Barcelona is op dit moment een van de meest populaire vakantiebestemmingen. Maar door de drukte ontstaan er problemen op de woningmarkt. Als oplossing komt de stad met een maatregel die verhuren aan toeristen vanaf 2028 bijna onmogelijk moet maken.

De nieuwe maatregel, die vanaf 2028 ingaat, houdt in dat appartementen alleen nog maar worden verhuurd aan inwoners van de stad. Volgens associate lector New Urban Tourism aan de Hogeschool Inholland Roos Gerritsma is dit een stap in de juiste richting, maar niet de oplossing. "Toerisme beïnvloedt de woningmarkt, maar dat is niet het enige", zegt ze. "Dit is een complex vraagstuk en toerisme is één van de factoren die van invloed is."

Verschillende oorzaken

"Een van de problemen is dat door de aantrekkelijkheid van bepaalde woningen een huis meer waard wordt. En dat een eigenaar er meer mee kan verdienen door het te verhuren aan toeristen. Hierdoor worden woningen onttrokken aan de woningmarkt", merkt Gerritsma op.

Dit zou volgens haar in principe niet altijd een probleem moeten zijn als er voor iedereen genoeg ruimte is om te kunnen wonen, werken en recreëren waar hij of zij zou willen. "Maar dat is heel vaak niet het geval. Dus er zijn heel veel dingen die ervoor zorgen dat het onbetaalbaar wordt voor bepaalde groepen in de samenleving om aan een woning te komen."

Meer sociale huurwoningen

Om een beter beeld te krijgen van de situatie in Barcelona nam Gerritsma contact op met een van haar collega's, professor Paolo Russo. Hij woont in Spanje en is op dit moment positief over de maatregel van burgemeester Jaume Collboni. "Hij heeft mij laten weten dat het mogelijk een positief effect zou kunnen hebben", vertelt ze.

"Maar", gaat ze verder, "Paolo vindt niet dat het een oplossing is voor het massatoerisme en de woningcrisis." Volgens de collega van Gerritsma zou de stad namelijk meer moeten werken aan het bouwen van sociale huurwoningen. Beiden vinden dat dit dé manier is om de inwoners van de stad, die op dit moment geen betaalbare huizen kunnen vinden, te helpen. "Je moet echt aan meer knoppen draaien om dit ingewikkelde vraagstuk op te lossen."

Kijken naar jezelf

Gerritsma zegt dat er naast het invoeren van een maatregelen ook gekeken moet worden naar andere mogelijkheden om toeristen te weren. "Bijvoorbeeld het vliegen en het reizen duurder maken. Dus dat je meer ingrijpt op die punten." Ze benadrukt dat niet alleen de beleidsmakers, maar ook de consument meer moet doen om dit (wereldwijd) probleem op te lossen. "We hebben de neiging om te zeggen, de toerist, dat is de ander, maar dat zijn we vaak deels ook zelf."

"Als we met z'n allen over 50 jaar in leefbare en aantrekkelijke steden willen wonen, is een verandering in onze houding ook nodig." Het werkelijke probleem en de oplossing zijn volgens Gerritsma dus veel ingewikkelder dan de burgemeester van Barcelona laat blijken. "Maar dat snap ik ook wel, want je wil natuurlijk een duidelijk en simpel verhaal naar buiten brengen."

'Waterbedeffect'

De reden waarom de associate lector kritisch is over de berichtgeving en maatregel van Collboni, heeft ook te maken met de eerdere pogingen die Amsterdam al deed om toeristen te weren."Vanuit een toerist gedacht is het weinig probleem om dan maar naar Zaandam te gaan, dat is heel dichtbij. Ze kunnen nog steeds de trein pakken en zijn dan met een kwartier in Amsterdam."

Hiermee probeert Gerritsma uit te leggen dat het effect van massatoerisme niet is opgelost, maar dat het probleem wordt verschoven. Toeristen slapen nu in andere huurwoningen, in andere steden. Maar de problemen op de woningmarkt zijn nog steeds niet opgelost. "Het zorgt voor een waterbedeffect", zegt ze. "En ik kan me voorstellen dat dit ook in Barcelona gaat gebeuren."

