Samen met zijn rugbyteam speelde schrijver Tommy Wieringa tegen Oekraïense frontsoldaten. De competitie ligt daar door de oorlog al jaren stil. Maar dankzij Protect Ukraine werd deze op een zaterdagmiddag in Lviv weer even tot leven gebracht.

Wieringa is op weg naar Lviv, een stad in het westen van Oekraïne, voor een bijzondere wedstrijd. "We gaan een rugbytoernooi spelen tegen vijf teams die van verschillende brigades van het front komen", legt hij uit. De teams spelen voor het eerst in 2,5 jaar weer een rugbywedstrijd.

Morele steun bieden

Maar Wieringa is niet alleen, hij reist samen met 28 Nederlandse rugbyspelers uit zijn team. De avond voor het toernooi spreekt hij ze toe: "Wat we komen doen hier is een beetje morele steun brengen. En ik hoop heel erg dat we hier allemaal een beetje anders van terugkeren, van deze reis. Tot nu toe is gebleken dat iedereen die meegaat hier enigszins veranderd vandaan komt."

"De mannen hier ondervinden allemaal wat het betekent om een tirannie te ervaren", zegt hij tegen de spelers."En ik gun jullie dat allemaal om een beetje van dit verhaal verder te vertellen, want het is van het allergrootste belang."

Competitie ligt stil

Het toernooi is een initiatief van Protect Ukraine, een organisatie die regelmatige militaire hulpmiddelen vanuit Nederland naar Oekraïne brengt. "Bij het begin van de oorlog zijn er veel rugbyspelers geweest die zich hebben aangemeld om mee te vechten. Omdat veel rugbyteams niet meer compleet zijn, is de competitie stil komen te liggen", vertelt Daniel de Rijke van de stichting die de wedstrijd organiseert.

"Het is enorm heftig daar aan het front. Dat ze dan vrij krijgen om een wedstrijd tegen ons te spelen, vind ik zo bijzonder. Alles staat in het teken van de oorlog en ik hoop dat ik ze met dit toernooi één middag van hun leven kan teruggeven. Dat ze op het veld staan en niet in de loopgraven, er geen luchtalarm is maar het fluitsignaal van de scheidsrechter. Gewoon zoals het hoort op een zaterdagmiddag, met je maten op het veld."

Eigen auto gedoneerd

Behalve het rugbytoernooi, brengt de groep ook zeven terreinwagens vol met medische hulpmiddelen mee. "Wij krijgen boodschappenlijsten van het front met daarop alles waar maar een gebrek aan is. En dat kopen wij dan in. Dat kan gaan van scherfvesten tot traumapacks, tourniquets, helmen en elektrische motorfietsen voor verkenningsmissies. Dus alles waar maar behoefte aan is," legt Wieringa uit.

En daar komt nog een auto bij, want Wieringa is in zijn eigen auto de grens tussen Polen en Oekraïne over gereden. Maar die auto zal hij niet gebruiken voor de terugreis. "Ik heb mijn eigen auto gedoneerd, dit is zijn laatste bestemming. Het wordt de auto van een frontarts en gaat daar dienen als evacuatiewagen."

'Dappere, vastberaden koppen'

Voordat het toernooi begint, gaan de Nederlandse spelers in de ochtend nog langs bij de heldenbegraafplaats van de stad. Een vlaggenzee in de kleuren blauw en geel met op elk wit kruis een foto.

"Dat is zo indringend hier, je ziet al die gezichten van die dappere, vastberaden koppen die denken 'we gaan ze een lesje leren' en zo'n vastberaden lach. En nu zijn ze dood."

Steeds een rij erbij

"2,5 jaar geleden waren er alleen de twee witte kruisen uit de Tweede Wereldoorlog", merkt Wiersma op over de begraafplaats. "En je ziet nu, dit zijn allemaal mensen, soldaten, uit Lviv en die worden op deze heuvel begraven."

De schrijver ziet elke keer als hij terug is in de stad, dat er meer graven bij zijn gekomen. "De eerste keer dat ik er was, was er alleen nog deze strook. De tweede keer was deze erbij. Toen ik hier een paar weken geleden was, nog een rij. Je ziet gewoon aan deze heuvel om hoeveel mensen het gaat. Dit is een soort uitdijend lichaam van dode mensen, deze heuvel."

