Wat in de jaren 80 begon als een zakelijke afweging van de biersector, blijkt een ideale strategie voor verduurzaming. Het bierflesje wordt steeds vaker, in plaats van stukgemaakt en omgesmolten, helemaal hergebruikt.

Veel glas wordt, om het te recyclen, eerst stukgemaakt en dan omgesmolten tot nieuw glas. Toch is dat eigenlijk onlogisch, zegt onderzoeker recycling aan de TU Delft, Maarten Bakker. "Glas is een fantastisch materiaal. De issue is, je moet het hergebruiken als een flesje, en niet eerst stukmaken." Daarmee bespaar je namelijk een stuk meer energie.

Zakelijke overweging

Dat is dus precies wat bij bierflessen gebruikt. Het hergebruiken in plaats van omsmelten daarvan begon in de jaren 80 als zakelijke overweging van de biersector, vertelt Thijs Wester. Hij is mede-oprichter van PAKT, een glasrecyclingbedrijf dat functioneert als een soort wasstraat voor oud glas.

"Ze zijn gaan rekenen en kwamen erachter dat het goedkoper was om flesjes opnieuw te gebruiken." De bierindustrie heeft dat systeem vervolgens helemaal uitgedacht en uitgevoerd. Wester ziet de manier waarop de bierindustrie omgaat met oud glas als heilig: "Hét voorbeeld van hoe het zou moeten en kunnen."

Een veel lagere temperatuur

"Je hebt een veel hogere smelttemperatuur nodig om nieuw glas te maken, dan de temperatuur waarmee je de flessen wast", vertelt Wester. De temperatuur voor het wassen zit rond de 70 of 80 graden Celsius, terwijl het bij omsmelten tussen de 1200 en 1600 graden zit. Een enorm verschil dus.

Bij het bedrijf van Wester gebeurt het wassen van bierflesjes met een speciale wasmachine. "Daar gaat het glas in een speciale pocket, waar het glas allerlei stappen doorloopt", vertelt hij. "Het begint met een voorspoel, waarna het glas in een bad gaat en de etiketten worden verwijderd. Ook is er een naspoel waardoor eventuele chemicaliën verwijderd worden."

Hygiënisch?

Een bierflesje uit de supermarkt is, doordat dit proces bestaat, waarschijnlijk dus al door anderen gebruikt. Dat roept de vraag op hoe hygiënisch zo'n flesje dan is. Volgens Wester hoeven we ons daar geen zorgen over te maken: "Die processen zijn ontzettend streng, en daar zitten allerlei kwaliteitscontroles aan verbonden." Voor én nadat een fles gewassen wordt vinden er inspecties plaats. "Je kan garanderen dat een fles na het wasproces even goed is als nieuw."

Ook onderzoeker Bakker bevestigt dit: "Het schoonmaken van glazen flessen is een expertise die al heel lang wordt toegepast." Hij noemt de flessen van de melkboer als voorbeeld. "Daar zijn goede methodes voor."

15 tot 20 keer hergebruikt

Het NRC schreef eerder deze week dat een bierflesje uit de supermarkt waarschijnlijk al door tien anderen is gebruikt. Zowel Bakker als Wester bevestigen dat de kans groot is dat als je een bierflesje koopt, deze al in handen van meerdere anderen zijn geweest. De directeur van Nederlandse Brouwers, Meint Waterlander, legt uit dat tien zelfs een ondergrens is.

"We weten van de Bruine Nederlandse Retourfles, het bekende bierflesje, dat het gemiddeld twintig keer hergebruikt wordt. Van andere bierflessen ligt dit rond de vijftien keer." De biersector hoopt het aantal keer hergebruiken in de toekomst nog verder te verhogen.

Andere glasproducten

Kan deze methode van wassen ook op ander glas worden toegepast? "De bierflesjes van tegenwoordig zijn heel sterk, en daarmee heel geschikt voor hergebruik", zegt Bakker. Ook is het proces goed circulair, omdat veel bier in Nederland lokaal geproduceerd wordt. Hierdoor kan het direct terug naar de fabrikant. Het is volgens de experts maar de vraag of het op andere glasproducten ook zo efficiënt kan worden ingezet.

"Wijnflessen breken bijvoorbeeld heel snel", zegt Bakker. "Als de fles breekt, is dat een vreselijk gevaarlijk soort glas." En omdat veel wijn uit het buitenland komt, zou je de flessen daar naar terug moeten sturen. De energiekosten daarvan zou de duurzaamheid weer behoorlijk terugdringen. Toch geeft Wester niet op: "Wij focussen ons op de flessen van wijn en zuivel. Wij denken dat daar de meeste potentie zit."

De Consumentenbond doet vandaag een oproep in de Tweede Kamer: verlaag de btw op elektriciteit om de energierekening financieel behapbaar te houden. Maar is dat de oplossing? "Tijdelijke pleister."

