ramp is nog in volle gang. Maar op beelden van na de crash zijn beschadigingen op de buitenkant van het vliegtuigwrak te zien die lijken te zijn veroorzaakt door een raketinslag. De Kazachstaanse autoriteiten sluiten in ieder geval niet uit dat het toestel per ongeluk is neergehaald door een Russische raket.

Rusland zegt niet te willen speculeren over de oorzaak van de crash zolang het onderzoek loopt. Maar de Russische luchtvaartautoriteit laat al wel weten dat het vliegtuig van zijn geplande bestemming Grozny zou zijn afgeweken door dikke mist en Oekraïense drones. Het Kremlin rept met geen woord over een mogelijke raketinslag.

'Oude Sovjet-reflex'

Volgens correspondent Joost Bosman past de reactie van Rusland in een bekend patroon. Het ontkennen van betrokkenheid is volgens hem 'toch een beetje de traditie in Rusland'. "Het is een soort oude Sovjet-reflex. Als er iets gebeurt waar jij van beschuldigd wordt, dan ontken je het. En je blijft het ontkennen."

"Ja, dat is toch iets wat er nog altijd in de Russische maatschappij zit", gaat hij verder. "En vergis je niet: Rusland wordt al 25 jaar geleid door Vladimir Poetin, een oud-KGB'er. Die oude Sovjet-mentaliteit is toch iets wat er nog in zit, van: 'We zijn omringd door vijanden en daar moeten we ons tegen verzetten. En als wij iets doen wat niet deugt, dan blijf je het ontkennen.'"

Naar Oekraïne wijzen

De crash in Kazachstan doet hem denken aan de ramp met vlucht MH17, 10 jaar geleden. Toen wees Rusland al snel met de beschuldigende vinger naar Oekraïne. En dat zal nu ook in eerste instantie gebeuren, verwacht hij. "Mogelijk zullen we de komende dagen of weken gaan zien dat Rusland op een of andere manier Oekraïne deze crash in de schoenen gaat schuiven."

Dat gebeurde eerder dit jaar nog na de grote aanslag in een concertzaal Moskou, waarbij 145 mensen werden gedood. "Toen werd er meteen door het Kremlin gezegd: 'Dit is Oekraïne'", weet Bosman nog. Terwijl de aanslag al snel werd opgeëist door terreurgroep IS. Oekraïense betrokkenheid bij de aanslag is bovendien nooit bewezen.

Aanval met drones

Toch zal het bij deze vliegramp voor Rusland moeilijker zijn om naar Oekraïne te wijzen, denkt de correspondent. Oekraïne voerde woensdagochtend weliswaar een drone-aanval uit in het gebied waar het vliegtuig op dat moment vloog, maar het land stelt dat het toestel door de Russische luchtverdediging is neergehaald.

Dat is ook de conclusie die enkele luchtvaartexperts en militaire bloggers in Rusland zelf nu voorzichtig trekken. Bovendien zijn er deze keer ook overlevenden die kunnen vertellen wat er aan boord is gebeurd. Volgens Bosman bestaat dan ook de kans dat de sporen mogelijk al snel richting Rusland zullen wijzen.

Kazachstan en Azerbeidzjan

Maar wat gaat het Kremlin dan doen? "Mocht het zo zijn dat de bewijslast zich ophoopt, dan zal Rustland proberen het onderzoek te traineren en zo lang mogelijk te vertragen, zodat de wereld alweer vergeten is wat er is gebeurd en weer verder gaat", denkt de correspondent.

Omdat het om een Azerbeidzjaans vliegtuig gaat dat onderweg was naar Rusland maar neerstortte in Kazachstan, zijn deze drie landen sowieso betrokken bij het onderzoek naar de crash. Kazachstan en Azerbeidzjan zijn voormalige Sovjet-republieken en daar zal Rusland volgens Bosman gebruik van maken.

'Onder druk zetten'

"Beide landen hebben toch erg goede banden met Rusland en zijn er in zekere mate toch ook nog wel economische gezien afhankelijk van", legt hij uit. De correspondent verwacht dat Rusland Kazachstan, dat het onderzoek leidt, onder druk zal zetten: "Dus dat ze zeggen: 'Zorg ervoor dat uit de rapportage uiteindelijk blijkt dat Rusland hier niet schuldig aan is.'"

Tegelijkertijd moeten Kazachstan en Azerbeidzjan ook aan hun eigen reputaties denken, gaat hij verder. "Zij willen toch wel de onderste steen boven hebben, maar ook de banden met Rusland niet schaden. Dus dat maakt het geopolitiek gezien heel ingewikkeld." Wat de uitkomst ook wordt, de correspondent verwacht dat het onderzoek voor (nog) meer spanningen in de regio zal zorgen.