Veel vrienden verloren

Na het indrukwekkende bezoek aan de begraafplaats ontmoet iedereen elkaar in het rugbystadion van Lviv. Een van de spelers namens het thuisland is Anton. "Voor mij is het extra feest omdat ik pas nog aan het vechten was. Nu ben ik op de plek waar je de oorlog niet voelt, net zoals het vroeger was", vertelt hij. Veel van zijn vrienden zijn tijdens de oorlog omgekomen. "Mensen die met hart en ziel hebben gestreden voor Oekraïne."

Terwijl hij op het rugbyveld staat, vechten zijn vrienden nog aan het front. "Natuurlijk is dat zwaar. Ik maak me altijd zorgen en denk altijd aan hen. Als ik 's nachts wakker word, wil ik weten of ze veilig op hun plek zijn aangekomen." Zelf gaat Anton over 2 dagen weer terug naar het front.

Twee keer gelijkspel

Aan het einde van de dag is rugbyspeler De Rijke is blij dat ze in de stad hebben kunnen spelen, hij kijkt met een fijn gevoel terug naar het toernooi. "Dit is wat ik heel graag voor ze wilde. We zijn op de begraafplaats geweest, je ziet hoe snel die zichzelf vult. Ik wil volgend jaar graag weer gaan en dan hoop ik dat we tegen dezelfde jongens kunnen spelen."

En de eindstand? "We hebben twee keer gelijk gespeeld maar dat was eigenlijk niet nodig", zegt Wieringa lachend aan het einde van het toernooi.

Asielzoekers die in een ander Europees land zijn aangekomen, mogen hier worden geweigerd door de IND. Als ze na anderhalf jaar niet zijn teruggestuurd, mogen ze blijven. "Er zijn in ons land heel veel mensen die deze mensen helpen onderduiken."

Mohammad uit Iran is opgelucht. Hij heeft van zijn advocaat te horen gekregen dat de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) zijn asielprocedure in behandeling heeft genomen. Hij is een politieke vluchteling en loopt gevaar in zijn geboorteland. Hij moest volgens de Dublinverordening een asielaanvraag eigenlijk in Kroatië afwachten.

'Ik wilde niet terug naar Kroatië'

Daar werd hij, voordat hij bijna twee jaar geleden in Nederland aankwam, door de Kroatische politie opgepakt en voor het eerst geïdentificeerd. Toen hij vervolgens naar Nederland doorreisde en bij de IND asiel aanvroeg, kreeg hij daar te horen dat ze zijn aanvraag niet in behandeling zouden nemen.

"Ik moest terug naar Kroatië", vertelt Mohammad. "Daar zouden ze mijn asielaanvraag in behandeling nemen. Maar ik wilde niet terug naar Kroatië. Ik heb hier in Nederland familie wonen en ben nierpatiënt. Hier heb ik mensen die mij kunnen helpen, in Kroatië niet."

Dublinverordening

De Dublinverordening bepaalt dat het land waar een vreemdeling Europa binnenkomt, verantwoordelijk is voor de behandeling van zijn of haar asielverzoek. Deze regels werden in 2003 ingevoerd om te voorkomen dat asielzoekers Europa rondreizen om in verschillende lidstaten een procedure te beginnen, maar ook om te zorgen dat niet ieder land zijn handen van een zaak af kan trekken.

Zodra iemand in Nederland asiel aanvraagt, wordt in verschillende databases gecontroleerd of diegene eerder in een andere EU-lidstaat is geweest. Als dat zo is gaat de IND niet verder met de asielprocedure. Nederland verzoekt de andere lidstaat dan om de asielzoeker terug te nemen: dat is een Dublinclaim.

Lastig in de praktijk

Vervolgens heeft de andere lidstaat twee maanden om op dat verzoek in te gaan. Is er na die periode nog geen reactie, dan geldt: wie zwijgt, stemt toe. De asielzoeker kan dan worden overgedragen.

Dat is de bedoeling, zegt universitair docent migratierecht Mark Klaassen, maar de praktijk is vaak anders. "De Dublinverordening werkt tussen lidstaten, en de effectiviteit hangt dus af van de bereidwilligheid van de verschillende landen. In de praktijk komt er van de Dublinregels niet veel terecht, omdat het andere land niet meewerkt, of omdat de asielzoeker niet meewerkt."

