Verdriet om verdwijnen van de frietkraam: 'Het staat voor zoveel meer dan vet en boter'

Door de komst van frietkramen konden arbeiders na de oorlog voor het eerst ook 'uit eten'. Nu staat de friettent vooral symbool voor verrommeling en ongezond eten. Onterecht, zeggen frietdeskundigen. "De frietkraam bracht ons veel meer dan vet en boter."

Ze verdwijnen in rap tempo uit ons straatbeeld: van de 2000 frietkramen die er 20 jaar geleden nog waren, is nog maar de helft over, stelt fastfood-auteur Ubel Zuiderveld.

'Nog maar 100 friettenten over'

Zuiderveld schreef onder andere Het Nationaal Snackhandboek en 'Snelle Hap' en werkt nu aan een boek over frietkramen. Een ode wordt het, maar ook een requiem. "Ik kwam ze tegen op de meest afgelegen plaatsen. Keerde ik een jaar later terug dan bleken ze vaak verdwenen. 'De vrijbuiters van de berm' noem ik ze ook wel."

"Als het zo doorgaat hebben we over 10 jaar nog maar 100 friettenten over. Gemeenten geven de eigenaren tegenwoordig meestal een vergunning voor een jaar. Als er nieuwbouwplannen zijn kunnen ze er zo moeiteloos vanaf."

Bron: EenVandaag

Na 65 jaar weg voor een rotonde

Een van die 'vrijbuiters van de berm' is André Koolen uit Velp. Na 65 jaar staat zijn kleine familiebedrijf te koop. De kraam is in z'n geheel te verplaatsen, met aan boord een bijna nieuwe frituurinstallatie en een ouderwetse kassa.

Binnenkort rijden er auto's op deze plek, want de friettent van Koolen moet wijken voor een rotonde. "Ik moet er niet aan denken dat ik dit moet afbreken. Dit is het werk van mijn vader", zegt Koolen, die de zaak drie maanden geleden sloot. "Ik beloofde mijn vader op zijn sterfbed dat ik altijd goed voor de kraam zou zorgen. Na zijn dood heb ik een tuinstoel op het dak gezet zodat hij kon meekijken. Maar nu is het einde daar. Ik wil niet stoppen, maar ik ga de strijd niet meer aan. En de kraam verhuizen is geen optie."

Bron: EenVandaag

'Uit eten' bij de frietkraam

Volgens Ubel Zuiderveld staat de frietkraam symbool voor meer dan we denken. Voor de emancipatie van de arbeidersklasse na de oorlog en voor de vrijheid om buiten de deur te eten.

"Na de Tweede Wereldoorlog moest het volk aansterken, met vet en boter, zo stelde de overheid. Restaurants werden opgeroepen om goedkope dingen te maken voor de gewone man. Maar veel restaurants hadden daar niet zoveel zin in. Dit leidde tot een explosie van frietkraampjes langs de weg. Een daardoor werd 'buiten de deur' eten opeens ook een optie voor de gewone arbeider."

Afhalen van friet op de Werelderfgoedlijst

Frans van Rooij probeert de Nederlandse afhaaltraditie van friet ('noem het geen patat') op de lijst van immaterieel erfgoed te krijgen. Hij is oprichter van de Vereniging voor Professionele Frituurders (ProFri) en de man achter de Nationale Smulgids, een soort Michelingids voor frituurzaken.

"Het afhalen van friet is de mooiste culinaire traditie van Nederland. Het worstenbroodje, de Indische rijsttafel en Sinterklaas staan al op de Werelderfgoedlijst staan, daar moet onze afhaaltraditie van friet bij", pleit Van Rooij.

Bron: EenVandaag

'Het hoort bij onze cultuur'

Van Rooij heeft er een dagtaak aan om het slechte imago van friet op te poetsen. "Frituren is niet ongezond, tenzij je er teveel van eet. Maar dat geldt voor alles."

Tot enkele jaren geleden kon je kiezen tussen drie smaken: babi pangang, pizza of friet. Nu zijn de opties eindeloos: sushi, Nepalees, Thais en tapas. Maar ondanks deze concurrentie en de dalende frietconsumptie is afhaalfriet nog steeds een onderdeel van onze cultuur, ziet van Rooij. "Nederlanders eten jaarlijks nog altijd tussen de 800 miljoen en 1,2 miljard porties per jaar. Het hoort echt bij onze cultuur dus laten we er trots op zijn."

Bron: EenVandaag

Romantiek bij de frietkraam

De Brabantse kraam van André Koolen wacht op een doorstart. Hij is in gesprek met een entertainmentbedrijf. Maar Koolen zoekt ook voor zichzelf een nieuwe bestemming, de familietraditie komt na 65 jaar ten einde. "Ik ga de klanten missen, je moet niet onderschatten hoe groot de sociale functie is van zo'n plek langs de weg. Laagdrempeliger dan hier kan het niet."

Wellicht haalt zijn zaak de geschiedenisboeken nog met de door hem bedachte Lovedel, een frikandel in de vorm van een hartje met friet en saus ertussen. Speciaal voor alle romances die hij zag opbloeien rond de kraam.