Om het overvolle stroomnetwerk te ontlasten, wordt gezocht naar creatieve oplossingen. Minister Sophie Hermans en staatssecretaris Chris Jansen sluiten vandaag een 'netcongestiedeal' met de ov-sector om netcongestie tegen te gaan.

Elektrische auto's, zonnepanelen, warmtepompen: ons stroomnetwerk is overvol. Netcongestie wordt dat genoemd.

File op het net

"We kunnen spreken van file op het elektriciteitsnet", zegt energieanalist Sanne de Boer van de Rabobank. "Vergelijk het met de de snelweg. Als iedereen tegelijk wil invoegen, dan kan dat niet."

"Hetzelfde gebeurt op het stroomnet. De afgelopen jaren heeft iedereen meer elektriciteit verbruikt, en vaker op hetzelfde moment. Dat past niet."

Deal met de ov-sector

Om deze zogenoemde netcongestie te bestrijden, is de komende 15 jaar een investering van 195 miljard euro nodig, volgens het Rijk. In de tussentijd wordt er gezocht naar creatieve oplossingen.

Minister Sophie Hermans van Klimaat en Groene Groei en staatssecretaris Chris Jansen van Openbaar Vervoer en Milieu sluiten daarom vandaag een 'netcongestiedeal' met de openbaar vervoerssector. Het idee is dat het openbaar vervoer gaat helpen om de druk op het elektriciteitsnet te verminderen.

Efficiënter gebruikmaken van infrastructuur

"Op deze manier kunnen we efficiënter gebruikmaken van de infrastructuur die er al is", legt De Boer uit. "Openbare vervoersbedrijven maken gebruik van hun eigen elektriciteitsnetten. Op sommige momenten zijn die kabels hard nodig, bijvoorbeeld in de ochtend- en avondspits", legt ze uit.

"Maar wanneer er minder openbaar vervoer rijdt, kunnen de kabels gebruikt worden om auto's of elektrische bussen op te laden. Hier hoef je dus geen extra kabels voor in de grond te leggen."

Idee op een bierviltje

Het Rotterdamse ov-bedrijf RET is al volop bezig met duurzaam gebruik van energie. "Naast het delen van ons stroomnet, hebben we nu ook een batterij in de buurt van de Erasmusbrug geplaatst", vertelt technicus Leo Vliegenthart van de RET.

"5 jaar geleden heb ik het idee op een bierviltje geschreven. Het woord 'netcongestie' bestond toen nog niet eens."

Batterij die werkt als powerbank

"Op het moment dat er een tram voorbij rijdt, en die remt, dan levert die tram energie terug aan de batterij. De batterij wordt op deze manier continu opgeladen en werkt kostenefficiënt", legt Vliegenthart uit. "De batterij fungeert als powerbank."

De opgeslagen stroom kan weer gebruikt worden om andere voertuigen op te laden. "Op deze manier proberen wij de 'file' op het stroomnet te omzeilen en dragen wij 20 tot 25 procent bij aan de laadsector van Rotterdam."

Alleen geschikt voor kleine hoeveelheden

Maar ondanks de voordelen van zo'n batterij blijft energieanalist De Boer sceptisch. "Batterijen zijn zeker functioneel", zegt ze. "Maar ze nemen ook veel ruimte in."

"Bovendien zijn batterijen alleen geschikt om kleine hoeveelheden energie voor korte tijd op te slaan", vervolgt ze. "Helaas kunnen we de overtollige zonnestroom van de zomer niet bewaren tot aan de winter."

Klein deel van de oplossing

Volgens De Boer is het getekende convenant tussen het Rijk en de ov-sector niet de hele oplossing voor netcongestie. "We moeten niet verwachten dat we hierdoor uit de problemen zijn. Het is ook nodig om de netten te verzwaren, maar dit kost veel tijd en geld."

"Slimmer gebruikmaken van de infrastructuur die we hebben, is een 'no-brainer'. Maar het blijft een klein deel van de oplossing."

Asielminister Faber wil geen handtekening zetten onder koninklijke onderscheidingen voor vijf oud-COA-medewerkers, werd gisteren bekend. Kan dat zomaar? Historicus Kemal Rijken zet de feiten over onderscheidingen voor ons op een rij.