De kogel is door de kerk: de publieke omroep wordt grondig hervormd. Van de dertien omroepen blijft een handvol 'omroephuizen' over en de NTR verdwijnt, waardoor nog onduidelijk is wie programma's als Het Klokhuis en het Sinterklaasjournaal gaat maken.

Minister Eppo Bruins, die verantwoordelijk voor is mediabeleid, heeft zijn plannen vandaag in een brief naar de Tweede Kamer gestuurd. Volgens hem moet de publieke omroep beter inspelen op veranderingen in de samenleving en de opkomst van de grote techbedrijven, die de digitale media domineren. Ook wil Bruins 157 miljoen euro bezuinigen.

Vier of vijf 'omroephuizen'

Om kosten te besparen moeten de dertien omroepen die er nu nog zijn daarom - als alles meezit - in 2029 opgaan in vier of vijf 'omroephuizen'. Daarmee is het bijna onvermijdelijk dat bekende omroepnamen zullen verdwijnen. In de toekomst hoeven omroepen bovendien geen leden meer te hebben en kunnen er geen nieuwe omroepen meer toetreden tot het bestel.

Maar om ervoor te zorgen dat alle geluiden die te horen zijn in de maatschappij een plek krijgen op televisie, radio en internet, wil Bruins de omroephuizen verplichten om 'mee te bewegen met veranderende geluiden in de samenleving'.

Wat merkt de kijker?

Het is 'onvermijdelijk' dat de kijker of luisteraar iets gaan merken van de plannen, erkent de minister. Dat komt door de jaarlijkse bezuiniging van bijna 160 miljoen euro, maar ook door het verdwijnen van een omroep als de NTR. Die maakt educatieve programma's en (educatieve) jeugdprogramma's. Denk aan Het Klokhuis en het Sinterklaasjournaal, maar ook programma's als Andere Tijden.

De hervormingen van de publieke omroepen leveren volgens Bruins daarnaast niet genoeg geld op om te voorkomen dat in de toekomst ook programma's van andere omroepen op radio en televisie geschrapt zullen moeten worden.

'Meer herhalingen'

"Dit zal leiden tot meer herhalingen en minder productie", verwacht mediahistoricus en omroepdeskundige Huub Wijfjes van de Rijksuniversiteit Groningen. Ook is het volgens hem de vraag wie programma's als Het Klokhuis en het Sinterklaasjournaal - 'die breedgedragen zijn' - zal overnemen.

"De minister wil dat de educatieve taken naar andere omroepen gaan", legt hij uit. "Maar wie neemt dat soort programma's over? Of de geschiedenisprogramma's? Dat is onduidelijk."

Terug naar oude systeem

De mediahistoricus zegt dat Nederland met het nieuwe omroepbestel terugkeert naar het systeem dat voor 1968 bestond: omroepen die voor eeuwig in het bestel zitten omdat nieuwe omroepen niet kunnen en mogen toetreden.

En met het opheffen van de NTR, een zogenoemde 'taakomroep' die culturele en educatieve programma's moet uitzenden, keren we volgens Wijfjes terug naar de situatie van voor 1992. "Mijn grootste zorg is: hoe wordt de kwaliteit overeind gehouden met minder geld?"

'Eindelijk alles op de schop'

VVD-Kamerlid Claire Martens is juist tevreden dat het omroepbestel nu eindelijk op de schop gaat. Haar partij pleit al jaren voor een grondige stelselherziening omdat de publieke omroep niet meer bij de tijd zou zijn.

In het plan van minister Bruins zegt Martens grotendeels haar eigen plannen terug te zien. "Focus op waar wat ons betreft eigenlijk de publieke omroep voor is. Dus meer op journalistiek, en op het maken van culturele programma's."

Minder geld, minder kwaliteit?

Het Kamerlid zegt dat het 'een feit' is dat de publieke omroep het moet gaan doen met minder geld. "Maar dat betekent niet dat de mensen thuis daar last van gaan hebben", vertelt ze. "Wij willen al die managementlagen, al die bestuurslagen gaan afzwakken. Dus minder geld naar de publieke omroep betekent niet minder geld naar de journalistiek."

Maar volgens omroepdeskundige Wijfjes is dat nog maar de vraag: "De hervorming hinkt op twee gedachten: enerzijds bezuinigen, maar anderzijds investeren in de publieke omroep en journalistiek. Dat is moeilijk met elkaar te verenigingen."

In 2024 kozen bijna 10.000 Nederlanders voor euthanasie, 10 procent meer dan in een jaar eerder. Toch zitten er strenge voorwaarden aan verbonden. In deze video leggen we uit hoe het proces precies werkt en waarom veel verzoeken afgewezen worden.