Veel nabestaanden van de MH17-ramp willen in de rechtszaak tegen de vier verdachten een persoonlijke verklaring afleggen. Dat blijkt uit onderzoek van EenVandaag onder 135 nabestaanden in samenwerking met de Stichting Vliegramp MH17.

Het proces begint volgend jaar maart. De nabestaanden mogen, als ze dat willen, een verklaring afleggen over de persoonlijke gevolgen van de ramp. 33 nabestaanden in het onderzoek zeggen dat ze van plan zijn om gebruik te maken van dat spreekrecht. 33 andere familieleden denken er nog over na. Veel nabestaanden verloren meerdere dierbaren en voelen daar nog elke dag de pijn van. Ze willen via het spreekrecht hun verdriet kenbaar maken aan de daders en hun opdrachtgevers.

Diep ingegrepen in familie

Een nabestaande zegt: "Ik wil zeggen dat mijn broer en zijn gezin hun leven niet hebben mogen uitleven. Daarnaast heeft het diep ingegrepen in onze familie. Mijn moeder leeft elke dag met verdriet. Mijn kinderen waren tieners toen ze met het verlies van hun oom en tante, neefje en nichtje te maken kregen. Dat heeft diepe sporen in hun jeugd achtergelaten. Zelf vind ik het nog elke dag lastig om grip op mijn leven te krijgen. Alles heeft in ons leven een andere kleur gekregen."

Ze moesten alles nog gaan meemaken: middelbare school, feestjes, eerste kus.

En een andere nabestaande die van het spreekrecht gebruik wil maken, zegt: "Ik zou de daders willen vertellen dat ik mijn kinderen verloren ben. Ze moesten alles nog gaan meemaken: middelbare school, feestjes, eerste kus. Alles is hen afgenomen."

Liever privé verwerken

Toch heeft lang niet iedereen de behoefte om te spreken tijdens de rechtszaak. De helft (50 procent) vindt het heftig om steeds weer met nieuws over de ramp geconfronteerd te worden en verwerkt het verdriet liever privé.

"Ik wil niet op de voorgrond treden, ik heb moeite met al die pers. Ik wil naar de toekomst kijken en daar mijn energie in steken. Zo zou mijn zus het gewild hebben", zo zegt een familielid.

Proces ook zonder daders waardevol

De nabestaanden zijn tevreden (92 procent) dat er eindelijk mensen vervolgd worden. Ook als de verdachten niet persoonlijk verschijnen, vindt 85 procent het zinvol dat het proces doorgaat. Zij zien het als een belangrijke stap voor de verwerking.

Driekwart van de ondervraagde nabestaanden (75 procent) heeft er vertrouwen in dat de daders ook echt door de rechtbank veroordeeld worden. EenVandaag voerde ook een publieksonderzoek uit onder ruim 21.000 leden van het EenVandaag Opiniepanel. Zij hebben twijfels over een goede afloop: een kwart (28 procent) gelooft in een veroordeling, maar 63 procent heeft daar geen vertrouwen in.

Nabestaanden: Rusland is verantwoordelijk

Volgens de nabestaanden komen de daders hoe dan ook uit Russische hoek. Bijna de helft (43 procent) wijst naar de pro-Russische separatisten, die waarschijnlijk de BUK-raket hebben gelanceerd. De andere helft (44 procent) houdt het Russische leger, dat het wapen geleverd zou hebben, verantwoordelijk. Veel mensen denken dat de echte opdracht uit Moskou kwam. Geen enkele nabestaande in het onderzoek houdt Oekraïne hoofdverantwoordelijk.

Ik denk dat Rusland er alles mee te maken heeft. Zij sponsoren de separatisten vanwege hun eigen belangen.

Een nabestaande zegt: "Ik denk dat Rusland er alles mee te maken heeft. Zij sponsoren de separatisten vanwege hun eigen belangen. Zonder Rusland was er geen BUK geweest. Zonder BUK was er geen vliegtuig uit de lucht geschoten en had mijn familie gewoon vakantie kunnen vieren en had ik ze een paar weken later weer in de armen gesloten op Schiphol."

Waardering voor het JIT

Er is veel waardering voor het onderzoek dat het internationale Joint Investigation Team uitvoert. Vrijwel alle deelnemers (95 procent) zeggen dat ze het de afgelopen 5 jaar goed gedaan hebben. Het JIT maakte onlangs bekend dat het Openbaar Ministerie vier verdachten, drie Russen en een Oekraïense separatist, gaat vervolgen voor moord.

Nabestaanden vinden massaal dat het onderzoeksteam zorgvuldig te werk is gegaan en zich geconcentreerd heeft op feiten en sluitend bewijs in plaats van op speculaties. Wel vinden ze het moeilijk dat het onderzoek zo lang duurt. Een aantal nabestaanden vindt dat er te weinig naar de rol van Oekraïne gekeken wordt, omdat dat land zijn luchtruim open hield terwijl er gevochten werd.

Israël voert de militaire strijd tegen Hamas op en wil delen van de Gazastrook bezetten, zegt premier Benjamin Netanyahu. Maar experts vragen zich af wat het plan is: "Gaza veroveren is niet zo moeilijk, het gebied daarna behouden is veel ingewikkelder."