1 op 6 Dublinclaims ingewilligd

Dat blijkt ook uit cijfers die EenVandaag bij de IND heeft opgevraagd. Slechts 1 op de 6 Dublinclaims die Nederland in de afgelopen vijf jaar heeft gedaan, heeft geleid tot overdracht van een asielzoeker naar een ander land.

Het valt op dat er tussen de verschillende lidstaten grote verschillen zijn in bereidwilligheid. Zo neemt Duitsland asielzoekers bij bijna de helft van de claims daadwerkelijk terug, terwijl Italië nauwelijks op dit soort verzoeken reageert. In de afgelopen drie jaar is geen enkele asielzoeker vanuit Nederland teruggestuurd naar Italië, ondanks de ruim 4.000 verzoeken die er zijn gedaan.

Termijn van anderhalf jaar

Daar kunnen asielzoekers gebruik van maken. 'Dublin' houdt een land namelijk niet voor eeuwig verantwoordelijk voor de opvang: als iemand na achttien maanden niet is overgedragen aan de verantwoordelijke lidstaat, verloopt de claim en kan een hij of zij alsnog ergens anders een asielprocedure beginnen.

Klaassen: "Je ziet in de cijfers vaak staan: 'met onbekende bestemming vertrokken.' Dat zijn mensen die uit de asielzoekerscentra zijn vertrokken en uit het zicht van de overheid zijn geraakt. In de Dublinverordening staat dat na 18 maanden de Dublinclaim vervalt. Als iemand dan nog niet naar het land van aankomst is teruggestuurd, kan Nederland niet langer iemand weigeren, en wordt dan alsnog verantwoordelijk voor de asielprocedure."

Asielzoekers duiken onder

Volgens asieladvocaat Sonya Taheri weten veel asielzoekers precies hoe dat werkt, en anticiperen ze er ook op. "Ze hebben een paar maanden om een netwerk op te bouwen. Dan vertel ik ze op een zeker moment: het is nu het moment om uit het centrum te vertrekken. Dan duiken ze onder."

"Er zijn veel mensen in Nederland die deze groep willen helpen, omdat ze begrijpen dat ze hier willen blijven", ziet Taheri. "Omdat ze hier familie hebben, of omdat de landen waar ze naar terug moeten veel slechtere omstandigheden hebben."

Organisaties helpen 'Dubliners'

EenVandaag sprak meerdere kerkelijke organisaties die deze 'Dubliners' helpen. Geen van de organisaties wil hiermee in de publiciteit treden. Ze geven aan kwetsbare asielzoekers te helpen om die achttien maanden door te komen, en zo te voorkomen dat ze op straat moeten zwerven.

Ook de gemeente Amsterdam helpt deze groep in hun opvang voor ongedocumenteerden. "We willen voorkomen dat kwetsbare mensen op straat moeten slapen, want dat is het alternatief", zegt verantwoordelijk wethouder Rutger Groot Wassink. "Dat vinden wij voor die mensen onwenselijk, en het zorgt uiteindelijk voor meer overlast voor de stad."

Drie jaar ook overbruggen

Groot Wassink maakt zich zorgen over de nieuwe regels die volgend jaar zomer van kracht gaan. Dan wordt de termijn voordat een Dublinclaim vervalt drie jaar in plaats van achttien maanden. "Dat zal betekenen dat mensen nog langer in de illegaliteit moeten leven, met alle gevolgen van dien. Wij zien als gemeente in de praktijk wat het gevolg is van regels die niet goed werken."

Asieladvocaat Taheri maakt zich er geen zorgen om dat asielzoekers die hier willen blijven met een Dublinclaim die drie jaar niet zullen weten te overbruggen. "Er zijn hele Facebookgroepen waarin mensen in het geheim mensen tijdelijk opvangen. Het zal misschien net wat lastiger worden, maar mensen laten zich niet zo gemakkelijk afschrikken als ze duidelijk hun toekomst in Nederland voor zich zien."

De teelt van lelies op landbouwgrond in het Gelderse Lochem veroorzaakt grote onrust. Bewoners zijn bang dat de bestrijdingsmiddelen die daarbij gebruikt worden, schadelijk zijn voor hun gezondheid. Omwonenden hopen dat de teelt verboden wordt.