Samen met zijn rugbyteam speelde schrijver Tommy Wieringa tegen Oekraïense frontsoldaten. De competitie ligt daar door de oorlog al jaren stil. Maar dankzij Protect Ukraine werd deze op een zaterdagmiddag in Lviv weer even tot leven gebracht.

Wieringa is op weg naar Lviv, een stad in het westen van Oekraïne, voor een bijzondere wedstrijd. "We gaan een rugbytoernooi spelen tegen vijf teams die van verschillende brigades van het front komen", legt hij uit. De teams spelen voor het eerst in 2,5 jaar weer een rugbywedstrijd.

Morele steun bieden

Maar Wieringa is niet alleen, hij reist samen met 28 Nederlandse rugbyspelers uit zijn team. De avond voor het toernooi spreekt hij ze toe: "Wat we komen doen hier is een beetje morele steun brengen. En ik hoop heel erg dat we hier allemaal een beetje anders van terugkeren, van deze reis. Tot nu toe is gebleken dat iedereen die meegaat hier enigszins veranderd vandaan komt."

"De mannen hier ondervinden allemaal wat het betekent om een tirannie te ervaren", zegt hij tegen de spelers."En ik gun jullie dat allemaal om een beetje van dit verhaal verder te vertellen, want het is van het allergrootste belang."

Competitie ligt stil

Het toernooi is een initiatief van Protect Ukraine, een organisatie die regelmatige militaire hulpmiddelen vanuit Nederland naar Oekraïne brengt. "Bij het begin van de oorlog zijn er veel rugbyspelers geweest die zich hebben aangemeld om mee te vechten. Omdat veel rugbyteams niet meer compleet zijn, is de competitie stil komen te liggen", vertelt Daniel de Rijke van de stichting die de wedstrijd organiseert.

"Het is enorm heftig daar aan het front. Dat ze dan vrij krijgen om een wedstrijd tegen ons te spelen, vind ik zo bijzonder. Alles staat in het teken van de oorlog en ik hoop dat ik ze met dit toernooi één middag van hun leven kan teruggeven. Dat ze op het veld staan en niet in de loopgraven, er geen luchtalarm is maar het fluitsignaal van de scheidsrechter. Gewoon zoals het hoort op een zaterdagmiddag, met je maten op het veld."

Eigen auto gedoneerd

Behalve het rugbytoernooi, brengt de groep ook zeven terreinwagens vol met medische hulpmiddelen mee. "Wij krijgen boodschappenlijsten van het front met daarop alles waar maar een gebrek aan is. En dat kopen wij dan in. Dat kan gaan van scherfvesten tot traumapacks, tourniquets, helmen en elektrische motorfietsen voor verkenningsmissies. Dus alles waar maar behoefte aan is," legt Wieringa uit.

En daar komt nog een auto bij, want Wieringa is in zijn eigen auto de grens tussen Polen en Oekraïne over gereden. Maar die auto zal hij niet gebruiken voor de terugreis. "Ik heb mijn eigen auto gedoneerd, dit is zijn laatste bestemming. Het wordt de auto van een frontarts en gaat daar dienen als evacuatiewagen."

'Dappere, vastberaden koppen'

Voordat het toernooi begint, gaan de Nederlandse spelers in de ochtend nog langs bij de heldenbegraafplaats van de stad. Een vlaggenzee in de kleuren blauw en geel met op elk wit kruis een foto.

"Dat is zo indringend hier, je ziet al die gezichten van die dappere, vastberaden koppen die denken 'we gaan ze een lesje leren' en zo'n vastberaden lach. En nu zijn ze dood."

Steeds een rij erbij

"2,5 jaar geleden waren er alleen de twee witte kruisen uit de Tweede Wereldoorlog", merkt Wiersma op over de begraafplaats. "En je ziet nu, dit zijn allemaal mensen, soldaten, uit Lviv en die worden op deze heuvel begraven."

