Brabantse drugsnetwerken beschikten dankzij een corrupte agent uit Australië jarenlang over gevoelige politie-informatie. Dat onthult NRC-journalist Jan Meeus in zijn boek 'Narco's in Nederland'. "Georganiseerde misdaad in Brabant is lang onderschat."

Het is vooral aan de grootschalige handel in xtc-pillen te danken, dat de Brabantse drugseconomie uit kon groeien tot een miljardenbusiness, weet Meeus. "Rond de eeuwwisseling werd in de provincie ruwweg 75 procent van de wereldwijde vraag naar xtc geproduceerd. Dan heb je het over honderden miljoenen pillen op jaarbasis."

Belangrijke afzetmarkt voor xtc

Steenrijk werden de Brabantse drugscriminelen. Mede dankzij een waardevol corrupt contact aan de andere kant van de wereld. "Australië was een hele belangrijke afzetmarkt voor met name synthetische drugs, zoals xtc. Hele ladingen pillen werden gesmokkeld met ingenieuze methodes", vertelt Hennie Verbeek-Kusters, die tussen 2005 en 2008 hoofd van de nationale recherche was bij de unit Zuid-Nederland.

Toen een Britse crimineel, werkzaam voor Brabantse pillenboeren, werd opgepakt in Australië wist hij vervolgens als informant een hoge politiefunctionaris om te kopen. "Dat leidde ertoe dat informatie uit Nederland over gevoelige opsporingsonderzoeken via een omweg in handen kwamen van de Brabantse pillenmaffia", vertelt Meeus.

3 jaar op de hoogte van politie-onderzoeken

Ondanks alle inspanningen van de Nederlandse recherche, waren de drugscriminelen dankzij het lek in Australië bijna 3 jaar op de hoogte van veel gevoelige politie-informatie over de smokkel van xtc. "Op een gegeven moment volgden we een lading pillen naar Australië", vertelt Verbeek-Kusters. "Maar na aankomst haalden de criminelen de lading niet op. Dan weet je dat er iets niet goed zit."

Rechercheurs uit het team van Verbeek-Kusters ontdekten de corruptie. Tijdens een gesprek op de Australische ambassade werden de buitenlandse collega's ingelicht. "We hebben ze inderdaad benaderd. En gezegd: 'Op basis van wat wij nu zien en horen, zit er bij jullie een mol. Toen schrokken ze zich te pletter", vertelt het oud-recherchehoofd. "Het was heel, heel schadelijk."

Macht en invloed onderschat

Deze corruptie-affaire staat uitgebreid beschreven in het boek 'Narco's in Nederland' van NRC-journalist Jan Meeus, dat komende week verschijnt. Uit het boek blijkt dat er lange tijd door 'Hollanders' met veel dedain is gekeken naar de opkomst van de Brabantse pillenindustrie. "De macht en invloed van Brabantse criminele netwerken is structureel onderschat", schrijft Meeus. "Tot grote ergernis van lokale politiediensten en journalisten."

Daarnaast hebben Brabanders het vermogen om lange tijd uit beeld van politie en justitie te blijven. "Brabanders zijn geneigd om niet te veel vragen te stellen", zegt Meeus. "Er ontstaat dan een informele cultuur. Jij levert wat voor mij, ik doe wat voor jou. Afspraak is afspraak. Geld is geld. Handel is handel. Die mentaliteit speelt ook in het criminele milieu een hele belangrijke rol."

Meerdere natuurbranden en een sproeiverbod in Brabant: het is erg droog. En dat terwijl het pas begin april is. Wapenen we ons wel goed genoeg tegen droogte? "Er is in de winter vrij veel regen gevallen, maar dat water is voor een groot deel afgevoerd."

De kogel is door de kerk: de publieke omroep wordt grondig hervormd. Van de dertien omroepen blijft een handvol 'omroephuizen' over en de NTR verdwijnt, waardoor nog onduidelijk is wie programma's als Het Klokhuis en het Sinterklaasjournaal gaat maken.

Minister Eppo Bruins, die verantwoordelijk voor is mediabeleid, heeft zijn plannen vandaag in een brief naar de Tweede Kamer gestuurd. Volgens hem moet de publieke omroep beter inspelen op veranderingen in de samenleving en de opkomst van de grote techbedrijven, die de digitale media domineren. Ook wil Bruins 157 miljoen euro bezuinigen.