Premier Netanyahu kondigde vandaag een intensieve militaire operatie aan met als doel om Hamas te verslaan. Volgens hem zal Israël Gaza niet binnenvallen om zich vervolgens weer terug te trekken: "De bedoeling is het tegenovergestelde daarvan."

'Dagen tot paar weken'

Het Israëlische leger heeft inmiddels tienduizenden reservisten opgeroepen voor het aanstaande offensief in Gaza. Een bezetting van de Gazastrook zou dan ook snel een feit kunnen zijn, denkt oud-commandant der landstrijdkrachten Mart de Kruijf. "Ik denk ook dat het Israël gaat lukken."

Hij verwacht dat Israël de Gazastrook 'binnen een paar dagen of een paar weken' kan veroveren. "Dan heb je heel Gaza wel onder controle. Het probleem is dan alleen: er wonen wel 2,2 miljoen mensen, hoe krijg je die onder controle?", zegt De Kruif. "Land bezetten is iets anders dan land ook daadwerkelijk bezet houden."

Situatie van voor 2005

Een nieuw militair offensief zou goed het einde kunnen betekenen van een Palestijns Gaza, denkt Midden-Oosten-deskundige Peter Malcontent: "Je mag concluderen uit de woorden van politici in het Israëlische veiligheidskabinet dat er een herbezetting komt."

Daarmee zouden we teruggaan naar de situatie van voor 2005, toen Israël tientallen jaren ook de hele Gazastrook in handen had, vertelt hij. "En dus zullen er straks ook nieuwe nederzettingen gebouwd gaan worden voor Israëlische Joden in Gaza."

'Terecht op een kluitje'

Netanyahu liet in zijn aankondiging van het nieuwe militaire offensief weten dat de inwoners van Gaza zullen worden 'verplaatst'. Voor hun eigen bescherming, voegde de Israëlische premier daaraan toe. Malcontent verwacht dat de Palestijnen zullen worden verdreven naar het zuiden. "Die komen daar dan terecht op een kluitje."

Een aantal ministers in het kabinet van Netanyahu zijn volgens de Midden-Oosten-expert extreem nationalistisch. "Die hebben deze plannen al veel langer", weet hij. "Eigenlijk kon je op je vingers natellen dat dit zou gaan gebeuren."

Al weken geen hulp

Het Israëlische leger heeft op dit moment al zo'n 70 procent van de Gazastrook onder controle. Volgens persbureau AP zou een totale verovering betekenen dat honderdduizenden Palestijnen hun verblijfplaats kwijtraken.

Daar komt bij dat de mensen in Gaza al weken zonder voedsel, schoon water, medicijnen en medische hulp zitten. Israël houdt de grenzen met Gaza sinds 2 maart dicht voor humanitaire hulp. Internationale hulporganisaties waarschuwden vorige week dat de laatste voorraden inmiddels zijn uitgedeeld.

'Moet proportioneel zijn'

De Kruif zet dan ook vraagtekens bij een nog verdere uitbreiding van het bezette gebied. "Ik heb beelden gezien van 7 oktober, die zijn vreselijk", zegt hij over de aanslag van Hamas op Israël. "Maar is dat nou een reden om 2,2 miljoen mensen op een heel klein stukje grond te gaan concentreren?"

De maatregelen die Israël neemt in reactie op de aanslag van 7 oktober 2023 moeten wel proportioneel zijn, zegt hij. "Dus die moeten in verhouding zijn met het gevaar dat er uitgaat van de extremisten van Hamas."

Ander soort oorlog

Een volledige bezetting van de Gazastrook leidt uiteindelijk tot een ander soort oorlog met Hamas, legt de oud-commandant uit. "Wij noemen dat een asymmetrische of een irreguliere oorlog." Dat betekent volgens hem dat er straks bijvoorbeeld meer aanslagen zullen worden gepleegd.

De bestrijding hiervan en het handhaven van de status quo is een kwestie van een lange adem die veel inspanning kost, benadrukt De Kruif. "En als er één ding is wat Israel niet heeft, dan zijn het de vele militairen die daarvoor nodig zijn."

Terughalen van gijzelaars

Los van de strijd met Hamas is bovendien de grote vraag of het andere doel van Netanyahu wel bereikt kan worden: het terughalen van de Israëlische gijzelaars in Gaza. "Bij een totale bezetting is de kans juist groter dat de gijzelaars dood gaan", zegt Malcontent. "Een intensivering van de strijd in Gaza heeft dus gevolgen."

Toch is de verwachting van beide deskundigen dat Israël doorzet. "Ze hebben ook het militaire vermogen", vertelt De Kruijf. "Hamas is relatief verzwakt. Maar vooral heeft Israël - waarschijnlijk - de steun van de president van de Verenigde Staten om dit te kunnen doen."

Internationale steun

Tegelijkertijd denkt de oud-commandant dat internationaal de steun voor Israël sterk zal afnemen bij een nieuw offensief in Gaza. "Israël zou zich dat meer moeten afvragen", zegt hij.

Wat is zo'n kortetermijnsucces om een bufferstrook te creëren je waard als je op lange termijn steun verliest in heel de wereld", legt De Kruif uit. "Terwijl je die steun hard nodig kan hebben. Want de echte vijand van Israël is Iran en die wordt gesteund door Rusland. Dus het conflict is nog lang niet ten einde."