De schrijver ziet elke keer als hij terug is in de stad, dat er meer graven bij zijn gekomen. "De eerste keer dat ik er was, was er alleen nog deze strook. De tweede keer was deze erbij. Toen ik hier een paar weken geleden was, nog een rij. Je ziet gewoon aan deze heuvel om hoeveel mensen het gaat. Dit is een soort uitdijend lichaam van dode mensen, deze heuvel."

Veel vrienden verloren

Na het indrukwekkende bezoek aan de begraafplaats ontmoet iedereen elkaar in het rugbystadion van Lviv. Een van de spelers namens het thuisland is Anton. "Voor mij is het extra feest omdat ik pas nog aan het vechten was. Nu ben ik op de plek waar je de oorlog niet voelt, net zoals het vroeger was", vertelt hij. Veel van zijn vrienden zijn tijdens de oorlog omgekomen. "Mensen die met hart en ziel hebben gestreden voor Oekraïne."

Terwijl hij op het rugbyveld staat, vechten zijn vrienden nog aan het front. "Natuurlijk is dat zwaar. Ik maak me altijd zorgen en denk altijd aan hen. Als ik 's nachts wakker word, wil ik weten of ze veilig op hun plek zijn aangekomen." Zelf gaat Anton over 2 dagen weer terug naar het front.

Twee keer gelijkspel

Aan het einde van de dag is rugbyspeler De Rijke is blij dat ze in de stad hebben kunnen spelen, hij kijkt met een fijn gevoel terug naar het toernooi. "Dit is wat ik heel graag voor ze wilde. We zijn op de begraafplaats geweest, je ziet hoe snel die zichzelf vult. Ik wil volgend jaar graag weer gaan en dan hoop ik dat we tegen dezelfde jongens kunnen spelen."

En de eindstand? "We hebben twee keer gelijk gespeeld maar dat was eigenlijk niet nodig", zegt Wieringa lachend aan het einde van het toernooi.

Bij een crisis of ramp kan medisch personeel schaars zijn. Om dat op te vangen, gaat Defensie samenwerken met de Nationale Zorgreserve. Hoe versterken dit soort initiatieven de weerbaarheid van Nederland? "Overheid kan het niet meer alleen aan."

Zorgreservisten kunnen nu worden ingezet als Defensiepersoneel naar het buitenland moet, bijvoorbeeld bij een oorlogsdreiging. Het zijn gediplomeerde vrijwilligers, vaak oud-zorgmedewerkers, die zichzelf aanmelden en op momenten van crisis worden opgeroepen om bij te springen.

Coronacrisis

Bart Hilt is zo'n zorgreservist. Hilt heeft onder andere bij de brandweer, ambulance en huisartsenpost gewerkt. Hij werd voor het eerst ingezet tijdens de coronacrisis.

"Toen was er een oproep via Facebook en daar heb ik toen op gereageerd", legt hij uit. "Er werd gekeken in welke regio je woonde en welke ziekenhuizen mensen nodig hadden. En toen ben ik ondersteunend geweest aan de verpleging."

'Samenwerking goed idee'

De samenwerking tussen Defensie en de Nationale Zorgreserve is volgens Hilt dan ook een goed idee. "Als je kijkt naar alle brandhaarden die we in de wereld hebben, kan je er op deze manier echt voor elkaar zijn."

Middenin de coronacrisis wordt het Nationale Zorgreserve opgericht, als burgerinitiatief, legt directeur Charlotte de Schepper uit. "Een aantal burgers dacht toen, 'goh, steeds meer mensen worden ziek, maar ook steeds meer hulpverleners worden ziek. Hoe kunnen wij helpen?' En die hebben de handen ineengeslagen." Inmiddels wordt het gefinancierd door het Ministerie van Volksgezondheid.

Tekort opvullen

Mocht Defensie beroep doen op de zorgreservisten, zijn ze puur bedoeld als achtervang.

"Wij worden dan niet uitgezonden naar het buitenland. Maar de medisch specialisten van het leger wel, waardoor er een tekort is aan medisch personeel in de bases van Defensie. En die plaatsen gaan wij dan opvullen", legt Hilt uit.