'Iedereen een plek geven'

"Wat we nodig hebben is een publieke omroep die beter samenwerkt, waar men met elkaar ervoor zorgt dat er meer geluid vanuit de samenleving terechtkomt in de omroepen en de programma's", zegt Bruins over het doel van zijn plannen. "Wat ik hoop is dat we over een paar jaar nog die mooie programma's zien die we nu ook zien, maar dat we merken dat iedereen een plek krijgt in het bestel."

In het huidige omroepbestel gaat dat nu niet goed, vindt de minister. Om een nieuw geluid te laten horen moet je eerst een compleet nieuwe omroep oprichten, met het daarbij minimaal 50.000 leden en een volledig nieuwe organisatie. Tussen een idee en het eerste programma zit volgens hem te veel tijd.

Vier of vijf 'omroephuizen'

Om dit te veranderen, en om kosten te besparen, moeten de huidige dertien omroepen van Bruins - als alles meezit - in 2029 opgaan in vier of vijf 'omroephuizen'. Daarmee is het bijna onvermijdelijk dat bekende omroepnamen zullen verdwijnen. In de toekomst hoeven omroepen bovendien geen leden meer te hebben en kunnen er geen nieuwe omroepen meer toetreden tot het bestel.

Maar om ervoor te zorgen dat alle geluiden die te horen zijn in de maatschappij ook daadwerkelijk een plek krijgen op televisie, radio en internet, wil de minister de omroephuizen verplichten om 'mee te bewegen met veranderende geluiden in de samenleving'. Hoe dat er in de praktijk uit moet gaan zien en wie daar toezicht op houdt, moet nog worden uitgewerkt, erkent hij.

Wat merkt de kijker?

Wel is het 'onvermijdelijk' dat de kijker of luisteraar iets gaan merken van de plannen, erkent de minister. Dat komt door de jaarlijkse bezuiniging van bijna 160 miljoen euro, maar ook door het verdwijnen van een omroep als de NTR. Die maakt educatieve programma's en (educatieve) jeugdprogramma's. Denk aan Het Klokhuis en het Sinterklaasjournaal, maar ook programma's als Andere Tijden.

De hervormingen van de publieke omroepen leveren volgens Bruins daarnaast niet genoeg geld op om te voorkomen dat in de toekomst ook programma's van andere omroepen op radio en televisie geschrapt zullen moeten worden.

'Meer herhalingen'

"Dit zal leiden tot meer herhalingen en minder productie", verwacht mediahistoricus en omroepdeskundige Huub Wijfjes van de Rijksuniversiteit Groningen. Ook is het volgens hem de vraag wie programma's als Het Klokhuis en het Sinterklaasjournaal - 'die breedgedragen zijn' - zal overnemen.

"De minister wil dat de educatieve taken naar andere omroepen gaan", legt hij uit. "Maar wie neemt dat soort programma's over? Of de geschiedenisprogramma's? Dat is onduidelijk."

Terug naar oude systeem

De mediahistoricus zegt dat Nederland met het nieuwe omroepbestel terugkeert naar het systeem dat voor 1968 bestond: omroepen die voor eeuwig in het bestel zitten omdat nieuwe omroepen niet kunnen en mogen toetreden.

En met het opheffen van de NTR, een zogenoemde 'taakomroep' die culturele en educatieve programma's moet uitzenden, keren we volgens Wijfjes terug naar de situatie van voor 1992. "Mijn grootste zorg is: hoe wordt de kwaliteit overeind gehouden met minder geld?"

'Eindelijk alles op de schop'

VVD-Kamerlid Claire Martens is juist tevreden dat het omroepbestel nu eindelijk op de schop gaat. Haar partij pleit al jaren voor een grondige stelselherziening omdat de publieke omroep niet meer bij de tijd zou zijn.

In het plan van minister Bruins zegt Martens grotendeels haar eigen plannen terug te zien. "Focus op waar wat ons betreft eigenlijk de publieke omroep voor is. Dus meer op journalistiek, en op het maken van culturele programma's."

Minder geld, minder kwaliteit?

Het Kamerlid zegt dat het 'een feit' is dat de publieke omroep het moet gaan doen met minder geld. "Maar dat betekent niet dat de mensen thuis daar last van gaan hebben", vertelt ze. "Wij willen al die managementlagen, al die bestuurslagen gaan afzwakken. Dus minder geld naar de publieke omroep betekent niet minder geld naar de journalistiek."

Maar volgens omroepdeskundige Wijfjes is dat nog maar de vraag: "De hervorming hinkt op twee gedachten: enerzijds bezuinigen, maar anderzijds investeren in de publieke omroep en journalistiek. Dat is moeilijk met elkaar te verenigingen."