Door de komst van frietkramen konden arbeiders na de oorlog voor het eerst ook 'uit eten'. Nu staat de friettent vooral symbool voor verrommeling en ongezond eten. Onterecht, zeggen frietdeskundigen. "De frietkraam bracht ons veel meer dan vet en boter."

Ze verdwijnen in rap tempo uit ons straatbeeld: van de 2000 frietkramen die er 20 jaar geleden nog waren, is nog maar de helft over, stelt fastfood-auteur Ubel Zuiderveld.

'Nog maar 100 friettenten over'

Zuiderveld schreef onder andere Het Nationaal Snackhandboek en 'Snelle Hap' en werkt nu aan een boek over frietkramen. Een ode wordt het, maar ook een requiem. "Ik kwam ze tegen op de meest afgelegen plaatsen. Keerde ik een jaar later terug dan bleken ze vaak verdwenen. 'De vrijbuiters van de berm' noem ik ze ook wel."

"Als het zo doorgaat hebben we over 10 jaar nog maar 100 friettenten over. Gemeenten geven de eigenaren tegenwoordig meestal een vergunning voor een jaar. Als er nieuwbouwplannen zijn kunnen ze er zo moeiteloos vanaf."

Bron: EenVandaag

Na 65 jaar weg voor een rotonde

Een van die 'vrijbuiters van de berm' is André Koolen uit Velp. Na 65 jaar staat zijn kleine familiebedrijf te koop. De kraam is in z'n geheel te verplaatsen, met aan boord een bijna nieuwe frituurinstallatie en een ouderwetse kassa.

Binnenkort rijden er auto's op deze plek, want de friettent van Koolen moet wijken voor een rotonde. "Ik moet er niet aan denken dat ik dit moet afbreken. Dit is het werk van mijn vader", zegt Koolen, die de zaak drie maanden geleden sloot. "Ik beloofde mijn vader op zijn sterfbed dat ik altijd goed voor de kraam zou zorgen. Na zijn dood heb ik een tuinstoel op het dak gezet zodat hij kon meekijken. Maar nu is het einde daar. Ik wil niet stoppen, maar ik ga de strijd niet meer aan. En de kraam verhuizen is geen optie."

Bron: EenVandaag

'Uit eten' bij de frietkraam

Volgens Ubel Zuiderveld staat de frietkraam symbool voor meer dan we denken. Voor de emancipatie van de arbeidersklasse na de oorlog en voor de vrijheid om buiten de deur te eten.

"Na de Tweede Wereldoorlog moest het volk aansterken, met vet en boter, zo stelde de overheid. Restaurants werden opgeroepen om goedkope dingen te maken voor de gewone man. Maar veel restaurants hadden daar niet zoveel zin in. Dit leidde tot een explosie van frietkraampjes langs de weg. Een daardoor werd 'buiten de deur' eten opeens ook een optie voor de gewone arbeider."

Afhalen van friet op de Werelderfgoedlijst

Frans van Rooij probeert de Nederlandse afhaaltraditie van friet ('noem het geen patat') op de lijst van immaterieel erfgoed te krijgen. Hij is oprichter van de Vereniging voor Professionele Frituurders (ProFri) en de man achter de Nationale Smulgids, een soort Michelingids voor frituurzaken.

"Het afhalen van friet is de mooiste culinaire traditie van Nederland. Het worstenbroodje, de Indische rijsttafel en Sinterklaas staan al op de Werelderfgoedlijst staan, daar moet onze afhaaltraditie van friet bij", pleit Van Rooij.

Bron: EenVandaag

'Het hoort bij onze cultuur'

Van Rooij heeft er een dagtaak aan om het slechte imago van friet op te poetsen. "Frituren is niet ongezond, tenzij je er teveel van eet. Maar dat geldt voor alles."

Tot enkele jaren geleden kon je kiezen tussen drie smaken: babi pangang, pizza of friet. Nu zijn de opties eindeloos: sushi, Nepalees, Thais en tapas. Maar ondanks deze concurrentie en de dalende frietconsumptie is afhaalfriet nog steeds een onderdeel van onze cultuur, ziet van Rooij. "Nederlanders eten jaarlijks nog altijd tussen de 800 miljoen en 1,2 miljard porties per jaar. Het hoort echt bij onze cultuur dus laten we er trots op zijn."

Bron: EenVandaag

Romantiek bij de frietkraam

De Brabantse kraam van André Koolen wacht op een doorstart. Hij is in gesprek met een entertainmentbedrijf. Maar Koolen zoekt ook voor zichzelf een nieuwe bestemming, de familietraditie komt na 65 jaar ten einde. "Ik ga de klanten missen, je moet niet onderschatten hoe groot de sociale functie is van zo'n plek langs de weg. Laagdrempeliger dan hier kan het niet."

Wellicht haalt zijn zaak de geschiedenisboeken nog met de door hem bedachte Lovedel, een frikandel in de vorm van een hartje met friet en saus ertussen. Speciaal voor alle romances die hij zag opbloeien rond de kraam.