Voordelen burgerinitiatief

Ook Jaap Donker, directeur van de veiligheidsregio Utrecht, ziet de voordelen van het initiatief.

"Als Defensie in het buitenland meer moet doen en de situatie hier schaars is, of als we bijvoorbeeld slachtoffers vanuit het buitenland moeten verzorgen, hebben we iedereen keihard nodig."

'Overheid kan het niet meer alleen'

Het is volgens Donker duidelijk waarom dit nu van belang is. Het gaat daarbij ook niet om de zorg alleen, legt hij uit.

"Op dit moment zie je dat de kans op een lange stroomuitval, of een natuurbrand heel reëel is. Dat willen we niet, maar we moeten ons voorbereiden." En dat kan de overheid niet meer alleen. "We staan voor ongekende uitdagingen, daarbij hebben we mensen nodig die initiatief nemen."

Zelfredzaam worden

De samenwerking is één stap richting het verbeteren van onze zelfredzaamheid. Maar er is werk aan de winkel op het gebied van weerbaarheid, ziet Donker.

"We zijn gewend dat als er iets misgaat, dat de overheid komt helpen. Maar we zien dat de risico's die we lopen zo groot zijn, dat kan de overheid niet aan. We moeten zelf en samen redzaam worden."

Onvoldoende voorbereid op crisis

Nederlanders voelen de urgentie nog onvoldoende, volgens Donker. "We zijn opgevoed met het idee dat het nooit meer oorlog zou worden en dat alles goed gaat, maar we moeten ons voorbereiden op andere scenario's."

Vandaag presenteerde de Europese Commissie plannen die ertoe moeten leiden dat de Europese Unie voorbereid is op verschillende soorten crises.

Krachten lokaal bundelen

Maar hoe? Volgens Donker ligt de kracht ook vooral in dit soort initiatieven. "Gelukkig zijn er veel instanties die daarbij helpen. Mochten mensen willen bijdragen, meld je dan, zodat we de initiatieven aan elkaar knopen en ons kunnen voorbereiden op iets wat hopelijk nooit voorkomt."

Donker zet zich vooral op lokaal niveau in. "Als de stroom er bijvoorbeeld lang af ligt, hebben mensen behoefte aan informatie." Dat zou in de vorm van lokale 'noodsteunpunten' gerealiseerd kunnen worden. "We willen op logische plekken in de samenleving, zoals brandweerkazernes, een stemlokaal of een buurthuis, dat mensen daar terecht kunnen in nood."

Kijk naar elkaar om

We zullen het uiteindelijk vooral met elkaar moeten doen, zegt zorgreservist Bart Hilt. "Ik zie het als een soort roeping. Elkaar ondersteunen en elkaar helpen. Daar waar het tekort is, moet je elkaar aanvullen."

Ook Jaap Donker zegt: "We moeten ook kijken hoe het met de buurman of kwetsbaren in de straat is. Hoe kunnen we samen de schouders eronder zetten? Hoe kunnen we in donkere periodes elkaar hier doorheen loodsen?"

Beter voorbereid dan achteraf problemen

Toch hoopt Hilt binnenkort nog niet ingezet te worden. "Dat zou het mooiste zijn. Hoe minder dat we nodig zijn, hoe beter het eigenlijk is. Maar ja, je kan beter zorgen dat je iets achter de hand hebt, als dat je te laat bent en je in de problemen raakt."

Tot nu toe hebben 4.000 zorgprofessionals zich gemeld bij de Nationale Zorgreserve. Ze hopen te groeien naar een bestand van zo'n 5.000 mensen.

De Amerikaanse president Trump voert de druk rondom de koop van Groenland op. Hij wil het eiland vanwege de strategische ligging en bodemschatten en stuurt daarom vicepresident JD Vance op pad voor een bezoek. "Dit is voor de meeste Denen een shock."

"Het is een grote stressfactor en je mag het niet onderschatten", zegt Clingendael-onderzoeker Karen van Loon over de huidige situatie.