De energierekening: voor veel mensen is het een grote zorg. Daarom roept de Consumentenbond op om het btw-tarief voor energie van 21 procent naar 9 procent te verlagen.

Hoge rekening profiteert

Dat er iets moet gebeuren is duidelijk, ook volgens energie-expert bij Milieu Centraal Gwen Jansen. Maar het voorstel van de Consumentenbond is volgens haar maar 'een tijdelijke pleister'. Daarbij is het vooral voordelig voor mensen die al veel stroom gebruiken, en niet voor mensen die juist proberen de energierekening laag te houden omdat ze al moeite hebben met betalen.

"Dit voorstel is eigenlijk vooral goed voor de mensen met een hoge energierekening, want die profiteren het meest", vertelt ze. "Maar juist de mensen die het heel hard nodig hebben, maar een lagere energierekening hebben, profiteren minder. Dus wij zijn voorstander van meer structurele maatregelen."

Beter isoleren

Minder btw betalen klinkt als een goed idee, maar houdbaar is het niet volgens Jansen. "Want uiteindelijk gaat die btw weer omhoog, dus je kan beter kijken hoe deze mensen op de langere termijn geholpen kunnen worden."

Maar er zijn volgens de energie-expert wel andere maatregelen die genomen kunnen worden om de energierekening betaalbaar te houden. "Verreweg op één staat het beter isoleren en ventileren van de woningen. Energie die je niet verbruikt hoef je ook niet te betalen. 2 op de 3 woningen zijn nog slecht geïsoleerd en 9 op de 10 slecht geventileerd. Dat zorgt voor veel hogere kosten dan nodig is."

Inzet energiecoaches

Maar volgens Jansen kunnen zogenaamde energiecoaches ook een groot verschil maken. Dat terwijl in bijvoorbeeld de gemeente Amsterdam de huis-aan-huisbezoeken met de energiecoaches worden stopgezet. "Uit onderzoek van TNO blijkt heel duidelijk dat energiecoaches, heel goed werk leveren en dat zij de maatschappelijke kosten ook op termijn heel erg laag kunnen houden. Ook voor de gezondheid van heel Nederland is dat goed."

Het is een laagdrempelige manier om mensen te helpen, zegt Jansen. "Je ziet dat heel veel energiehulp mensen nog niet bereikt. De deuren blijven dicht, vooral bij mensen die de energierekening niet kunnen betalen. Daar is schaamte en wantrouwen. Hoe kom je daar wel binnen? Door heel dicht bij deze mensen te staan." Volgens de experts is dat het geval met energiecoaches. "Die werken ook vaak met vrijwilligers uit de buurt, die wel binnenkomen bij deze mensen."

Radiatorfolie, douchetimers en tochtstrips

Claar Wachter is zo'n energiecoach bij organisatie !WOON die bewoners in Amsterdam bijstaat. Zij weet precies waar ze op moet letten als ze bij mensen over de vloer komt, en heeft een aantal trucjes die ze altijd aanbeveelt. Bijvoorbeeld een timer voor in de douche: "Na 5 minuten geeft die een geluid als een sirene." Of folie achter de verwarming: "Dat zorgt dat je niet de buitenmuur verwarmt, maar dat alles binnen blijft."

En zo kan ze nog even verder gaan: tochtstrips, de instellingen van de cv-ketel en zelfs de brievenbus komen aan bod bij haar huisbezoeken. Daar ziet ze ook wat de hoge rekening met mensen kan doen. "Ik kom ook wel bij mensen die hun verwarming niet aan durven te zetten vanwege de energierekening. Dat is ook niet goed voor de gezondheid."

'Het is altijd zinvol'

Het werk van Claar wordt gewaardeerd door de mensen die het nodig hebben. "Mensen zijn blij als ik uitleg hoe de verwarming werkt: dat je niet de radiatoren aan en uit moet doen, maar de thermostaat moet gebruiken. Of mijn uitleg over de radiatorfolie of over ventileren. Het is altijd zinvol, ook als het alleen is om mensen gerust te stellen dat ze het meeste goed doen."

Een lagere btw is volgens Claar helemaal niet zo'n slecht idee. "Er zit nu wel heel veel belasting op voor de consument, dus ik ben het wel eens met de redenatie." Verder is de energiecoach het met Milieu Centraal eens dat goede isolatie in woningen de meest duurzame oplossing is. "Dat scheelt enorm."

Investeren in energiehulp

Helemaal tegen het idee van de Consumentenbond is Jansen van Milieu Centraal overigens niet. "Elke poging om te zorgen dat die energierekening betaalbaar wordt, is hartstikke goed want het is heel erg nodig. Maar", gaat ze verder, "wij denken dat er een betere maatregel is."

"Wij zijn er groot voorstander van dat het energiehulp-werkveld eigenlijk versterkt wordt om hun werk nog beter te kunnen doen. Dat ze de tools krijgen, de content, de kennis om de mensen ook structureel te kunnen helpen", sluit ze af.