Rijken noemt het 'zeer uitzonderlijk' dat de minister de voordracht voor een koninklijke onderscheiding niet wil ondertekenen. "We hebben dit in de parlementaire geschiedenis in de laatste 80 jaar niet gezien." Hij beantwoordt vier vragen over wat er komt kijken bij het krijgen van een koninklijke onderscheiding en deze situatie.

1. Hoe gaat het toekennen van onderscheidingen in zijn werk?

Voordat de minister een handtekening moet zetten, is daar al een heel proces aan voorafgegaan, weet Rijken. "Een voorbeeld: iemand heeft 40 jaar lang vrijwillig voor de tennisvereniging gewerkt en de mensen op de tennisvereniging vinden dat deze persoon een lintje verdient. Dan gaan die mensen in eerste instantie brieven schrijven over die persoon", vertelt de historicus.

"Die aanbevelingsbrieven worden gestuurd naar de desbetreffende gemeente waar die persoon woont, en die worden allemaal gecontroleerd." Vervolgens maakt de burgemeester de beslissing of iemand in aanmerking komt. "Dan tekent de Commissaris van de Koning en daarna de Kanselarij der Nederlandse Orden." Die beheert de registers van onderscheiden personen en regelt de lintjes.

"En daarna pas gaat het naar het ministerie en de bewindspersoon. Die tekent dan ook. In de meeste gevallen. Vervolgens zet de koning nog zijn handtekening." Nadat de koning de onderscheiding heeft getekend, kan het lintje door de burgemeester worden uitgereikt.

2. Waarom is hier een minister voor nodig?

"In principe is de minister altijd verantwoordelijk en dat heeft te maken met de ministeriële verantwoordelijkheid", vertelt Rijken.

Hij legt uit: "De koning is niet verantwoordelijk voor zijn inhoudelijke daden. Dat zijn de ministers volgens de Grondwet. In dit geval, als de koning tekent, dan betekent dat dat er een minister of een staatssecretaris ook al moet hebben getekend."

"Dus als de koning uiteindelijk een handtekening moet zetten op de koninklijke onderscheiding dan moet dat gedekt zijn, zoals dat heet, door een minister of een staatssecretaris. En daarom is die handtekening nodig."

3. Waarom is het zo uitzonderlijk dat minister Faber weigert?

"De minister mag het doen, maar het is wel uitzonderlijk", vertelt Rijken. "Wat de minister in principe heeft gedaan, is een pure politieke daad. Gewoon om een frame neer te zetten: 'Ik ben tegen deze medewerkers en ik ben tegen asielzoekers en het is mijn beleid niet.'" Ze zet het weigeren dus in om te communiceren waar ze tegen is, volgens de historicus.

En dat is nog niet eerder op deze manier gebeurd, weet Rijken. "Er zijn geen gevallen bekend waarbij de minister zo nadrukkelijk naar buiten trad en zei: 'Ik teken niet omdat het niet mijn politiek is.' En dat komt ook omdat de lintjes zijn staatsonderscheidingen neutraal zijn."

"Die worden gegeven aan mensen die zich meestal decennia lang, vaak vrijwillig, hebben ingezet voor andere mensen. Het is in Nederland dus zo dat de regering en politici niet bepalen wie wel of geen lintje krijgt. Het komt vanuit de samenleving. En dat gegeven wordt dan beloond namens de Staat", legt Rijken uit. "Een koninklijke onderscheiding is dus neutraal en is daardoor ook geen politieke beslissing."

4. Wat betekent het volgens jou dat Faber weigert?

Hierdoor kan een precedent ontstaan, vertelt Rijken. "Het risico dat je nu krijgt, is dat er in de toekomst kabinetten zullen zijn en ministers zullen zijn die zeggen: 'Dit is in het verleden zo gegaan met mevrouw Faber, en deze persoon bevalt mij niet, dus ik ga daarvoor liggen en ik teken niet.' Dat kan nooit de bedoeling zijn van een neutrale staatsonderscheiding, die de koninklijke onderscheidingen toch zijn."

Betekent het dat deze mensen hun lintje niet krijgen? "Nee", zegt Rijken. "Het is namelijk zo dat een andere bewindspersonen ook kan tekenen. Dat zal gewoon ook gebeuren en deze vijf mensen krijgen gewoon een lintje."