Bondgenootschap onder druk

Van Loon is gespecialiseerd in geopolitiek in het Noordpoolgebied en bredere veiligheids- en defensievraagstukken en ziet hoe Donald Trump met zijn uitspraken en het bezoek van vicepresident JD Vance, het bondgenootschap tussen Amerika en Denemarken onder druk zet.

Groenland valt op dit moment, tot hun grote ongenoegen, nog onder het Deense koninkrijk.

Denen in schok door bezoek Vance

Het had een bezoek moeten zijn waarbij alleen de vrouw van JD Vance, Second Lady Usha Vance, aanwezig zou zijn. "Ze zou bezoekjes afleggen aan verschillende Groenlandse gemeenschappen, maar die bezoeken zijn nu afgelast. Het blijft nu bij een bezoek aan de Amerikaanse luchtmachtbasis", zegt Van Loon.

"Wat er nu gebeurt is voor de meeste Denen echt een schok. Je kan wel spreken van een ernstige vertrouwensbreuk", vertelt de onderzoeker.

'Groenland niet te koop'

Vicepresident Vance zal nu namelijk wel aanwezig zijn bij het bezoek en hoogstwaarschijnlijk gesprekken voeren met diplomaten.

En dat terwijl Denemarken al meerdere keren heeft aangegeven geen interesse te hebben in het verzoek van Trump. Ze zijn niet van plan om Groenland 'over te dragen' aan de Verenigde Staten.

'Hij wil niet loslaten'

Toch blijft Trump aandringen. De uitspraken die vanuit de Verenigde Staten blijven komen hebben een impact op zowel de Denen als Groenlanders. Ze zijn niet gewend dat een president blijft aandringen.

"Vroeger hebben ze het ook wel eens gevraagd, maar werd het losgelaten", zegt Van Loon. Volgens de onderzoeker werd Trump tijdens zijn eerste termijn zelfs uitgelachen toen hij het balletje opgooide. "Het leek toen absurd, maar sinds hij voor de tweede keer president is, is het duidelijk dat hij het niet wil loslaten."

Toch onderhandelen

Maar juist door die houding moeten Deense en Amerikaanse onderhandelaren nu toch met elkaar om tafel gaan zitten. "Om een consensus te vinden en niet te vergeten om Groenland bij dit proces te betrekken", legt de onderzoeker uit.

"Want", vervolgt Van Loon, "Groenland is wel een regio die in zeer grote mate zelfbestuur heeft binnen het Koninkrijk Denemarken." De twee landen kunnen dus niet zonder inspraak van het hoofd van het eiland een beslissing maken. Dit vooral omdat Groenland onafhankelijk wil zijn, ook van Denemarken.

Angst in Groenland

De angst in Groenland is op dit moment dus groot, weet Van Loon. Ze willen hun onafhankelijkheid van Denemarken niet inruilen voor afhankelijkheid van Amerika. "Het gevoel is daar heel sterk. Er is angst voor wat er komen gaat."

"Ze hebben al een heel lang proces afgelegd met Denemarken en dat dekolonisatieproces is nog steeds bezig", gaat de onderzoeker verder.

Respectloos

"Ze zijn er heel duidelijk in dat ze geen Amerikanen willen worden." En dat is vooral te zien aan alle standpunten die hun regering op dit moment inneemt.

Zo liet de Groenlandse premier Múte Bourup Egede de afgelopen maanden al publiekelijk weten dat het eiland niet te koop is, en dat hij Trump respectloos vindt.

'Rol van de EU is beperkt'

Kan de Europese Unie nog iets betekenen in deze noodgedwongen onderhandelingen, aangezien Denemarken een lidstaat is? "Dat is een lastig verhaal", antwoordt Van Loon. "Denemarken is lid van de EU maar Groenland niet. Ze hebben in de jaren 80 een opt-out gehad."

Maar aangezien de EU wel nog steeds investeert in Groenland - onder andere in onderwijs en gezondheid - én een paar jaar geleden een mineralendeal heeft gesloten, zou de EU wel een bemiddelende rol kunnen spelen, denkt de onderzoeker. "Dus er is een rol voor de EU, maar die blijft wel beperkt."