Hevige stortbuien, toenemende hitte en wegzakkende grond. Steeds meer woningen in Nederland beschadigen door klimaatverandering. Het overkwam ook de Rotterdamse Quintus. "Heb hier lang met veel plezier gewoond, maar dit huis is niet toekomstbestendig."

Quintus Visser woont al jaren in Rotterdam en heeft door klimaatverandering steeds vaker schade aan zijn huis. Zijn woning verzakt langzaam, omdat die op kleigrond gebouwd is en geen fundering heeft. "Een tot twee keer per jaar wordt het hier nat. In een aantal gevallen stond hier 40 centimeter water", vertelt hij.

80 centimeter verzakt

In zo'n 100 jaar is Quintus' woning in totaal 80 centimeter verzakt. "Dat kan je terugzien aan de verhoogde vloer in het souterrain", legt hij uit, terwijl hij naast de deur staat die niet verhoogd kan worden. Zijn hoofd steekt er zo'n 15 centimeter bovenuit.

De wc en douche liggen nog op het oorspronkelijk niveau, het verschil is ongeveer 40 centimeter. Wie naar de wc gaat, moet eerst een afstapje van bijna een halve meter maken. "Hier is het hemelwater en het rioolwater niet gescheiden. Bij heftige regenbuien kan het riool het niet verwerken en dan komt het water omhoog", legt hij uit. Die stortbuien komen door klimaatverandering steeds vaker voor.

Waarde gedaald

Door de verzakkingen, daalt de waarde van Quintus' huis aanzienlijk. En het laten funderen is te duur. "Ik heb zelf niet de middelen om 1 tot 1,5 ton op tafel te leggen."

Quintus is een ondernemer in theaterverlichting en een groot deel van zijn pensioen zit in zijn huis. "Ik was ervan uitgegaan dat ik geen tot heel weinig woonlasten zou hebben als ik 65 zou worden. Inmiddels is de situatie heel onzeker."

Niet toekomstbestendig

Verhuizen is vanwege de waarde van het huis dus geen optie. Mocht hij dat wel doen, denkt Quintus met de krapte op de woningmarkt niet genoeg geld te hebben om een nieuwe en betere woning te kunnen kopen.

"Als ik dit huis verkoop, dan moet ik eerlijk zijn over de fundering. Je gaat niet mensen een huis verkopen met een lijk in de kast", zegt hij. "Ik heb hier heel lang en met veel plezier gewoond. Maar als ik eerlijk ben, dan is het huis niet toekomstbestendig."

Hoogwater

De Rotterdammer is niet de enige die door de klimaatschade aan zijn huis in een lastige situatie terechtkomt. Er zijn door heel Nederland heel wat woningen kwetsbaar voor extreem weer, zoals hittegolven, bosbranden en stortbuien, die steeds vaker voorkomen.

Zo verhuisde journalist en schrijver Christel Don van Amsterdam naar het hoger gelegen Zutphen. Ze dacht op haar nieuwe plek veilig te zijn voor het zeewater, maar schrok door de hoge waterstand van de IJssel vorige winter. "Dat heeft me echt aan het denken gezet. Er is zoveel meer waar we rekening mee moeten houden dan alleen zee."

'Klimaatgetto's'

Don schreef daarom het boek 'Klimaatgetto's', dat gaat over kwetsbare wijken waar de gevolgen van klimaatverandering extra hard aankomen. De inwoners van deze 'klimaatgetto's' hebben niet de middelen om hun huis klimaatbestendig te maken óf te verhuizen. Hierdoor komen zij vast te zitten in een wijk.

"Het is een heftige titel", geeft Don toe. "En we zijn daar nog lang niet in Nederland, maar in landen zoals Indonesië en Amerika zie je dit soort wijken wel al ontstaan. We kunnen nu voorkomen dat klimaatgetto's in Nederland ontstaan."

Niet alleen, maar samen

Volgens Don is het belangrijk dat we leren leven met de pijn van klimaatverandering. Het terugdraaien kan namelijk niet. "Ik heb in het boek een waslijst gemaakt van dingen die we kunnen doen bij extreem weer", vertelt ze. "Je kan bijvoorbeeld kijken naar hoe de hitte naar binnenkomt en aan welke kanten je zonwering installeert."

Maar ze stelt dat dit soort individuele aanpassingen maar een deel zijn van de oplossing. Het is volgens Don juist belangrijk dat we samen kijken in onze buurten naar mogelijkheden, ook voor mensen die niet genoeg geld hebben. "We moeten gaan kijken wie in onze buurt kwetsbaar is onder extreme weersomstandigheden. Wie moeten we gaan bezoeken bij een hittegolf of bij een hevige regen? Samen plannen maken maakt ons weerbaar tijdens extreem weer."

Het Chinese techbedrijf Huawei is in opspraak geraakt door betrokkenheid bij een nieuw corruptieschandaal. Lobbyisten van Huawei zouden Europarlementariërs hebben omgekocht. De politie heeft inmiddels huiszoekingen gedaan en meerdere personen aangehouden.