De documentaire en podcastserie over de Warnsveldse Pompmoord die onlangs verschenen bij de KRO-NCRV zorgen ervoor dat de huidige verhoormethode van de politie onder de loep wordt genomen. "Het draait uit op dramatische situaties."

Valse bekentenissen na een verhoor door de politie: de manier van verhoren lijkt nog altijd op een traditionele manier te gebeuren. Een voorbeeld daarvan is de Warnsveldse Pompmoord, waar vermoedelijk onder druk valse bekentenissen zijn afgelegd. Rechtspsycholoog Peter van Koppen vindt dat er verandering nodig is.

Suggestieve verhoren

Veel geschreeuw en een verdachte die onder druk wordt gezet, zo zie je het vaak in een documentaire of serie over zaken waarin de verkeerde persoon uiteindelijk achter de tralies is beland. Maar dat zijn uitzonderingen, zegt Van Koppen. "Valse bekentenissen zien we eigenlijk vaker voorkomen in hele vriendelijke verhoren."

"Een verdachte zegt niks te hebben gedaan of zich er niks van te kunnen herinneren. Dan zeggen de agenten dat dat kan gebeuren als je een moord pleegt, omdat je het dan verdringt. En dat ze je gaan helpen je geheugen op te frissen", legt de psycholoog uit. "Dan volgen er vaak suggestieve verhoren, waarna de verdachte uiteindelijk overtuigd is dat hij de moord heeft gepleegd."

Hard slaan op toetsenbord

Volgens Van Koppen zitten de problemen in de grote middenmoot van alle verhoren. Daarbij zijn er twee opsporingsambtenaren, waarvan er eentje typt en eentje vragen stelt, zegt hij. "We zien zelden politiemensen die een typecursus gevolg hebben, dus dat gaat vaak met twee vingers. Die zitten dan hard te slaan op een toetsenbord."

"Op het moment dat de verdachte praat wordt er getypt om een soort proces-verbaal met een samenvatting te maken. Vervolgens zit de andere agent een lijst met vragen op te lepelen. Niemand let echt op de verdachte of getuige, en dan vindt er een vrij slecht verhoor plaats."

Vragen oplepelen

Hoe dat fout kan gaan, legt Van Koppen uit aan de hand van een voorbeeld. "Een basketbalcoach wordt verdacht van misbruik van een paar jongens, hij zou in hun kruis gegrepen hebben. De kinderen worden verhoord en bij een van die verhoren lepelt de agent de vragen op. Een van de eerste vragen is: 'Heeft hij je wel eens in je kruis aangeraakt?', waarop het kind 'nee' antwoordt."

"Vervolgens lepelt hij de volgende vraag van de lijst op: 'Wat voelde je als hij dat deed?' en het verhoor gaat dan zo door. Aan het einde vertelt zo'n jongen, die nooit in zijn kruis is aangeraakt, een verhaal dat hij door die coach is aangeraakt. Door die slechte manier van verhoren."

Traditioneel

De laatste jaren ziet Van Koppen geen verandering in de Nederlandse verhoormethode. Hij omschrijft het als 'een drama'. "Bij de politie wordt er vanuit gegaan dat iedereen een verhoor kan doen, maar dat is niet zo. Daar heb je een opleiding of talent voor nodig."

"Wij zijn bezig om de politie te overtuigen dat het anders moet. Als we dit aankaarten bij de politieacademie, worden ze boos. Ze vinden dat het prima gaat in Nederland, maar dat is helemaal niet zo", geeft Van Koppen aan.

Zo gaat het wereldwijd

Er zijn volgens Van Koppen spijtig genoeg weinig landen die een goede verhoormethode uitvoeren. Zo neemt hij een Amerikaanse manier als voorbeeld van hoe het niet moet: de Reid-methode.

"Deze manier van verhoren wordt in veel landen gebruikt en die gaat er voorafgaand al vanuit dat de verdachte schuldig is. Het is schadelijk voor goede waarheidsvinding en strafrecht. Gelukkig is Nederland zo erg niet, maar het lijkt soms heel Amerikaans."

Typen verbieden

Verbetering is volgens Van Koppen simpel: "Verbied het typen, en neem het gewoon op. Dan kan je de opname laten draaien en een goed gesprek voeren met een verdachte of getuige. Op basis daarvan kan je dan een proces-verbaal opmaken. Dat typen kost te veel tijd en het stoort bij het tempo en de kwaliteit van het verhoor."

"Het argument van de politie daartegen is dat ze een handtekening van de getuige of verdachte onder het proces-verbaal nodig hebben", vertelt de psycholoog. "Maar daar geeft de rechter echt niks om."

Docenten staan wel degelijk open voor nieuwe inzichten

De Politieacademie neemt in een reactie afstand van de suggestie dat docenten niet openstaan voor kritiek op het onderwijs of de ogen sluiten voor nieuwe inzichten. "De Politieacademie verzorgt de opleiding van (nieuwe) agenten maar doet ook onderzoek naar hoe politiewerk (in al haar facetten) kan worden verbeterd. Een goed functionerende opleiding kan niet zonder een permanent scherp oog voor nieuwe ontwikkelingen en inzichten, die worden aangeleverd vanuit de wetenschap."

Verder meldt de Politieacademie: "Op jaarbasis worden op nationaal en internationaal niveau honderden onderzoeken opgeleverd die door medewerkers van de Politieacademie worden gescand op toepasbaarheid. In die zin heeft de lesstof zich duidelijk ontwikkeld. Debat en discussie zijn per definitie onderdeel van de academische wereld en bij de Politieacademie is het niet anders."

Het was lang een discussiepunt in Den Haag, maar nu komt het er hoogstwaarschijnlijk toch: een vuurwerkverbod. Voor vuurwerkhandelaren is het een grote klap, zo ook voor Hans Schram uit Castricum. "Ik dacht dat ik veilig zat voor de komende jaren."